Καταθέτες σε ανασφάλεια

Η απόφαση των Ευρωπαίων να «κουρέψουν» τους τραπεζικούς λογαριασμούς στην Κύπρο ώστε να συμβάλουν και οι καταθέτες στο κόστος σωτηρίας των τραπεζών άνοιξε τη συζήτηση διεθνώς κατά πόσον οι καταθέσεις είναι ασφαλείς. Διότι με τον τρόπο που συμπεριφέρθηκαν οι Ευρωπαίοι έσπασαν ένα ταμπού, καθιστώντας τους καταθέτες εν δυνάμει συμμετόχους στη λύση εξυγίανσης του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος.

Οπως έγραψε ο Πολ Κρούγκμαν σε άρθρο στους «New York Times», η Κύπρος δημιούργησε ένα τεράστιο τραπεζικό σύστημα, 8 φορές το ΑΕΠ της χώρας, το οποίο στηρίχθηκε στην προσέλκυση κεφαλαίων από το εξωτερικό, προσφέροντας υπηρεσίες offshore, υψηλά επιτόκια και ευκαιρίες φοροδιαφυγής. Παράλληλα, με τα χρήματα των καταθετών χρηματοδότησε μια «φούσκα» ακινήτων, όπως έγινε σε Ισπανία και Ιρλανδία, η οποία έχει αρχίσει να ξεφουσκώνει, δημιουργώντας όλο και περισσότερα προβληματικά δάνεια.

Αυτό λοιπόν το τραπεζικό σύστημα δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις του. Πράγμα που σημαίνει, όπως συμπεραίνει ο νομπελίστας οικονομολόγος, ότι δεν είναι σε θέση να πληρώσει τους καταθέτες του. Αντί λοιπόν το κράτος να αναλάβει το κόστος εις βάρος των φορολογουμένων και του δημόσιου χρέους, οι Ευρωπαίοι ακολούθησαν ακόμη μία «μοναδική λύση», όπως υποστηρίζουν, τιμωρώντας τους καταθέτες που επέλεξαν να τοποθετήσουν τα χρήματά τους στις τράπεζες της Μεγαλονήσου.

Ετσι, όλοι τώρα σκέφτονται ότι κατ' επέκταση η πρακτική αυτή αποτελεί μια λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Για να διαγραφούν χρέη και να γίνει το περίφημο deleveraging, κάποιος πρέπει να πληρώσει. Γιατί να μη «βάλουν πλάτη» και οι καταθέτες;

Αλλωστε και η πρόταση της κυπριακής κυβέρνησης να «σπάσει» τη Λαϊκή σε «καλή» και «κακή» τράπεζα, όπου στην «κακή» θα περάσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και οι καταθέσεις πάνω από 100.000 ευρώ, στηρίζεται στην ίδια ιδέα. Διότι η πληρωμή των καταθέσεων αυτών είναι συνάρτηση των πόσων χρημάτων θα μπορέσει η «κακή» τράπεζα να εισπράξει από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Αλλωστε αυτό έκανε και η Ισλανδία. Εκεί οι τρεις τράπεζες που ήταν υπερχρεωμένες έκλεισαν και στη θέση τους άνοιξαν ισάριθμες νέες τράπεζες στις οποίες μεταφέρθηκαν μόνο οι καταθέσεις των κατοίκων - που ήταν οι λιγότερες - και τα «καλά» δάνεια. Καταθέτες από τη Βρετανία, την Ολλανδία, τη Βόρεια Ευρώπη και αλλού, που τοποθέτησαν τα χρήματά τους σε ισλανδικές τράπεζες οι οποίες προσέφεραν υψηλά επιτόκια, έχασαν τα χρήματά τους. Ακόμη περιμένουν να εισπράξουν, ό,τι εισπράξουν από τη ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων των «κακών» τραπεζών.

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν τραπεζικοί κύκλοι, η πρακτική που επιχειρείται να εφαρμοστεί στην Κύπρο ανατρέπει τη σειρά προτεραιότητας των πιστωτών. Δηλαδή, αντί να ακολουθηθεί η γενικώς αποδεκτή διαδικασία εκκαθάρισης και αναδιάρθρωσης, σύμφωνα με την οποία πρώτοι χάνουν τα χρήματά τους οι μέτοχοι, ακολουθούν οι κάτοχοι τραπεζικών ομολόγων και οι καταθέτες παραμένουν αλώβητοι, υποχρεώνουν τους καταθέτες να συμμετέχουν στη σωτηρία των τραπεζών.   

Στο πλαίσιο αυτό, όπως αναφέρουν κοινοτικές πηγές, έχει ανοίξει μια συζήτηση στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως αν μια μεγάλη κατάθεση π.χ. 5, 10 ή 50 εκατ. ευρώ είναι μια μορφή δανείου προς την τράπεζα και όχι αποταμίευση. «Αν τη δει κανείς έτσι, τότε είναι εύλογο να μεταχειριστεί τον μεγαλοκαταθέτη με τον ίδιο τρόπο που μεταχειρίζεται τους πιστωτές με μειωμένη εξασφάλιση, όπως είναι οι ομολογιούχοι των τραπεζών» αναφέρουν οι ίδιες πηγές. Σύμφωνα με αυτές άλλωστε, «δεν υπάρχει νομική υποχρέωση ότι το κράτος στηρίζει το εγγυημένο των καταθέσεων ως 100.000 ευρώ».

Η απόφαση των Ευρωπαίων να βάλουν στο παιχνίδι και τους καταθέτες, σύμφωνα με τις παραπάνω πηγές, «εντάσσεται στο πλαίσιο της άποψης που κυριαρχεί στο Βερολίνο, ότι η τραπεζική ένωση θα πρέπει να γίνει με τράπεζες που έχουν εξυγιανθεί».

Και η εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος είναι το ζητούμενο. «Ακόμη και αν αύριο υποθέσουμε ότι όλη η Ευρώπη μπει σε δημοσιονομική πειθαρχία, αν το τραπεζικό σύστημα δεν εξυγιανθεί τότε μια τραπεζική κρίση μπορεί και πάλι να πυροδοτήσει έναν κύκλο υψηλών ελλειμμάτων και χρεών» σημειώνουν οι ίδιες πηγές. Το θέμα βεβαίως είναι ποιος θα αναλάβει το κόστος της εξυγίανσης των τραπεζών...