ΜΠΟΝΖΑΙ-Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Το μπονζάι δεν είναι τίποτα άλλο από την καλλιέργεια μικρών δέντρων σε μικρά δοχεία. Οι γιαπωνέζοι δεν θεωρούν τα δέντρα μπονζάι σαν μικρογραφίες δέντρων. Για αυτούς είναι

έργα τέχνης που αντιπροσωπεύουν τον μόχθο αρκετών χρόνων. Πρόκειται επίσης για ακριβές αντίγραφο σε μικρογραφία ενός δέντρου που ζει ελεύθερο στην φύση. Οι γιαπωνέζοι καθοδηγούν την ανάπτυξη των δέντρων με τέτοιο τρόπο ώστε να φαίνεται σαν ένα πραγματικό δημιούργημα της φύσης.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να έχουμε υπόψη είναι ότι τα δέντρα μπονζάι δεν είναι μικροσκοπικά δέντρα. Πρόκειται για εντελώς φυσιολογικά δέντρα που οι διαστάσεις τους έχουν μειωθεί χάρη σε μία ιδιαίτερη τεχνική. Αυτό που τα διατηρεί σε αυτήν την μικροσκοπική κατάσταση είναι η σοφή ισορροπία ανάμεσα στην ανάπτυξη των ριζών και του κορμού. Εάν οι ρίζες κλαδευτούν πολύ, τότε ο κορμός πεθαίνει και αντίστροφα, αν η κορυφή κλαδευτεί πολύ, τότε οι ρίζες μαραζώνουν. 

Τα πιο περιζήτητα δέντρα μπονζάι είναι αυτά που βρίσκονται σε μικροσκοπική κατάσταση στην φύση, αυτά δηλαδή που η ανάπτυξη τους περιορίστηκε από το περιβάλλον. Τα βρίσκει κανείς σε σχισμές βράχων, στα ψηλά βουνά οπου δεν μπορούν να τραφούν παρά μόνο από την βροχή και τον άνεμο. Ωστόσο έχουν μεγάλη αξία μόνο για το ιδιαίτερο χαρακτήρα τους. Επιπλέον τόσο το ξερίζωμα τους όσο και η καλλιέργεια τους παρουσιάζουν πολλές δυσκολίες. Αυτές οι δύο εργασίες μπορούν να απαιτήσουν μήνες ή και χρόνια. Στην Ευρώπη, τα πιο όμορφα δέντρα μπονζάι, είναι εκείνα που αφαιρέθηκαν με μεγάλη προσοχή από το φυσικό τους περιβάλλον. Ωστόσο τα μπονζάι μπορούν να καλλιεργηθούν όπως και κάθε άλλο είδος φυτού. Φυτεύουμε σπόρους, μοσχεύματα ή καταβολάδες. Η διαδικασία είναι ως εξής

• Φυτεύουμε τους σπόρους ή τα μοσχεύματα ως συνήθως.
• Μόλις αυτά φτάσουν σε ύψος 5 εκατοστών, μεταφέρονται σε ανεξάρτητες γλάστρες.
• Την πρώτη χρονιά θα πρέπει να κόψουμε τις άκρες των ριζών. Εάν το δέντρο βρίσκεται στην γλάστρα, μπορούμε να κόψουμε τις σκόρπιες ρίζες.
• Το δεύτερο χρόνο, το δέντρο δυναμώνει. Αυτήν την περίοδο, χρειάζεται περισσότερες φροντίδες. Κλαδεύουμε δύο φορές τις ρίζες του, το καλοκαίρι και την άνοιξη. Επιπλέον αφαιρούμε το παλιό χώμα και βάζουμε καινούριο. Το ξαναφυτεύουμε πάλι στην γλάστρα.
• Για να φυτέψουμε το δέντρο μπονζάι αποκλειστικά σε ένα δοχείο προορισμένο για αυτήν την καλλιέργεια, θα πρέπει να περιμένουμε την τρίτη χρονιά. Τα καλύτερα δοχεία είναι τα γιαπωνέζικα. Φυσικά υπάρχουν και ευρωπαικές απομιμήσεις φθηνότερες. Το δοχείο θα πρέπει να είναι κατασκευασμένο από επισμαλτωμένη πορσελάνη και σχετικά ρηχό. Απο την στιγμή που θα τοποθετηθεί στην τελική γλάστρα μπονζάι το φυτό, θα πρέπει να κλαδεύονται οι ρίζες του, σχηματίζοντας ένα σώμα πυκνό. Σε κάθε κλάδεμα, καλό είναι να αλλάζουμε το παλιό χώμα με καινούριο ενώ θα πρέπει να κόβεται κάθε ανεπιθύμητη παραφυάδα. Το μπονζάι αρχίζει να παίρνει την οριστική του μορφή κατά την διάρκεια του τρίτου έτους. Εάν θέλουμε να προσανατολίσουμε την ανάπτυξη του προς μία ορισμένη κατεύθυνση, τότε κόβουμε τα ανεπιθύμητα βλαστάρια και καθοδηγούμε τα υπόλοιπα , δένοντας τα με ένα μαλακό κορδόνι.
• Συνήθως καλύπτουμε το χώμα που περιβάλλει τις ρίζες με βρύα πράγμα που εμποδίζει την απώλεια υγρασίας. Το ιδανικό χώμα είναι έξι μέρη αργιλλούχου άμμου, δύο μέρη καστανόχωμα ή τύρφη και ενα μέρος χοντρής άμμου.
• Τα μπονζάι χρειάζονται αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες. Παρόλα αυτά θα πρέπει να αποφεύγεται η παγωνιά. Η άμεση έκθεση στο φως πρέπει να αποφεύγεται. Καλό είναι να καταβρέχεται στο φύλλωμα τους.
• Τα δέντρα που χρησιμοποιούνται για μπονζάι είναι τα γιουνίπερους. Δημιουργούν πολύ όμορφα μπονζάι και καλλιεργούνται αρκετά εύκολα. Ωστόσο και όλα τα άλλα κωνοφόρα γίνονται ωραία μπονζάι. Από τα φυλλοβόλα καλλιεργούνται εύκολα ο σφένδαμος ο ιαπωνικός, το γιασεμί, η καμέλια καθώς και το καναδικό amelandrier camadensis, ένα εξαιρετικά ελκυστικό φυλλοβόλο που γεμίζει με άσπρα λουλούδια την άνοιξη.

Γραμματέα Αναστασία
Γεωπόνος ΓΠΑ