Αμφίπολη: Στα 7 μέτρα το μυστικό του τάφου

O τύμβος της αγωνίας και του μυστηρίου

Ένα αθώο αστείο που προσπάθησε να κάνει η κυρία Κατερίνα Περιστέρη προκάλεσε πλήρη σύγχυση σε όλους όσοι παρακολουθούν εναγωνίως τις εξελίξεις στην ανασκαφή του τύμβου Καστά. «Μια κουβέντα είπα για τα Χριστούγεννα», ήταν η ατάκα της προς τους δημοσιογράφους που της έφραξαν τον δρόμο στην Αμφίπολη, πολιορκώντας τη για μία, οποιαδήποτε, είδηση. Και σαν να μην έφτανε το σοκ των «Χριστουγέννων», η κυρία Περιστέρη έριξε άλλη μία βόμβα, ακόμη πιο καταστροφική: «Σε έναν μήνα περίπου τελειώνουμε».

Τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ αντέδρασαν με το παρασυμπαθητικό τους, προκλήθηκε η αναμενόμενη φρενίτιδα, ενώ κάποιοι, με μεγαλύτερη έφεση στην αριθμητική, υπέθεσαν ότι, με δεδομένο τον μέχρι στιγμής ρυθμό της ανασκαφής αλλά και τις πελώριες διαστάσεις του τύμβου, η κυρία Περιστέρη μάλλον δεν σοβαρολογούσε. Και είχαν δίκιο: ξεχνώντας προς στιγμήν ότι ακόμη και τα επιφωνήματα της καταγράφονται και διαδίδονται αυτομάτως, η αρχαιολόγος αποπειράθηκε να αστειευτεί, αντί να επαναλάβει για άλλη μία φορά ότι καμία πρόβλεψη δεν μπορεί να γίνει για το χρονοδιάγραμμα της έρευνας. Ιδιαίτερα όταν υπάρχουν «μαύρες τρύπες», ακόμη και μόλις στα περίπου 23 μέτρα της ήδη διανυθείσας διαδρομής εντός του μνημείου, με πιο χαρακτηριστική αυτή του τρίτου θαλάμου. Κάτω από τους όγκους της αμμώδους επίχωσης, το βάθος του συγκεκριμένου χώρου παραμένει απροσμέτρητο. Το χειροκίνητο γεωτρύπανο με το οποίο ο γεωλόγος αποπειράθηκε να ανιχνεύσει το ύψος του τρίτου ταφικού δωματίου εξάντλησε το μήκος του, χωρίς να αγγίξει κάποιου είδους «πάτο». Το βεληνεκές του εργαλείου είναι 7 μέτρα. Το δάπεδο ενδέχεται να βρίσκεται πολύ πιο κάτω και το επικλινές των επιχώσεων να αποτυπώνει, ακριβώς, έναν υπόσκαφο θάλαμο.

Απόλυτο δέος κατέλαβε όσους εισήλθαν στον πρώτο ταφικό θάλαμο και αντίκρισαν τις Καρυάτιδες σε όλο το μεγαλείο του ύψους τους

Πληροφορίες που διέρρευσαν από την Αμφίπολη κάνουν λόγο για ένα αίσθημα απόλυτου δέους που κατέλαβε όσους εισήλθαν στον πρώτο ταφικό θάλαμο και αντίκρισαν τις Καρυάτιδες σε όλο το μεγαλείο του ύψους τους. Ο πρώτος χώρος, ο «προθάλαμος» του τάφου, ο οποίος βρίσκεται μεταξύ των σφιγγών και των Καρυα­τίδων, είναι και ο μόνος έως τώρα που έχει απαλλαγεί πλήρως από την επίχωση. «Αν νιώσαμε αυτό το απερίγραπτο συναίσθημα μπροστά στις Καρυάτιδες, κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τι θα γίνει πιο μέσα», ήταν τα χαρακτηριστικά λόγια του ανθρώπου που εκμυστηρεύτηκε τη μοναδική του εμπειρία στο «ΘΕΜΑ».
Αποκωδικοποιώντας όσα δεν αποκαλύπτουν οι επίσημες ανακοινώσεις, αλλά και οι ανεπίσημες, και από ελάχιστες συζητήσεις με αυτούς που έχουν δικαίωμα πρόσβασης στην ανασκαφή, διακρίνει κανείς το προαίσθημα ότι ο τρίτος αλλά και ο τέταρτος θάλαμος θα προσφέρουν ακόμη πιο δυνατές εκπλήξεις σε σύγκριση με τους προηγούμενους.

Οι εκπληκτικές λεπτομέρειες των ποδιών των Καρυατίδων

Το ενδεχόμενο της υπόσκαφης κατασκευής εξάπτει τη φαντασία, ιδιαίτερα αν συνδυαστούν δύο εικασίες. Η πρώτη αφορά στο ύψος του τρίτου θαλάμου, το οποίο είναι μάλλον πολλαπλάσιο των 6,5 μέτρων - όσο δηλαδή απέχει περίπου το δάπεδο από τη θολωτή οροφή στους δύο πρώτους χώρους. Η δεύτερη υπόθεση έχει να κάνει με την πιθανή τοποθέτηση του κυρίως νεκρικού θαλάμου πλησίον ή ακριβώς στο κέντρο του τύμβου Καστά. Η κυρία Περιστέρη, φυσικά, δεν κάνει την παραμικρή νύξη για το αν θα μπορούσε να ευσταθεί η θεωρία περί ομόκεντρων κύκλων στο εξωτερικό και το εσωτερικό του μνημείου. Ωστόσο, η αρχαιολόγος μοιάζει βέβαιη ότι η σχεδίαση και η κατασκευή του δεν μπορεί παρά να είχαν ανατεθεί σε έναν κορυφαίο αρχιτέκτονα, πιθανότατα στον ίδιο τον Δεινοκράτη (ή Στασικράτη), ο οποίος διαλεγόταν απευθείας με τον Μέγα Αλέξανδρο.
Για τις γιγαντιαίες, επιβλητικές αναλογίες του τύμβου, τα 23 μέτρα που έχουν αποκαλυφθεί έως σήμερα ορίζουν «απλώς» έναν μακρύ ταφικό δίαυλο. Ως το κέντρο του λόφου απομένουν περισσότερα από 50 μέτρα ανασκαφής - και εκπλήξεων. Ιδίως αν το μνημείο αρχίζει να διαιρείται σε υποθαλάμους, προχωρώντας ταυτόχρονα βαθύτερα στο έδαφος.

Το βίντεο και η πύλη
Ενα στοιχείο στο οποίο, προφανώς επίτηδες, δεν έχει δοθεί καμία δημοσιότητα είναι ότι, εκτός από την καθεαυτή ανασκαφική εργασία, τις υποστυλώσεις, τις αντιστηρίξεις, τις τεκμηριώσεις κ.λπ., γίνεται και λεπτομερής ηλεκτρονική αποτύπωση της όψης του μνημείου, σε κάθε φάση της έρευνας. Εξυπακούεται ότι το πολύτιμο αυτό βιντεοσκοπημένο υλικό θεωρείται θησαυρός για τα ντοκιμαντέρ του μέλλοντος - και φυλάσσεται αναλόγως.
Σύμφωνα με τις τελευταίες ειδήσεις από την Αμφίπολη, δεν υπάρχει πρόοδος προς το εσωτερικό ή περαιτέρω διερεύνηση του τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τον τρίτο, τον «κίτρινο» τοίχο, κάποια εκτίμηση έστω για το ποιος μπορεί να είναι πραγματικά ο ρόλος του μικρότερου και έκκεντρου θυρώματος το οποίο εντοπίστηκε στον τέταρτο τοίχο. Εντούτοις, οι ερευνητές της διεπιστημονικής ομάδας εμμένουν στην απόφασή τους να εισχωρήσουν στον τρίτο θάλαμο χρησιμοποιώντας την κανονική είσοδο, δηλαδή την πύλη με το ιωνικού ρυθμού περιθύρωμα του τρίτου διαφραγματικού τοίχου. Οπως αναφέρει η επίσημη ανακοίνωση, «ταπεινώθηκε η στάθμη της επίχωσης στον δεύτερο χώρο πίσω από τις Καρυάτιδες». Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι το χώμα που κάλυπτε τη μαρμάρινη πύλη έχει κατέβει κατά ένα περίπου μέτρο. Οι σκαπανείς έχουν απελευθερώσει τη θύρα αρκετά - αλλά μόνο από την εσωτερική της πλευρά. Πίσω της το χώμα παραμένει συμπαγές και αδιαπέραστο.

Η είσοδος με το ιωνικό περιθύρωμα που οδηγεί στον τρίτο θάλαμο

Οι 14 πιθανοί «ένοικοι»
Μιμούμενη τη φιλοπαίγμονα διάθεση της κυρίας Περιστέρη, η κυρία Αννα Παναγιωταρέα, άμισθη εκπρόσωπος Τύπου του ΥΠΠΟ, στην ενημέρωση των δημοσιογράφων της Παρασκευής χρησιμοποίησε ένα σχήμα λόγου: «Οι διατυπωθείσες θεωρίες περί της ταυτότητος του νεκρού, ως σήμερα, ανάγονται σε 14. Θέλω να γίνει σαφές ότι οι συντελεστές της ανασκαφής δεν διατυπώνουν άποψη για την ταυτότητα του νεκρού, που γίνεται τόσος λόγος. Περιμένουν, με επιστημονική υπομονή, να μιλήσει το ίδιο το ταφικό συγκρότημα». Το «14» ειπώθηκε τυχαία, ως μέτρο της υπερβολής στην οποία έχει φτάσει η Αμφιπολη-λογία. Παρ’ όλα αυτά, κατά σύμπτωση, η «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» είχε καταγράψει πριν από δύο εβδομάδες 14 εκδοχές για την ταυτοποίηση του μυστηριώδους νεκρού.
Ξεκινώντας από τον ίδιο τον Μέγα Αλέξανδρο, το δημοσίευμα ανέφερε επίσης τον πατέρα του Φίλιππο Β’, τη μητέρα του Ολυμπιάδα, τη σύζυγό του Ρωξάνη, τους γιους του Αλέξανδρο Δ’ και Ηρακλή, τον επιστήθιο φίλο του Ηφαιστίωνα, κάποιον από τους ναυάρχους (Ανδροσθένη, Λαομέδοντα ή Νέαρχο), τον Κάσσανδρο ή τον Πολυσπέρχοντα που συγκρούστηκαν για τον θρόνο της Μακεδονίας, τον επίσης επίγονο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αντίγονο τον Μονόφθαλμο, και τον Φίλιππο τον Αριδαίο, ετεροθαλή αδελφό του και γιο του Φιλίππου Β’. Η 14άδα συμπληρώνεται με δύο ακόμη ενδεχόμενα. Ο τύμβος Καστά ίσως είναι ένα πολυάνδρειο μνημείο ή ένα κενοτάφιο πεσόντων, άποψη που υποστηρίζει κυρίως η «αιρετική» αρχαιολόγος, Ολγα Παλαγγιά - αλλά και όσοι δεν θα απογοητεύονταν αν στην Αμφίπολη δεν ανευρίσκονταν τα υπολείμματα κάποιου επιφανούς ανδρός, αλλά πολλών αφανών Ελλήνων ή ακόμη και Ρωμαίων.