Βουτιά στην άβυσσο του χρόνου

Μια ελληνική και πανάρχαια τεχνική ελεύθερης κατάδυσης κερδίζει συνεχώς οπαδούς και διεκδικεί τον τίτλο του Ολυμπιακού
αθλήματος! Ο λόγος για τη σκανταλόπετρα, την πέτρα των Καλύμνιων σφουγγαράδων με τη μακραίωνη ιστορία, που σήμερα «αναβιώνει» και γοητεύει τους αθλητές των υποβρύχιων σπορ σε όλον τον κόσμο.

Το επόμενο ραντεβού των φίλων της σκανταλόπετρας έχει δοθεί για τις 3 Μαΐου στο νησί Μπονέρ της Καραϊβικής. Στους αγώνες αναμένεται να συμμετάσχουν περίπου τριακόσιοι αθλητές από πολλές χώρες, ανάμεσα στους οποίους και αρκετοί ομογενείς από τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική με καταγωγή από ελληνικά νησιά. Τους αγώνες διοργανώνουν η παγκόσμια πρωταθλήτρια από τη Βραζιλία Κάρολ Μέγιερ, τοπικοί παράγοντες του τροπικού νησιού και ο Σύλλογος Ελεύθερης Κατάδυσης Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για τον σύλλογο που βρίσκεται πίσω από την επαναφορά στο προσκήνιο της πανάρχαιας τεχνικής και την εξέλιξή της σε ένα σύγχρονο άθλημα ελεύθερης κατάδυσης.

«Ψυχή» της προσπάθειας είναι το μέλος του συλλόγου, ο γιατρός Νίκος Τρικοίλης. Γέννημα-θρέμμα Καλύμνιος και με ειδικότητα στην καταδυτική-υπερβαρική ιατρική, ο 60χρονος φανατικός δύτης δηλώνει με υπερηφάνεια ότι είναι ένας από τους ελάχιστους πρωτεργάτες που επανέφεραν τη σκανταλόπετρα στο προσκήνιο και απέδειξαν ότι είναι η ασφαλέστερη μέθοδος ελεύθερης κατάδυσης.

«Η Ελλάδα για άλλη μία φορά και σε έναν τελείως νέο τομέα εξάγει ιστορία, πολιτισμό και αθλητισμό» υπογραμμίζει ο κ. Τρικοίλης, προσθέτοντας ότι «η σκανταλόπετρα έχει κατακτήσει όλον τον κόσμο και οι αγώνες αποτελούν αθλητικό γεγονός αποδεκτό από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Καταδυτικών Δραστηριοτήτων (CMAS)».

Πολλές αντίστοιχες διοργανώσεις έχουν γίνει στην Ελλάδα (σε Κάλυμνο, Χάλκη, Ρόδο, Χαλκιδική κ.α.) και στο εξωτερικό (Ιταλία, Γαλλία, Τουρκκία). Σύμφωνα με τον γιατρό, ελπίδα και όραμα των Ελλήνων φίλων του σπορ είναι να ενταχθεί στα Ολυμπιακά αθλήματα: «Η Παγκόσμια Ομοσπονδία, όπως και ομοσπονδίες χωρών π.χ. της Ιταλίας, έπειτα από μακρόχρονη μελέτη αλλά και πρακτική εξακρίβωση στους τόπους των αγώνων πρότεινε τρία αθλήματα στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, μεταξύ αυτών και η σκανταλόπετρα!».

ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΙΝΑΙ
Αλλά τι είναι η σκανταλόπετρα; Οπως απαντά ο κ. Τρικοίλης, πρόκειται για ένα κομμάτι πέτρας με στρογγυλεμένες γωνίες και υδροδυναμικό σχήμα, με βάρος από επτά έως δεκατέσσερα κιλά, ανάλογα με τον σωματότυπο του δύτη. Στη μία άκρη της φέρει μία τρύπα, στην οποία δένεται ένα μακρύ σχοινί που συνδέεται με τη βάρκα ή την εξέδρα. Το σχοινί ξετυλίγεται κατά την κατάδυση και μαζεύεται κατά την ανάδυση από τον συνεργάτη του βουτηχτή, τον «κολαουζιέρη».

Στην ίδια οπή είναι περασμένο και ένα μικρό σχοινί με μια θηλιά, την οποία περνά στον καρπό του ο σφουγγαράς και γενικά ο δύτης, για να μπορεί να ελευθερώνει τα χέρια του χωρίς να χαθεί η σκανταλόπετρα και η σύνδεσή του με τη βάρκα.

Ο ρόλος της σκανταλόπετρας στην κατάδυση είναι πολλαπλός: αποτελεί το έρμα (βάρος) που βοηθά τον δύτη να καταδύεται γρήγορα και άκοπα, ενώ χρησιμοποιείται ως πηδάλιο για την αλλαγή κατεύθυνσης και ως φρένο για τον έλεγχο της ταχύτητας κατάδυσης. Οταν ολοκληρωθεί η βουτιά στο επιθυμητό βάθος, ο δύτης πατάει πάνω στη σκανταλόπετρα και δίνει σινιάλο στον «κολαουζιέρη», ο οποίος τραβά το σχοινί και τον ανεβάζει ξανά στην επιφάνεια.

ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ
Η ιστορία της σκανταλόπετρας χάνεται στα βάθη του χρόνου. Σχετικές αναφορές υπάρχουν στον Ομηρο, τον Ηρόδοτο και τον αρχαίο ποιητή Οππιανό, ενώ αναπαραστάσεις έχουν βρεθεί σε αγγεία που χρονολογούνται από το 5300 π.Χ.!

Η σκανταλόπετρα «επιβίωσε» χάρη στους σφουγγαράδες του Αιγαίου, κυρίως από την Κάλυμνο, τη Σύμη και τη Χάλκη, που τη χρησιμοποιούσαν έως τη δεκαετία του 1960, οπότε αντικαταστάθηκε πλήρως από σύγχρονα μηχανήματα.

Το 1983 ωστόσο, ο κ. Τρικοίλης ξεκίνησε την έρευνα για την ασφαλέστερη μέθοδο ελεύθερης κατάδυσης. Οπως αναφέρει, η έρευνα απέδειξε ότι η ασφαλέστερη μέθοδος ήταν εκείνη της σκανταλόπετρας, εφόσον βεβαίως γίνεται με την επίβλεψη ειδικών και με την τήρηση των κανόνων ασφαλείας. Ετσι, πριν από περίπου δέκα με δώδεκα χρόνια, ξεκίνησαν οι πρώτοι αγώνες με τη χρήση της αρχαιοελληνικής μεθόδου, που σήμερα γνωρίζει διεθνή απήχηση.

«Ποτέ μα ποτέ στις χιλιάδες βουτιές μας σε προπονήσεις και αγώνες δεν είχαμε το παραμικρό ατύχημα» τονίζει ο κ. Τρικοίλης. Οπως εξηγεί, ο βασικός λόγος είναι η μειωμένη κατανάλωση οξυγόνου. «Εγώ την ονομάζω κατάδυση τεμπέλικη. Δεν κάνεις τίποτα. Καταδύεσαι και σε παρασέρνει η πέτρα. Βάζεις τα πόδια πάνω της και σε τραβάνε επάνω» λέει και προσθέτει πως «σε όλες τις άλλες καταδύσεις με βατραχοπέδιλα και μολύβια στη μέση έχει αποδειχθεί ότι για να κατέβεις στα τριάντα μέτρα καταναλώνεις το 88% του οξυγόνου σου. Με την πέτρα καταναλώνεις μόνο το 20%».

Εκτός από ασφαλής, η βουτιά με σκανταλόπετρα είναι οικολογική και οικονομική, υπογραμμίζει ο γιατρός, αφού το μόνο που χρειάζεται ο δύτης είναι το μαγιό του και ένα ειδικό μανταλάκι στη μύτη για την εξίσωση της πίεσης.

Παγκόσμιο ρεκόρ 107 μέτρων
Αναφερόμενος στην αποδοχή που έχει το άθλημα της σκανταλόπετρας από τους ανθρώπους των υποβρυχίων σπορ, ο κ. Τρικοίλης τονίζει ότι «οι μεγαλύτεροι αθλητές της ελεύθερης κατάδυσης έχουν καταδυθεί μαζί μας και έχουν κάνει και παγκόσμια ρεκόρ».

Οπως αναφέρει, το παγκόσμιο ρεκόρ ανδρών με σκανταλόπετρα κατέχει ο Αυστριακός Χέρμπερ Νιτς, ο οποίος τον Ιούνιο του 2009 πέτυχε στη Λίνδο της Ρόδου επίδοση 107 μέτρων. Το παγκόσμιο ρεκόρ στις γυναίκες κατέχει η Βραζιλιάνα αθλήτρια Κάρολ Μέγιερ, η οποία τον Ιούνιο του 2010 έφτασε τα 61,5 μέτρα, επίσης στη Λίνδο. Το πανευρωπαϊκό ρεκόρ στις γυναίκες κατέχει μία αθλήτρια από τη Ρωσία, η Γκαλίνα Σιλατνένκο, με επίδοση 59,5 μέτρων, την οποία σημείωσε τον Σεπτέμβριο του 2010 στη Χάλκη.

Η κατάδυση του θρυλικού σφουγγαρά Χατζηστάθη
Η διασημότερη κατάδυση με σκανταλόπετρα έγινε πριν από ενενήντα εννέα χρόνια από τον θρυλικό σφουγγαρά Γεώργιο Χατζή του Στάθη ή Χατζηστάθη. Ηταν Ιούλιος του 1913, όταν το θωρηκτό «La Regina Margherita» του ιταλικού πολεμικού ναυτικού κινδύνευε να χάσει μία από τις άγκυρές του στον βυθό του θαλάσσιου χώρου έξω από την Κάρπαθο.

Τη λύση έδωσε στις 14 του μήνα ο 35χρονος Χατζηστάθης. Εχοντας για μοναδικό εξοπλισμό μια πέτρα δεκατεσσάρων κιλών, ο Συμιακός δύτης πραγματοποίησε ελεύθερη κατάδυση σε βάθος περίπου ογδόντα τριών μέτρων και διέσωσε την άγκυρα του ιταλικού πλοίου. «Οταν οι Ιταλοί τον κάλεσαν να τον τιμήσουν για την εξαιρετική αυτή βοήθειά του, αυτός ζήτησε αντί βραβεία και μετάλλια τιμής να του δοθεί η ελεύθερη άδεια αλιείας με δυναμίτη. Και δυστυχώς, το πέτυχε! Ηταν ο μοναδικός την εποχή εκείνη που νόμιμα ψάρευε με δυναμίτη!» σχολιάζει ο κ. Τρικοίλης.


ΣTAΘΗΣ ΔEΛHΓΙΩPΓHΣ
 
Βουτιά στην άβυσσο του χρόνου