μιας Αθήνας που δεν είναι γνωστή σε πολλούς.Χαγιάτια, τζαμιά, χαμάμ, τεκέδες. Τα αποτυπώματα της οθωμανικής περιόδου είναι ακόμη ζωντανά. Σχεδόν 200 χρόνια μετά την απελευθέρωση των Αθηνών από τους Τούρκους μια βόλτα στα σπουδαιότερα αλλά άγνωστα οθωμανικά μνημεία της πρωτεύουσας το αποδεικνύει.
Τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας στο κέντρο της πόλης λειτουργούσαν αρκετά Τζαμιά: του Τζισδαράκη στην πλατεία Μοναστηρακίου, το Φετιχέ Τζαμί στη Ρωμαϊκή Αγορά, το Σοφτά Τζαμί στη διασταύρωση Μητροπόλεως και Καπνικαρέας, το Γενί Τζαμί επί των οδών Βουλής και Νικοδήμου, το Κιουτσούκ Τζαμί στην Πανός, το Τζαμί του Παρθενώνα, το Τζαμί της Κολώνας επί της οδού Αδριανού, ενώ ένα ακόμη τζαμί υπήρχε διαπιστωμένα στην περιοχή της Κηφισιάς.
Οι Οθωμανοί δεν έχτισαν πολλά κτίρια, χρησιμοποίησαν κυρίως τα ήδη υπάρχοντα. Μεγάλος θαυμαστής της αρχαίας Αθήνας και μεγαλωμένος με ελληνική Παιδεία, ο Μωάμεθ Β' ο Πορθητής, από σεβασμό στον ένδοξο πολιτισμό της πόλης αλλά και χάρη στο ότι οι Αθηναίοι παραδόθηκαν χωρίς αντίσταση στους Οθωμανούς, παραχώρησε ειδικά προνόμια στους κατοίκους της με αντάλλαγμα την καταβολή υψηλών φόρων. Μεταξύ άλλων εξέδωσε φιρμάνι με το οποίο απαγόρευε τη λεηλασία των αρχαιοτήτων.
Η Ιστορία
Στην Αθήνα λειτουργούσαν τρεις τεκέδες, μεταξύ των οποίων το Ρολόι του Ανδρόνικου Κυρρήστου, ο γνωστός Πύργος των Αέρηδων, ως τεκές του Καράμπαμπα. Επρόκειτο για θρησκευτικούς λατρευτικούς χώρους που χρησιμοποιούσαν για τις τελετές τους τα τάγματα των δερβίσηδων. Παράλληλα, κατά τους ιστορικούς, τέσσερα ήταν τα δημόσια λουτρά που επισκέπτονταν Ελληνες και Τούρκοι την εποχή εκείνη.
Η πολυκύμαντη Ιστορία της πόλης έσβησε πολλά από τα ίχνη της Τουρκοκρατίας. Οσα, όμως, απέμειναν δείχνουν πως περισσότερα από 360 χρόνια συνύπαρξης Ελλήνων και Τούρκων είχαν ως αποτέλεσμα ένα ισχυρό μπόλιασμα. Οι άνθρωποι των λαϊκών τάξεων δεν αναγνώριζαν καμία διαφορά μεταξύ τους παρά μόνο τη θρησκεία. Είναι χαρακτηριστική η ευχή που αναφέρουν περιηγητές της εποχής ότι ακουγόταν συχνά χωρίς διακρίσεις στο ξεπροβόδισμα των ξένων: «Ο Αλλάχ και η Παναγιά μαζί σου...».
Είναι το τζαμί της Πλατείας Μοναστηρακίου, χτισμένο με φόντο την Ακρόπολη. Κατασκευάστηκε το 1759 από τον βοεβόδα των Αθηνών Τζισδαράκη στην περιοχή που ήταν τότε γνωστή ως «Κάτω Παζάρι». Για το χτίσιμό του ο Τζισδαράκης έλιωσε τον 17ο κίονα του Ολυμπιείου προκειμένου να φτιάξει ασβέστη, γεγονός που θεωρήθηκε μεγάλη κακοτυχία. Ο βοεβόδας της Χαλκίδας κατέδωσε το γεγονός στον σουλτάνο και ο Τζισδαράκης τιμωρήθηκε με αποπομπή. Αργότερα δολοφονήθηκε. Μετά την απελευθέρωση το τζαμί χρησιμοποιήθηκε ως αίθουσα για τους στρατιωτικούς μουσικούς, φυλακή και αποθήκη, ενώ από το 1975 στεγάζει την πλούσια Συλλογή Κεραμεικής του καθηγητή Β. Κυριαζόπουλου.
Το μόνο από τα δημόσια λουτρά των Αθηνών που σώζεται μέχρι σήμερα. Το χαμάμ του «Αμπίτ Εφέντη» χρονολογείται στην πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας και λειτουργούσε μέχρι το 1965. Εκτείνεται μεταξύ των οδών Κυρρήστου και Λυσίου. Σήμερα είναι επισκέψιμο μνημείο.
Αρχικά λειτουργούσε το πρωί για γυναίκες και το απόγευμα για άνδρες, αλλά στη συνέχεια χωρίστηκε στη μέση και δεχόταν ταυτόχρονα επισκέπτες και των δύο φύλων. Τα λουτρά ήταν η μοναδική διασκέδαση των γυναικών. Τα Σάββατα η επίσκεψη διαρκούσε ολόκληρη την ημέρα, περιελάμβανε κουτσομπολιό και κατέληγε σε φαγοπότι.
Τέσσερα κτίρια των περασμένων αιώνων
Φετιχέ Τζαμί, Ρωμαϊκή Αγορά
Ονομάζεται «Τζαμί του Πορθητή», επειδή κατασκευάστηκε με αφορμή την επίσκεψη του Μωάμεθ Β' του Πορθητή το 1458 στην Αθήνα. Το κτίριο που σώζεται σήμερα χτίστηκε το 1670 για να εορταστεί η κατάκτηση της Κρήτης, ένα σπουδαίο γεγονός για τους Οθωμανούς. Είναι ιδιαίτερα καλαίσθητο και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του «Μπλε» Τζαμιού της Κωνσταντινούπολης, με σαφείς επιρροές από την Αγια-Σοφιά. Ονομαζόταν και «Τζαμί του Σταροπάζαρου», επειδή εκεί λειτουργούσε αγορά δημητριακών.
Στο σπίτι αυτό έζησε ο τελευταίος καδής των Αθηνών, ο ιεροδικαστής Χατζή Χαλήλ Εφέντης, ο ρόλος του οποίου στάθηκε κρίσιμος για την Ελληνική Επανάσταση. Ηταν ο μοναδικός κρατικός άρχοντας που αρνήθηκε για ηθικούς λόγους να υπογράψει τον φετφά του σουλτάνου που όριζε να θανατωθούν οι άρρενες Αθηναίοι υπό τον φόβο της διαφαινόμενης Επανάστασης. Οταν δεκαπέντε ημέρες αργότερα ξέσπασε η εξέγερση, ο καδής κλήθηκε στην Υψηλή Πύλη και θανατώθηκε με βασανισμό.
Το ιεροσπουδαστήριο των Αθηνών χτίστηκε το 1721 ενώ αργότερα λειτούργησε ως φυλακή με 11 κελιά για ποινικούς και αντιφρονούντες. Σήμερα σώζεται μόνο η κύρια είσοδός του. Στον πλάτανο της αυλής του απαγχονίζονταν κρατούμενοι, συχνά λήσταρχοι, πρώην αγωνιστές του '21 οι οποίοι ενίσχυαν με τα κλοπιμαία χήρες και ορφανά. Ετσι, οι εκτελέσεις στον πλάτανο ξεσήκωναν τον όχλο των Αθηνών. Το δέντρο -από το οποίο προέκυψε η φράση «χαιρέτα μας τον πλάτανο»- καταστράφηκε το 1919 από κεραυνό.
Αρχοντικό Μπενιζέλων, Αδριανού 96
Στο αρχοντικό αυτό πιθανότατα γεννήθηκε η Αγία Φιλοθέη των Αθηνών, η οποία ανήκε στην ευκατάστατη οικογένεια των Μπενιζέλων. Ξεκίνησε να χτίζεται το 1501 και μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα δεχόταν προσθήκες. Εχει το χαρακτηριστικό χαγιάτι των κτιρίων της Τουρκοκρατίας. Στο κατώι υπάρχει στοά με κομψούς κυλινδρικούς κιονίσκους και καμάρες. Επισκευάστηκε ύστερα από έτη παρακμής και είναι ανοικτό στο κοινό.
Κατερίνα Ροββά
Φωτό: Γρ. Χρυσοχοΐδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου