Ο ελευθερωτής του Βιετνάμ Χο Τσι Μινχ

Ο «Φωτισμένος» εθνάρχης που χάρισε στη χώρα του την πολυπόθητη ανεξαρτησία!
Τέσσερις δεκαετίες μετά τον θάνατο του κομμουνιστή ηγέτη, τα ιστορικά ερωτήματα
παραμένουν για τη δράση του.

Ποιος ήταν αλήθεια ο Χο Τσι Μινχ;

Ήταν ένας συνεπής πατριώτης που επιδίωξε την ελευθερία για τον λαό του έπειτα από δεκαετίες αποικιοκρατίας και στυγνής δυτικής εκμετάλλευσης;
Ήταν ένας κυνικός και χειριστικός μηχανορράφος που έδειχνε ότι ενδιαφέρεται για τον κόσμο επιτρέποντας ωστόσο κακοποιήσεις και θηριωδίες κάτω από τις διαταγές του;
Ή μήπως ήταν απλώς ένας σκληροπυρηνικός κομμουνιστής; Ή έστω ένας εθνικιστής που χρησιμοποίησε τον κομμουνισμό ως εργαλείο για τους σκοπούς του;
Οι δυτικοί ιστορικοί συνεχίζουν να συζητούν τα θέματα αυτά, αναζητώντας την αλήθεια πίσω από τον μύθο, την ίδια στιγμή βέβαια που στο Βιετνάμ ο Χο Τσι Μινχ απολαμβάνει καθεστώς αγίου και εθνικού ήρωα...

Πρώτα χρόνια

Ο Χο Τσι Μινχ γεννιέται ως Νγκουγέν Σινχ Κουνγκ σε χωριό της γαλλικής Ινδοκίνας (σημερινό Βιετνάμ) στις 19 Μαΐου 1890. Κατά τη διάρκεια του βίου του θα έμενε γνωστός με πολλά ψευδώνυμα (περίπου 50!), αν και το Χο Τσι Μινχ θα επιβίωνε τελικά, κάτι που σημαίνει στην τοπική διάλεκτο «φωτισμένος».
Ο πατέρας του λειτουργούσε ως δάσκαλος για τα παιδιά της κοινότητας, εμφυσώντας στα νιάτα τα ιδεώδη της ανεξαρτησίας. Η μητέρα του δούλευε σε φυτεία ρυζιού, ανατρέφοντας τα δύο αγόρια και την κόρη της όσο καλύτερα μπορούσε. Ο Χο ήρθε σε επαφή στο σχολείο με τον κομφουκιανισμό και έμαθε άπταιστα κινεζικά, έχασε όμως τη μητέρα του στην τρυφερή ηλικία των 10 ετών.
Παρά την οικογενειακή τραγωδία, η οικονομική κατάσταση της φαμίλιας βελτιώθηκε και ο Χο είχε έτσι τη δυνατότητα να φοιτήσει σε γαλλικό σχολείο και να γίνει δημοδιδάσκαλος...

Ζωή σε Αμερική και Αγγλία

Το 1911 ο Χο έπιασε δουλειά ως βοηθός μάγειρα σε εμπορικό πλοίο και για τα επόμενα χρόνια έζησε τη ζωή του ναυτικού, επισκεπτόμενος αναρίθμητα λιμάνια σε Ασία, Αφρική και Ευρώπη, αν και για την περίοδο αυτή δεν είναι και πολλά γνωστά. Ο ίδιος έζησε πάντως για ένα διάστημα στη Βρετανία, κάνοντας δουλειές του ποδαριού για να επιβιώσει.

Σε κάποιο σημείο της ζωής του, ο Χο έκανε ένα διάλειμμα στις ΗΠΑ, όπου και παρέμεινε για μερικά χρόνια, εργαζόμενος σε φούρνο της Βοστόνης και αργότερα στη Νέα Υόρκη. Εκεί είναι που ο νεαρός Βιετναμέζος θα παρατηρήσει για πρώτη φορά ότι οι ασιάτες μετανάστες είχαν την ευκαιρία να ζήσουν μια καλύτερη ζωή στο φιλελεύθερο περιβάλλον της Δύσης παρά στην κατεχόμενη από τους αποικιοκράτες χώρα τους...

Τα χρόνια της Γαλλίας και η επαφή με τον κομμουνισμό

Καθώς ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος όδευε προς το τέλος του το 1918, με τους ευρωπαίους ηγέτες να συναντιούνται στο Παρίσι για την υπογραφή της σχετικής συνθήκης, ο Χο βρέθηκε στη γαλλική πρωτεύουσα. Χωρίς χαρτιά, ο άγνωστος Βιετναμέζος επιχείρησε επανειλημμένως να παραδώσει το 1919 στους γάλλους αξιωματούχους και τους συμμάχους τους, κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης των Βερσαλλιών, ψήφισμα που καλούσε σε ανεξαρτησία της Ινδοκίνας από τη Γαλλία, χωρίς τύχη ωστόσο. Παρά ταύτα, η κίνησή του αυτή του απέφερε φήμη στη χώρα του.
O Xo έρχεται σε επαφή με τον κομμουνισμό στο Παρίσι, εν μέρει και από το γεγονός ότι τα κομμουνιστικά και σοσιαλιστικά κόμματα έβλεπαν με μεγαλύτερη συμπάθεια τα κινήματα ανεξαρτησίας που ξεσπούσαν στον πλανήτη. Ο μελλοντικός Χο Τσι Μινχ συντάσσει τις δυνάμεις του με το κομμουνιστικό κόμμα της Γαλλίας στα 6 χρόνια που θα παραμείνει στη γαλλική πρωτεύουσα...

Εκπαίδευση στη Σοβιετική Ένωση και την Κίνα

Ο ολοένα και αυξανόμενος θαυμασμός του για τα κομμουνιστικά ιδεώδη θα φέρουν τον Χο στη Μόσχα το 1923, όπου θα εργαστεί για λογαριασμό της Τρίτης Διεθνούς. Σύντομα θα εκπαιδευτεί στα «βασικά», στο πώς οργανώνεται δηλαδή μια επανάσταση, κρατώντας αποστάσεις από τις εσωτερικές διαμάχες Τρότσκι και Στάλιν. Κι αυτό γιατί ενδιαφερόταν περισσότερο για τα πρακτικά κομμουνιστικά θέματα παρά για τις θεωρητικές έριδες.

Τον Νοέμβριο του 1924, ο Χο μεταβαίνει στην Κίνα, επιδιώκοντας να δημιουργήσει μια βάση στην Ανατολική Ασία, ως ορμητήριο για την κομμουνιστική επανάσταση στην Ινδοκίνα. Στα επόμενα 2,5 χρόνια ο Χο θα εκπαιδεύσει 100 περίπου άντρες από την Ινδοκίνα, την ίδια στιγμή που θα συγκεντρώσει κονδύλια για την τελική μάχη με τους γάλλους αποικιοκράτες. Τον Απρίλιο του 1927 ωστόσο η κινεζική κυβέρνηση θα εξαπολύσει διωγμό κατά των κομμουνιστών, αναγκάζοντας τον Χο και τις δυνάμεις του να εγκαταλείψουν άρον-άρον τη χώρα.

Ο ίδιος ήταν βέβαια παλιός γνώριμος των Γάλλων, καθώς αναμείχθηκε ενεργά με την πολιτική στο Παρίσι, με τις αποικιοκρατικές δυνάμεις της Γαλλίας στην Ινδοκίνα να τον έχουν ήδη αναγορεύσει ανεπιθύμητο. Ο ίδιος, που έλειπε από τη χώρα του για 13 συναπτά έτη, ήταν έτοιμος να επιστρέψει και να οδηγήσει τον λαό του στην ανεξαρτησία.

Με ψευδώνυμο, μεταβαίνει στη βρετανική αποικία του Χονγκ Κονγκ, αναγνωρίζεται ωστόσο από τις Αρχές και καταφεύγει στο Βλαδιβοστόκ της Ρωσίας. Από κει θα πάρει τον Υπερσιβηρικό Σιδηρόδρομο για τη Μόσχα, όπου και θα αιτηθεί στο ανώτατο συμβούλιο για κεφάλαια ώστε να οργανώσει το δικό του αυτονομιστικό κίνημα, με έδρα το γειτονικό στην Καμπότζη Σιάμ (σημερινή Ταϊλάνδη). Περιμένοντας βέβαια την απάντηση της «κόκκινης» ηγεσίας, θα χτυπηθεί από φυματίωση και θα μεταβεί στη Μαύρη Θάλασσα για ανάρρωση.

Ο Χο Τσι Μινχ φτάνει πράγματι στην Ταϊλάνδη τον Ιούλιο του 1928 και θα περάσει άλλα 13 χρόνια στο εξωτερικό, περιδιαβαίνοντας κυριολεκτικά τον κόσμο για να οργανώσει το κίνημα αντίστασης κατά του γαλλικού ζυγού: επισκέπτεται την Ινδία, την Κίνα, το βρετανικό Χονγκ Κονγκ, την Ιταλία και τη Σοβιετική Ένωση...

Επιστροφή στο Βιετνάμ και Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας

Τελικά, το 1941, ο επαναστάτης που αυτοαποκαλείται πλέον Χο Τσι Μινχ (Φωτισμένος) επιστρέφει στη γενέτειρά του, καθώς το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και η ναζιστική εισβολή στη Γαλλία (Μάιος του 1940) παρέχει τον ιδανικό αντιπερισπασμό, που του επιτρέπει να μπει στη χώρα σχεδόν ανενόχλητος.

Οι σύμμαχοι των Ναζί βέβαια, οι Ιάπωνες, είχαν ήδη καταλάβει τον έλεγχο του Βορείου Βιετνάμ από τον Σεπτέμβριο του 1940, ως τρόπο για να αποτρέψουν τους Βιετναμέζους να στέλνουν τρόφιμα και εξοπλισμό στην κινεζική αντίσταση.

Ο Χο και οι αντάρτες του διεξήγαγαν ανταρτοπόλεμο κατά της ιαπωνικής κατοχής, με το αυτονομιστικό του κίνημα να λαμβάνει γερή χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ, που από τον Δεκέμβριο του 1941 πήραν μέρος στις εχθροπραξίες του Β' Παγκοσμίου και έψαχναν τρόπο να αποδυναμώσουν τους Ιάπωνες.

Όταν λοιπόν οι ιαπωνικές δυνάμεις εγκατέλειψαν την Ινδοκίνα το 1945, αφού ηττήθηκαν πρώτα στρατιωτικά στον πόλεμο, παρέδωσαν τον έλεγχο της περιοχής στους ντόπιους και όχι τους Γάλλους, που έψαχναν και πάλι τρόπο να ανακτήσουν τις αποικίες τους στη Νοτιοανατολική Ασία: ο Χο Τσι Μινχ, το κίνημά του Βιετ Μινχ (Ένωση για την Ανεξαρτησία του Βιετνάμ) και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ινδοκίνας πήραν έτσι την ευθύνη διακυβέρνησης της πολύπαθης χώρας.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1945, ο Χο Τσι Μινχ ανακηρύσσει από το Ανόι την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας του Βιετνάμ, με πρώτο πρόεδρο τον ίδιο. Η μοιρασιά των ισχυρών είχε ωστόσο άλλα στο μυαλό της: το Βόρειο Βιετνάμ περιήλθε στα χέρια των κινέζων εθνικιστών, την ίδια στιγμή που το νότιο τμήμα καταλήφθηκε από τους Βρετανούς, με δικαιολογία των αφοπλισμό και τον επαναπατρισμό των ξεχασμένων εκεί ιαπωνικών δυνάμεων. Όταν βέβαια η Γαλλία απαίτησε πίσω το Βιετνάμ, οι βρετανοί σύμμαχοί τους ήταν κάτι παραπάνω από πρόθυμοι να συναινέσουν και την άνοιξη του 1946 οι Γάλλοι επέστρεψαν στην Ινδοκίνα. Ο Χο Τσι Μινχ αρνήθηκε να παραιτηθεί από την προεδρία, σύντομα ωστόσο θα βρεθεί και πάλι στη θέση του ηγέτη του αντάρτικου...

Ο Χο και ο Πρώτος Πόλεμος της Ινδοκίνας

Η πρώτη προτεραιότητα του Χο ήταν να εκδιώξει τους κινέζους εθνικιστές από το βόρειο τμήμα της χώρας του, με τις εχθροπραξίες να καταλήγουν τελικά στην απόσυρση των κινεζικών δυνάμεων από το Βιετνάμ τον Φεβρουάριο του 1946.

Παρά το γεγονός ότι ο Χο και οι βιετναμέζοι κομμουνιστές συνεργάστηκαν με τους Γάλλους για να απαλλαγούν από τους Κινέζους, μετά την επίτευξη του σκοπού οι σχέσεις τους έγιναν και πάλι τεταμένες. Κι όταν τον Νοέμβριο του 1946 οι Γάλλοι άνοιξαν πυρ κατά του λαού, σκοτώνοντας περισσότερους από 6.000 βιετναμέζους αμάχους, ο Χο κήρυξε αυτομάτως πόλεμο στη Γαλλία.

Για τα επόμενα 8 σχεδόν χρόνια, ο αδυσώπητος αγώνας των υπέρτερων γαλλικών δυνάμεων με τα στρατεύματα του Χο θα μαινόταν με αμείωτη ένταση, με τους αυτονομιστές να δέχονται ωστόσο οικονομική βοήθεια τόσο από τη Σοβιετική Ένωση όσο και από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, όταν ο Μάο Τσε Τουνγκ (τον οποίο γνώριζε ο Χο από τη μακρά παραμονή του στην Κίνα) ανήλθε τελικά στην εξουσία το 1949. Ο ανταρτοπόλεμος του Χο απέδιδε και η τελική μάχη στην Ντιεν Μπιεν Φου στις 7 Μαΐου 1954 θα κατέληγε σε πανωλεθρία των Γάλλων! Η εμφατική νίκη των Βιετναμέζων κατά της Γαλλίας θα ενέπνεε μάλιστα τους Αλγερινούς, οι οποίοι θα εξεγείρονταν κατά του γαλλικού ζυγού αργότερα την ίδια χρονιά.

Στο τέλος, οι Γάλλοι και οι ντόπιοι σύμμαχοί τους μέτρησαν 90.000 νεκρούς, την ίδια ώρα που οι Βιετ Μινχ πλήρωσαν βαρύτατο φόρο αίματος 500.000 αντρών, ενώ άλλες 200.000-300.000 άμαχοι πολίτες έχασαν τη ζωή τους στις εχθροπραξίες. Η Γαλλία αποσύρθηκε ωστόσο εντελώς από την Ινδοκίνα, με τον Χο να γίνεται πρόεδρος του Βορείου Βιετνάμ και τον καπιταλιστή ηγέτη Ngo Dinh Diem να αποκτά τον έλεγχο του νότιου τμήματος, κάτω από τις ευλογίες των Αμερικανών.

Δεύτερος Πόλεμος της Ινδοκίνας / Πόλεμος του Βιετνάμ

Με τις ΗΠΑ να διαβλέπουν ωστόσο την πιθανότητα να ενωθεί όλο το Βιετνάμ κάτω από τον κομμουνιστή ηγέτη, εμποδίζουν τις εκλογές του 1956, που θα έδιναν πιθανότατα στον Χο την εξουσία τόσο στο Βόρειο όσο και το Νότιο Βιετνάμ. Ο Χο απάντησε ενεργοποιώντας τους εναπομείναντες θύλακες των Βιετ Μινχ στα νότια της Ινδοκίνας, οι οποίοι σύντομα θα ξεκινούσαν τον ανταρτοπόλεμο κατά της αμερικανικών συμφερόντων κυβέρνησης του Νοτίου Βιετνάμ. Προοδευτικά βέβαια οι δυνάμεις των Αμερικανών θα εμπλέκονταν ολοένα και πιο ενεργά στις εχθροπραξίες, την ίδια ώρα που το 1959 ο Χο διορίζει τον Le Duan ως πολιτικό ηγέτη του Βορείου Βιετνάμ, παραμένοντας φυσικά ο ιθύνων νους στο τιμόνι της χώρας.

Παρά το γεγονός ότι ο Χο υποσχέθηκε στον λαό του μια γρήγορη νίκη κατά της κυβέρνησης του Νοτίου Βιετνάμ και των ξένων υποστηρικτών τους, ο Δεύτερος Πόλεμος της Ινδοκίνας, γνωστός ως Πόλεμος του Βιετνάμ στις ΗΠΑ και ως Αμερικανικός Πόλεμος στο Βιετνάμ, συνέχιζε να αιματοκυλεί τη χώρα. Μέχρι το 1968, με την αμερικανική κοινή γνώμη να έχει στραφεί ανοιχτά πλέον κατά του πολέμου, ο Χο είχε συνειδητοποιήσει ότι το μόνο που έπρεπε να κάνει είναι να περιμένει να κουραστούν οι Αμερικανοί από τον πόλεμο και να αποσυρθούν από τα εδάφη του...

Θάνατος και κληρονομιά

Ο Χο δεν θα ζούσε ωστόσο για να δει και τη δεύτερη νικηφόρα προέλαση των στρατευμάτων του: στις 2 Σεπτεμβρίου 1969, ο 79χρονος ηγέτης του Βορείου Βιετνάμ πέθανε στο Ανόι από καρδιακές επιπλοκές. Ποτέ δεν σταμάτησε φυσικά να υποστηρίζει στρατιωτικά και οικονομικά τους Βιετ Κονγκ μαχητές του Νοτίου Βιετνάμ, ενώ δυστυχώς δεν έζησε για να δει την πρόβλεψή του να επιβεβαιώνεται: όταν όμως τα στρατεύματά του κατέλαβαν τη Σαϊγκόν τον Απρίλιο του 1975, η πόλη μετονομάστηκε σε Πόλη Χο Τσι Μινχ.

Ο ίδιος, παρά τις συνεχείς εχθροπραξίες, κατάφερε να εισάγει ραγδαίες αλλαγές σε επίπεδο κοινωνικής οργάνωσης και παραγωγής, κάνοντας δραστικές αγροτικές μεταρρυθμίσεις. Σύμφωνα με το Πεντάχρονο Πλάνο του (1961-1965), η παραγωγή της βαριάς βιομηχανίας αυξήθηκε καθοριστικά παρά τους ανελέητους αμερικανικούς βομβαρδισμούς.

Ο Χο Τσι Μινχ, το απόλυτο είδωλο για τον λαό του, φάνταζε πλέον ως το ινδοκινεζικό αντίστοιχο του Μάο Τσε Τουνγκ, τις ιδέες του οποίου βέβαια δεν ασπάστηκε ποτέ ο Χο...