της Κούνα Χριστίνα
Ο Προτεσταντισμός ως θρησκευτικό κίνημα εμφανίζεται στην Γερμανία τον δεκατοέκτo αιώνα. Η συγκεκριμένη θρησκευτική μεταρρύθμιση που ξεκινά το 1517 και ολοκληρώνεται με την συνθήκη της Βεστφαλίας το 1648, απότοκο του τριακονταετούς πολέμου, έρχεται να δώσει τέλος στην παπική κυριαρχία που
επιτάσσει το δόγμα του καθολικισμού. Μια τομή στην θρησκευτική ιστορία είναι γεγονός.
"Solus Christus, Sola scriptura, Sola fide, Sola gratia, Soli Deo gloria", ήταν οι πέντε συνιστώσες πάνω στις οποίες κινήθηκε ο Λούθηρος , ένας καλόγηρος που τοιχοκόλλησε στην Βυρτεμβέργη τις 95 θέσεις του και αποτέλεσε τον πρωτεργάτη του προτεσταντικού κινήματος.
Ωστόσο, σύντομα δημιουργήθηκαν διάφορες παραλλαγές εκ των οποίων σημαίνουσες υπήρξαν αυτές των Καλβινιστών και των Ζβιγγλιανών. Η βασική διαφοροποίηση από τους υποστηρικτές του Λούθηρου έγκειται στο ότι ο άνθρωπος δεν σώζεται μέσα από την επί γης πίστη του, αφού, ο προορισμός του καθενός έχει ήδη προκαθοριστεί από τον Θεό.
Με την εμφάνιση του Προτεσταντισμού και από νωρίτερα(15αιώνας μ.Χ) της τυπογραφίας το άτομο καταφέρνει να "θεσπίσει" την πνευματική του εκλεκτικότητα. Πλέον, μέσω της εξομολογήσεως και της κυκλοφορίας θεολογικών βιβλίων- προσβάσιμων στον καθένα- αποδεσμεύεται από την θρησκευτική εξουσία και το ίδιο άμεσα έχει την δυνατότητα να "έρθει σε επικοινωνία" με τον Θεό. Έτσι, το νεωτερικό υποκείμενο δια μέσω της εξομολόγησης εξατομικεύεται και αρχίζει σχετικά να αυτονομείται.
Εξετάζοντας τον προτεσταντισμό στην παρούσα περίπτωση ως κοινωνιολογικό και όχι ηθικό φαινόμενο, δεν γίνεται να μην αναφερθούμε στην σύνδεση του προτεσταντισμού με την εμφάνιση του καπιταλισμού στην Δύση. Ο M.Weber στο έργο του "Η Προτεσταντική Ηθική" παρουσιάζει ακριβώς αυτό το εγχείρημα. O καπιταλισμός καθίσταται στην εμφάνιση του ένα δυτικό φαινόμενο λόγω της προτεσταντικής άνθισης. Ο Weber, παρατηρεί ότι σε περιοχές στις οποίες ήκμασε ο προτεσταντισμός οι άνθρωποι ήταν εξαιρετικά ολιγαρκείς και νηφάλιοι. Συγκέντρωναν ατομικό πλούτο όχι όμως για να ζήσουν μια πλουσιοπάροχη ζωή αλλά για να ορθοποδήσουν επαγγελματικά και να επεκτείνουν όσο το δυνατόν περισσότερο τις δραστηριότητες τους αυτές. Αυτοί ήταν, κατά τον Βέμπερ, οι πρώτοι κεφαλαιοκράτες.
Ο Βέμπερ θεωρεί ότι ορισμένες αντιλήψεις των καλβινιστών διαδραμάτισαν πρωταρχικό ρόλο για την γένεση του καπιταλιστικού φαινομένου. Οι άνθρωποι ως επίγεια όργανα του Θεού, οφείλουν να πραγματώσουν αυτή τη θεία κλήση μέσω της επαγγελματικής επιτυχίας για να δοξάσουν τον Θεό. Έτσι, δημιουργείται και μια σχετική διαφοροποίηση από το αρχικό δόγμα του απόλυτου προορισμού. Ο Θεός δεν έχει προκαθορίσει ήδη τους εκλεκτούς του αλλά αυτοί θα διαγράψουν την εκλεκτή τους πορεία μέσω της επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Επομένως, η κατοχή κεφαλαίου και μέσων παραγωγής
ξεκινά από την ανάγκη υπερσυσσώρευσης ατομικού πλούτου για επιχειρηματικότητα. Κίνηση που εκπήγαζε από την ανάγκη κάθαρσης των ατόμων από τα αμαρτήματά τους και εναγώνιων διλημμάτων περί σωτηρίας της ψυχής τους.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι το αίσθημα θρησκευτικής κατάνυξης, απότοκο ενός χωρίς αρνητικά ή θετικά πρόσημα νεωτερικού πουριτανισμού, αποτέλεσε την βάση για την εμφάνιση του καπιταλιστικού συστήματος που κυριάρχησε αργότερα την παγκόσμια αγορά. Η άποψη αυτή έχει τους θιασώτες και τις αμφισβητήσεις της. Όμως, παρά τις όποιες επικρίσεις ή συνυπογραφές το σίγουρο είναι ότι πάντα το άτομο θα εφευρίσκει προκαλύμματα παρηγοριάς είτε αυτό γίνεται μέσω της πολιτιστικής διάστασης της κοινωνίας όπως η θρησκεία, είτε δια μέσω της οικονομικής βάσης, και της επαγγελματικής σταδιοδρομίας. Η ηθική παρηγοριά καταλήγει να μετατρέπεται σε τεχνοκρατική παρηγοριά δημιουργώντας ένα συνονθύλευμα. Άλλοτε απόρροια της κοινωνικής και προσωπικής εξέλιξης, άλλοτε εκρηκτικό και διαχωριστικό ανάμεσα στους δυο τομείς, άλλοτε ενωτικό και συμπλέον προς τις ίδιες αλλά παράλληλες κατευθύνσεις. Με δέουσα –αν και κοινότυπη - συνισταμένη προς όλες τις κατευθύνσεις, τον σεβασμό στην διαφορετικότητα και την αποφυγή των ακροτήτων. Και ας μην λησμονούμε κλείνοντας τα λόγια του θεατρικού συγγραφέα Τζορτζ Μπέρναρντ Σω ότι "Η θρησκεία είναι μια μεγάλη κινητήρια δύναμη στον κόσμο, μα αυτό που δεν καταλαβαίνουν οι πιστοί της κάθε θρησκείας είναι πως πρέπει να ανέχονται την πίστη και τη θρησκεία των άλλων ανθρώπων" ή την μη πίστη, να συμπληρώσουμε εμείς.
Κούνα Χριστίνα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου