Burn-out: Όταν η δουλειά μάς φτάνει… στα άκρα

Μήπως για τον πονοκέφαλό σας, τις αϋπνίες σας και την κακή σας διάθεση φταίει το σύνδρομο Burn-out;

Είναι τύχη να έχει κάποιος δουλειά σήμερα και ακόμα μεγαλύτερη τύχη είναι να έχει μια δουλειά που να του αρέσει και να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του. Η εργασία είναι δημιουργία, είναι μέσο επιβίωσης, είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μας και την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς μας, είναι όμως και επίπονη, κουραστική και πολλές φορές… ανθυγιεινή. Μπορεί να έχουν βελτιωθεί οι συνθήκες εργασίας των εργαζομένων σε σχέση με αυτές που επικρατούσαν αρκετά χρόνια πριν, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες χώρες, ωστόσο η εργασία συνεχίζει να επιδρά αρνητικά στην ψυχική και σωματική μας υγεία. Οι υψηλές απαιτήσεις, οι συνεχείς αναθέσεις ευθυνών, ο ανταγωνισμός, ο φόρτος εργασίας, τα εξαντλητικά ωάρια, η αυταρχική σε κάποιες περιπτώσεις διοίκηση, οι χαμηλές απολαβές μπορεί να οδηγήσουν στο σύνδρομο Burn-out.




Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ο όρος Burn-out στις Η.Π.Α. για να περιγράψει μια επαγγελματική παθολογία που χαρακτηρίζεται από γρήγορη κατανάλωση των ενεργειακών ψυχοσωματικών αποθεμάτων και μείωση των επαγγελματικών επιδόσεων. Εκδηλώνεται με μεγάλη συχνότητα σε όσους ασκούν κοινωνικό λειτούργημα (γιατρούς, νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς κ.ά.). Εκτός, όμως, από τους επαγγελματίες υγείας, με το σύνδρομο αυτό βρίσκονται αντιμέτωποι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι. Σήμερα, που η εργάσιμη ημέρα των 10 ωρών και η επέκτασή της εξαιτίας των κινητών, των λάπτοπ, των E-mail, των SΜS, των MSN είναι κάτι το αυτονόητο για τον μέσο φιλόδοξο σαραντάρη, το Βurn-out είναι ένα καμπανάκι κινδύνου που προειδοποιεί για την ανάγκη σωματικής και πνευματικής ανάπαυλας μετά από μαραθώνιες συσκέψεις και παραγωγικά brainstorming, αλλά και για μια αναθεώρηση των προτεραιοτήτων και γενικότερα της στάσης ζωής. Οι ηλικίες που συνήθως χτυπά είναι αυτές των 25 έως 45 ετών. Στην Ελλάδα το λέμε «Σύνδρομο Εργασιακής Εξουθένωσης»

Τι οδηγεί στο Burn-out

• Οι υψηλές απαιτήσεις και ο φόρτος εργασίας.
• Η απουσία επιβράβευσης και αναγνώρισης των επαγγελματικών μας ικανοτήτων και αποδόσεων.
• Η απουσία ελέγχου των αποφάσεων.
• Η ανάθεση δυσβάστακτων ευθυνών.
• Η κακή σχέση με τον προϊστάμενο.
• Η κακή σχέση με τους συναδέλφους.
• Η μονότονη εργασία.
• Το εξαντλητικό ωράριο.
• Η έλλειψη αξιοκρατίας.
• Οι μη ικανοποιητικές χρηματικές απολαβές.

Έμμεσα την κατάσταση μπορεί να επιβαρύνουν και άλλοι παράγοντες στην εργασία που εντείνουν το στρες, όπως:

• Ο κακός φωτισμός, ο οποίος επηρεάζει την παραγωγικότητά μας και μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους, κόπωση στα μάτια, νευρική ένταση, αδιαθεσία, στρες.
• Ο θόρυβος, που έχει διαπιστωθεί σε πειράματα τα οποία έγιναν ότι εργαζόμενοι που εκτέθηκαν σε πηγές υψηλού θορύβου 90 db (ντεσιμπέλ) ήταν λιγότερο παραγωγικοί. Επιπλέον, εργαζόμενοι που είναι υποχρεωμένοι να υφίστανται καθημερινά, επί πολλές ώρες και για πολλά χρόνια, έντονο θόρυβο υποφέρουν από πονοκεφάλους, ναυτίες, ιλίγγους, κόπωση, μείωση ευεξίας, αϋπνίες, νευρικά ξεσπάσματα και άλλες ψυχοσωματικές αντιδράσεις. Ο έντονος θόρυβος διεγείρει επίσης το νευρικό σύστημα, αυξάνοντας την αρτηριακή πίεση, τους καρδιακούς παλμούς και τις αναπνοές προκαλώντας στρες.
• Η θερμοκρασία. Η εργασία, ειδικά σε εξωτερικούς χώρους, σε πολύ υψηλή ή χαμηλή θερμοκρασία καθώς και σε αυξημένα επίπεδα υγρασίας, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα δυσφορίας, κόπωσης, στρες, αλλά και άλλων προβλημάτων.

Μήπως είστε θύμα του;
Αν έχετε κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα, ίσως είστε στα πρόθυρα της εργασιακής εξουθένωσης ή υποφέρετε ήδη από το σύνδρομο.

Σωματικά: Εξάντληση, πονοκέφαλος, πεπτικές διαταραχές, δυσκολίες ύπνου (υπνηλία, αϋπνία), υπερένταση, γρήγορη αναπνοή, μυοσκελετικοί πόνοι, απώλεια της λίμπιντο, διαταραχές της όρεξης (ανορεξία ή αυξημένη όρεξη).

Ψυχολογικά: Εκνευρισμός, ανορεξία, αίσθημα ανησυχίας, ευσυγκινησία, ενοχές, αδράνεια, θλίψη, ευερεθιστότητα, στρες, αρνητική διάθεση, χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Συμπεριφοράς: Αδυναμία συγκέντρωσης, κυκλοθυμία, αδυναμία ολοκλήρωσης μιας δουλειάς.

Το προφίλ αυτού που δύσκολα θα ξεφύγει
Εκτός από τις συνθήκες που συνήθως μας οδηγούν στο εν λόγω σύνδρομο, σημαντικό ρόλο παίζει και ο χαρακτήρας μας. Τα άτομα που είναι πιο επιρρεπή στο να πάθουν Βurn-out είναι φιλόδοξα, φιλότιμα, εργατικά, ανταγωνιστικά και αναζητούν επαγγελματική καταξίωση.

Το τοπ 5 αυτών που το παθαίνουν

1. Γιατροί και νοσοκόμοι
2. Στελέχη και υπάλληλοι εταιρειών υψηλής τεχνολογίας
3. Ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας
4. Δημοσιογράφοι
5. Διαφημιστές

Πρώτοι στη λίστα είναι οι επαγγελματίες υγείας. Το στρες και ο ψυχικός πόνος που βιώνουν έχει απασχολήσει κατά καιρούς τους επιστήμονες. Η επαφή με τον πόνο και τον θάνατο, με τους ασθενείς και τους συγγενείς τους, οι νυχτερινές βάρδιες, οι αντίξοες συχνά συνθήκες εργασίας σε δημόσια κυρίως νοσοκομεία και το υψηλό αίσθημα ευθύνης μπορεί να οδηγήσουν στην επαγγελματική εξουθένωση (σύνδρομο Burn-out). Οι νοσηλευτές των Μ.Ε.Θ. (Μονάδων Εντατικής Θεραπείας) ειδικότερα είναι αρκετά επιβαρυμένη ειδικότητα. Εργάζονται καθημερινά μέσα σε έναν περιορισμένο και κλειστό χώρο, απομονωμένο από τα άλλα τμήματα του νοσοκομείου. Υφίστανται υψηλά επίπεδα θορύβων λόγω των μηχανημάτων υποστήριξης των ζωτικών λειτουργιών των ασθενών. Καλούνται να φροντίσουν ασθενείς με άγνωστη ή αβέβαιη πρόγνωση που βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση και απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση και άμεση παρέμβαση όταν χρειαστεί.

Οι αριθµοί του Burn-out

• Περισσότεροι από 1 στους 4 εργαζομένους στην Ευρωπαϊκή Ένωση υποφέρουν από εργασιακό στρες.
• Άλλες ευρωπαϊκές έρευνες για τις συνθήκες εργασίας δείχνουν ότι 9-12% των ανδρών και 9-11% των γυναικών στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι εκτεθειμένοι σε εργασιακή πίεση κατά το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας (υψηλά ποσοστά παρατηρήθηκαν ιδιαίτερα στη Γερμανία, την Ελλάδα και την Ολλανδία). Η έκταση του φαινομένου οφείλεται κυρίως στις συνθήκες εργασίας που επικρατούν.
• Πάνω από το 1/3 των εργαζομένων δεν μπορούν να κάνουν διάλειμμα όταν το χρειάζονται.
• Τέσσερις στους δέκα δεν έχουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν μόνοι τους το διάστημα των διακοπών τους ή τις ημέρες της άδειάς τους.
• Περίπου οι μισοί από τους εργαζομένους στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης απασχολούνται σε μονότονες εργασίες, πράγμα που εντείνει το στρες. Η μονοτονία και η επανάληψη στην εργασία είναι φαινόμενα που παρατηρούνται περισσότερο στη Γαλλία, την Ελλάδα και την Ισπανία.
• Μελέτη που έγινε στη Δανία έδειξε ότι 14% της πρώιμης καρδιαγγειακής θνησιμότητας στις γυναίκες οφείλεται στις επιδράσεις της μονοτονίας και της επαναλαμβανόμενης εργασίας, 7% στην εργασιακή πίεση και 2% στο παθητικό κάπνισμα στον εργασιακό χώρο.

Το εργασιακό στρες «ραγίζει» την καρδιά
Δωδεκαετής έρευνα αποκάλυψε ότι το εργασιακό στρες σκοτώνει. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της πολυετούς μελέτης, όσοι βιώνουν στον εργασιακό τους χώρο έντονο και χρόνιο άγχος αντιμετωπίζουν έως και κατά 68% μεγαλύτερο κίνδυνο να υποστούν καρδιακή προσβολή ή να εμφανίσουν στηθάγχη, μιας και το άγχος επηρεάζει την ίδια τη χημεία του σώματος. Οι αγχώδεις εργαζόμενοι που συμμετείχαν στην έρευνα εμφάνιζαν τα πρωινά υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα τους. Παρατηρήθηκε ακόμη πως ο συσχετισμός άγχους και καρδιακών παθήσεων είναι ισχυρότερος στους άνδρες και τις γυναίκες κάτω των 50 ετών.

Σχέδιο επανάκαμψης
Ψυχολόγοι και business coaches έχουν ένα σκοπό: να περιορίσουν το… εγκεφαλικό βραχυκύκλωμα. Ιδού τι μας συμβουλεύουν:

• Αναγνωρίστε τους παράγοντες που συνέβαλαν στο Burn-out.
• Περιορίστε ό,τι είναι ή μπορεί να γίνει εστία άγχους στην εργασία σας.
• Διαχειριστείτε καλύτερα τον εργασιακό χρόνο σας.
• Αυξήστε τις ώρες ύπνου σας. Είναι πολύ σημαντικό να κοιμάστε επαρκώς.
• Μην αναλαμβάνετε περισσότερες υποχρεώσεις από όσες μπορείτε.
• Τολμήστε να διεκδικήσετε ό,τι σας αξίζει.
• Εκτονωθείτε με μια δραστηριότητα που σας ευχαριστεί.

Κάντε το τεστ
Είναι το εργασιακό σας άγχος ανεξέλεγκτο;

1. Όταν πρέπει να παραδώσετε μια σημαντική παρουσίαση στον προϊστάμενό σας...
α. Νιώθετε άρρωστοι μια εβδομάδα πριν, ενώ για αρκετές μέρες μετά εξακολουθείτε να μελετάτε την παρουσίαση.
β. Κοιμάστε άσχημα -ή και καθόλου- το προηγούμενο βράδυ.
γ. Δεν ανησυχείτε για την παρουσίαση. Άλλωστε είναι μόνο δουλειά.

2. Πόσο συχνά υποφέρετε από συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, στομαχικές διαταραχές, ιδρωμένες παλάμες ή δερματικά προβλήματα;
α. Πάντα
β. Περιστασιακά
γ. Ποτέ

3. Κατά τον προηγούμενο μήνα, πόσες φορές κάνατε ανήσυχο ύπνο;
α. Συχνά
β. 1-2 φορές
γ. Ποτέ

4. Πόσο συχνά εκνευρίζεστε για τη δουλειά;
α. Συχνά κλαίω για τη δουλειά.
β. Μερικές φορές, όταν έχω πολύ άσχημη μέρα, αλλά το ξεπερνώ αρκετά γρήγορα.
γ. Ποτέ

5. Αντιμετωπίζετε κρίσεις πανικού;
α. Ναι, αισθάνομαι σαν να έχω υποστεί καρδιακή προσβολή.
β. Όχι, αλλά με πιάνει το στομάχι μου όταν ανησυχώ για κάτι.
γ. Αν αρχίσω να πιέζομαι, αποσύρομαι.

6. Μια πολύ φορτωμένη εβδομάδα έρχεται. Πώς αντιδράτε;
α. Πανικοβάλλομαι. Όταν υπάρχει πολλή δουλειά, νιώθω εξάντληση και δεν μπορώ να συγκεντρωθώ.
β. Διοχετεύω το άγχος μου, κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορώ. Τελειώνοντας τη δουλειά, επιβραβεύω τον εαυτό μου.
γ. Δουλεύω το κανονικό ωράριο.

7. Πώς αισθάνεστε για τη δουλειά σας;
α. Πάντα ανησυχώ ότι θα χάσω τη δουλειά μου.
β. Μου αρέσει, αλλά πάντα ψάχνω μια ευκαιρία για να προχωρήσω παρακάτω.
γ. Κάθε μέρα πηγαίνω στη δουλειά μου. Πρέπει να πληρώσω τις υποχρεώσεις μου.

8. Πώς παίρνετε τις αποφάσεις;
α. Γκρινιάζω και πάντα ανησυχώ ότι έχω κάνει λάθος επιλογή.
β. Χρειάζομαι χρόνο για να σταθμίσω όλες τις επιλογές πριν αποφασίσω.
γ. Παίρνω γρήγορα αποφάσεις και μετά δεν τις σκέφτομαι ξανά.

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ Α
Το επίπεδο του άγχους σας είναι πάνω από το συνηθισμένο και είναι εξαιρετικά απίθανο να σας βοηθήσει να προοδεύσετε στη δουλειά σας. Αν είστε συνεχώς νευρικοί, σε σημείο που το άγχος και η ανυπομονησία να κυριεύουν τη ζωή σας, καλό είναι να επισκεφτείτε τον γιατρό σας ή να επικοινωνήσετε με κάποιο κέντρο για την παροχή συμβουλών. Αποφύγετε να καταναλώνετε αλκοόλ, καφεΐνη ή απαγορευμένες ουσίες, γιατί με αυτόν τον τρόπο τα πράγματα θα χειροτερεύσουν μακροπρόθεσμα.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ Β
Αγχώνεστε όταν πρέπει να βγάλετε εις πέρας κάποια μεγάλη δουλειά, αλλά αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Σε κάθε περίπτωση, είναι αναγκαίο να φροντίζετε τον εαυτό σας και να σιγουρευτείτε ότι δεν θα σας κυριεύσει το άγχος. Φροντίστε να τρώτε υγιεινά, να ασκείστε τακτικά και να μιλάτε στους φίλους σας για οτιδήποτε σας απασχολεί. Η τακτική να μην εξωτερικεύετε τα προβλήματά σας μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση και τότε το άγχος ίσως αρχίσει να λειτουργεί εις βάρος σας.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ Γ
Είστε από τους ανθρώπους που έχουν λίγο ή και καθόλου άγχος, ωστόσο αυτό δεν είναι απαραίτητα ευεργετικό. Παρόλο που είναι υπέροχο πράγμα το να είστε χαλαροί, κάποιες φορές είναι καλό να βρίσκεστε σε κατάσταση έντασης. Μην το φοβηθείτε. Το άγχος είναι το εσωτερικό σύστημα συναγερμού του σώματός σας. Με άλλα λόγια είναι ένας τρόπος που σας υποδηλώνει πότε χρειάζεται να δείξετε προσοχή ή να αναλάβετε δράση. Εφόσον το αίσθημα άγχους είναι προσωρινό, δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΝ κ. ΕΛΕΝΗ ΚΑΤΣΑΜΠΑ, MSc, κλινική ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια γνωσιακής-συμπεριφοριστικής κατεύθυνσης, συνεργάτιδα της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία».

ΑΠΟ ΤΗ ΦΩΤΕΙΝΗ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟY -  www.vita.gr