Σμιρυδορυχεία Μουτσούνας. Ο Ανεκμετάλλευτος Πλούτος της Νάξου. (video)

Μερικά πλάνα εγκατάλειψης, μία φράση κατοίκου της Μουτσούνας Νάξου " τα χάρισαν" και η πινακίδα δίπλα από την εναέρια γραμμή μεταφοράς του Σμυριδορυχείου"Πωλούνται
Οικόπεδα με Θέα", ίσως είναι αρκετά για να περιγράψουν το σημερινό σκηνικό του μοναδικού μέρους στην Ελλάδα που απαντάται η Σμύριδα. Είναι ο τόπος που

το 1824 η Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδας έχοντας ανάγκη χρηματικών πόρων και θεωρώντας τα έσοδα από την σμύριδα σημαντικά, πήρε υπό την κατοχή της τα κοιτάσματα σμύριδας και έτσι ενοικίαζε πλέον εκείνη το δικαίωμα εκμετάλλευσής τους.. Μετά τη δημιουργία του Ελληνικού κράτους η ναξία σμύριδα φθάνει βαθμιαία να θεωρείται ως ένα από τα κυριότερα εξαγωγικά προϊόντα. Με νόμους που ξεκινούν από το 1852 ορίζεται ότι η σμύριδα εξορύσσεται και διατίθεται αποκλειστικά για λογαριασμό του δημοσίου μέσω του Ελληνικού Μονοπωλίου. Στους κατοίκους των σμυριδοχωριών δίδεται το αποκλειστικό δικαίωμα να μαζεύουν ή να εξορύσσουν για λογαριασμό του δημοσίου τη σμύριδα αντί χρηματικού ποσού που θα τους καταβάλλεται και θα προσδιορίζεται από την ποσότητα της σμύριδας που θα παραδίδουν. Το σμυρίγλι εξορύσσεται ακόμα και σήμερα, χωρίς, όμως, πλέον να υπάρχει ζήτηση στην αγορά, καθώς έχει πλέον εξ ολοκλήρου αντικατασταθεί από το τεχνητό κορούνδιο.Οι σμυριδεργάτες είναι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ με βάση την ποσότητα της σμύριδας που παραδίδουν. Τα ασφάλιστρα πληρώνει το κράτος. το Ι.Κ.Α. διατηρεί ειδική κατηγορία ασφαλισμένων μέχρι και σήμερα (Σμυριδεργάτες - Σμυριδοένσημα). 

Το έτος 2000 εγκρίθηκε πρόγραμμα περιηγητικής αξιοποίησης των ορυχείων βασισμένο σε μελέτη του Ε.Μ.Π. Στις Πεζούλες και στη Σαραντάρα γίνεται ξενάγηση στα ορυχεία. Στην περιοχή της Στραβολαγκάδας δημιουργείται υπαίθριο μουσείο. Στο Ληώνα ξανακατασκευάζονται τα γραφεία καθώς και τα δωμάτια στα οποία ντύνονταν οι σμυριδεργάτες. Στη Μουτσούνα συντηρούνται τα μηχανοστάσια και οι αποθήκες. Για λόγους επίδειξής του, ο εναέριος λειτουργεί και πάλι.

Το 2012 σύμφωνα με τον τοπικό τύπο , η Επιθεώρηση Μεταλλείων Νοτίου Ελλάδος του Υπουργείου Ανάπτυξης, στην οποία ανήκουν τα σμυριδορυχεία της Νάξου σήμερα, αποφάσισε να μην «αγοράσει» καμία ποσότητα σμύριδας το 2012. Αποτέλεσμα της «απόφασης» αυτής είναι να κινδυνεύουν να μείνουν ανασφάλιστοι οι Σμυριδεργάτες και να μην τους καταβληθεί το Ειδικό Εποχιακό Επίδομα.

Η απόφαση αυτή έφερε (για μία ακόμη φορά) στην επικαιρότητα το λεγόμενο «Σμυριδικό» ζήτημα. Η παντελώς λογική αγωνία των σμυριδεργατών που διαμένουν μόνιμα στην Ορεινή Νάξο να συνεχίσουν να ασφαλίζονται παραδίδοντας στο Κράτος 500καντάρια (περίπου 28,2 τόνους) Σμύριδας ετησίως, έγινε και πάλι πεδίο μικροπολιτικής εκμετάλλευσης του ζητήματος.Οι ευθύνες για τον μη εκσυγχρονισμό των μεταλλείων, την δημιουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας και την βελτίωση των εγκαταστάσεων και των υποδομών μεταφοράς και φόρτωσης της Σμύριδας, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι σημαντικότατες αλλά έγκειται στον ιστορικό του μέλλοντος να τις αποκαλύψει.

Υφιστάμενη Κατάσταση

Εντός του 2012, μία αξιέπαινη προσπάθεια του Συλλόγου Σμυριδεργατών Όρμου Λυώνα και του Προέδρου του κ. Δημόκριτου Σιδερή, οδήγησε στην εξαγωγή σμύριδας για πρώτη φορά μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Οι ποσότητες που εξάγονται από την αποθήκη της Μουτσούνας είναι σημαντικές και έχουν οδηγήσει ήδη στο να ξαναέρθουν στο φως οι μπαζωμένες (με σμύριδα) εγκαταστάσεις του εναερίου και της αποθήκης στην Μουτσούνα. 

Η τιμή πώλησης όμως της Σμύριδας Νάξου (λόγω κυρίως της έλλειψης επεξεργασίας και τυποποίησης) είναι μόλις 7-8€/τόνος, όταν η τιμή της (κατώτερης ποιότητας) Σμύριδας Τουρκίας ανερχόταν το 2009 στα 210€/τόνος. 

Τα έσοδα αυτά αντιστοιχούν στα έξοδα μεταφοράς και φόρτωσης της Σμύριδας από την Μουτσούνα στο καράβι στο λιμάνι της Νάξου (με ενδιάμεσο σταθμό μεταφόρτωσης το Γαλανάδο). 

Επομένως, στα πλαίσια των οριζόντιων περικοπών που επιβάλλονται σε ένα κράτος που δεν μπορεί να αξιοποιήσει κατ’ελάχιστο τις πλουτοπαραγωγικές του πηγές, ήταν εύκολο για κάποιον γραφειοκράτη να «κόψει» το κονδύλι των 500.000€ περίπου που απαιτείται για την ετήσια λειτουργία των Σμυριδορυχείων, χωρίς να σκεφτεί τους κατοίκους της Ορεινής Νάξου που παραμένουν στα χωριά τους υπό αντίξοες συνθήκες διαβίωσης με τις ελάχιστες υπηρεσίες υγείας και παιδείας που τους παρέχονται από το κράτος.

Α.Ξυγκάκης.

Paraktios