μεταξύ των σύγχρονων συνελλήνων- για να αναγνωρίσει ότι στην αρχαιοελληνική διανόηση βρίσκουν τις ρίζες τους πολλές από τις απόψεις που κυριαρχούν στον σημερινό κόσμο.
Κάνω τη διαπίστωση αυτή, έχοντας μόλις ολοκληρώσει την ανάγνωση του ενδιαφέροντος βιβλίου, με τίτλο «Το σινιάλο και ο θόρυβος», που συνέγραψε, πρόσφατα, ο Αμερικανός δημοσιογράφος Νέιτ Σίλβερ, ο οποίος, παρά το σχετικά νεαρό της ηλικίας του -είναι μόλις 34 ετών- θεωρείται ως «γκουρού» των προγνώσεων στις ΗΠΑ, καθώς, μεταξύ άλλων, προέβλεψε, βασιζόμενος σε επιστημονικές προσεγγίσεις, με μεγάλη ακρίβεια την επικράτηση του Μπαράκ Ομπάμα, τόσο στην τελευταία όσο και στην προηγούμενη προεδρική αναμέτρηση.
«Κλειδί», κατά τη δική μου ανάγνωση, της ανάλυσης του Ν. Σίλβερ, ο οποίος σπούδασε οικονομικά και, πριν ασχοληθεί παθιασμένα με τον τομέα των πολιτικών, οικονομικών και άλλων προγνώσεων, δοκίμασε –με επιτυχές αποτέλεσμα…- την τύχη του στον ηλεκτρονικό τζόγο (!), αποτελεί το επίγραμμα του λυρικού ποιητή του 7ου π.Χ. αιώνα Αρχίλοχου του Πάριου, που λέει «πολλ' οίδ' αλώπηξ, εχίνος δε εν, μέγα» και η απόδοση του στα νεοελληνικά είναι: «η αλεπού ξέρει πολλά και ο σκαντζόχοιρος ένα, μεγάλο».
Κατά τη θεώρηση του αρχαιοελληνικού επιγράμματος που κάνει ο συγγραφέας, οι «σκαντζόχοιροι» αφιερώνουν όλη τους τη ζωή σε ένα - δύο ζητήματα που θεωρούν μεγάλα και, λειτουργώντας ως «παλληκαράδες», επιμένουν στις απόψεις τους, τις οποίες είναι απρόθυμοι να αλλάξουν ακόμη και όταν πέφτουν έξω. Είναι δε τόσο προσηλωμένοι στην ιδεολογία τους που περιμένουν ότι οι λύσεις στα καθημερινά προβλήματα θα έρθουν μέσα από κάποια μεγάλη θεωρία ή από έναν μεγάλο αγώνα.
Αντίθετα, οι «αλεπούδες», όπως υποστηρίζει ο Ν. Σίλβερ, χρησιμοποιούν τη συσσωρευμένη διεπιστημονική γνώση και προσαρμόζουν τις προσεγγίσεις τους ανάλογα με τις πραγματικές συνθήκες, ενώ κάνουν, όποτε χρειάζεται, την αυτοκριτική τους. Κυρίως, όμως, αναγνωρίζουν την πολυπλοκότητα που περιβάλλει το σύμπαν στο οποίο ζούμε, δυσπιστούν στις ιδεολογικές εμμονές και βασίζονται περισσότερο στην παρατήρηση και λιγότερο στη θεωρία.
Ο συγγραφέας έχει την άποψη ότι στον σημερινό πολύπλοκο κόσμο, με την υπερπληθώρα πληροφοριών, οι «αλεπούδες» είναι πιο αποτελεσματικές στο να κάνουν ακριβέστερες προγνώσεις και προβλέψεις για τα μελλούμενα. Κι αυτό διότι, παρότι, ενδεχομένως, υστερούν σε εξειδικευμένη γνώση ενός συγκεκριμένου τομέα, η πλουραλιστική προσέγγιση που έχουν απέναντι στα πράγματα τις βοηθά, αφενός, να αναγνωρίζουν τον «θόρυβο» από τα δεδομένα και, αφετέρου, να έχουν μικρότερη ροπή προς το λάθος «σινιάλο», όπως συμβαίνει με τους εμμονικά μονοδιάστατους «σκαντζόχοιρους».
Διαβάζοντας το βιβλίο είχα πολλές φορές την αίσθηση ότι το επίγραμμα του Αμφίλοχου, όπως και η προέκταση που δίνει σε αυτό ο Νέιτ Σίλβερ, περιγράφουν, εν πολλοίς, τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα που, κατά την άποψή μου, κατακλύζεται από «σκαντζόχοιρους», οι οποίοι δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν το καινούργιο περιβάλλον που δημιουργείται γύρω μας, επειδή (θέλουν να) είναι προσκολημένοι σε ξεπερασμένα δόγματα, ανιστόρητες δοξασίες και υπερβολικές φαντασιώσεις.
Η παρατηρούμενη, συχνά, άρνηση της πραγματικότητας, η επιμονή σε παρωχημένες θεωρίες που έχουν αποτύχει παταγωδώς όπου εφαρμόστηκαν, η υιοθέτηση αναποτελεσματικών παραδοσιακών τρόπων ανάλυσης για σύγχρονα γεγονότα, είναι στοιχεία που στις μέρες μας προκαλούν μεγάλο «θόρυβο», τέτοιον, όμως, που, τις περισσότερες φορές, μας οδηγεί στο να χάνουμε το «σινιάλο» για να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τη νέα πραγματικότητα και, κυρίως, να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του μέλλοντος.
Ισχυρισμοί του τύπου «δεν φταίμε εμείς για τον υπερβολικό δανεισμό της χώρας, αλλά εκείνοι που την δάνειζαν», παραδοσιακού χαρακτήρα δοξασίες για «οικοδόμηση συμμαχιών με λαούς του Τρίτου Κόσμου» ως προϋπόθεση εξόδου από την κρίση, ή, ακόμη χειρότερα, φαντασιακές εξιδανικεύσεις του απώτερου παρελθόντος της εκτεταμένης φτώχειας και περιθωριοποίησης για το συντριπτικά μεγαλύτερο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού, μαρτυρούν εμμονή που παραπέμπει στους «σκαντζόχοιρους» του επιγράμματος.
Μια ματιά, εξάλλου, στην ιστορία –πρόσφατη και παλαιότερη, ελληνική και παγκόσμια- δείχνει ότι οι πολυμήχανες και προσαρμοστικές «αλεπούδες» είναι εκείνες που μπορεί να αδράξουν τις ευκαιρίες και να αλλάξουν τον κόσμο, επειδή ακριβώς δεν παραμένουν προσκολλημένες σε δόγματα και αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα όχι όπως θα ήθελαν να είναι, αλλά όπως πραγματικά είναι και όπως οι ίδιες με την προσπάθεια τους μπορεί να τη διαμορφώσουν.
Νομίζω, λοιπόν, πως το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε, ειδικά τούτες τις μέρες, που δίνουν αφορμές για ανασκοπήσεις και εσωτερικές ενατενίσεις, είναι να (ξανα-)δούμε με «αλεπουδίσια» ματιά την -ούτως ή άλλως, πολύπλοκη και γεμάτη αβεβαιότητες- πραγματικότητα που βιώνουμε. Έτσι ώστε, διδαγμένοι από τα παθήματα του παρελθόντος και με αυτοκριτική –και όχι μόνον σκέτα κριτική- διάθεση, να προσπαθήσουμε να την αλλάξουμε.
Πρώτο ΘΕΜΑ online : Αλεπούδες και σκαντζόχοιροι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου