Μεγάλη «φυγή» 12 δισ. ευρώ από τις απλές καταθέσεις

 Στον προθάλαμο εξόδου από τις καταθέσεις στις εμπορικές τράπεζες -ή ακόμα και από τη χώρα- φαίνεται να βρίσκονται αποταμιεύσεις ύψους 12 δισ. ευρώ των ελληνικών νοικοκυριών, οι οποίες λιμνάζουν σε προθεσμιακούς λογαριασμούς εδώ και έναν χρόνο, αλλά, όπως όλα δείχνουν, μπορεί και να αυξηθούν ακόμα περισσότερο μέχρι την Πρωτοχρονιά, καθώς θα έρθουν να προστεθούν σε αυτούς και ό,τι περισσέψει από τον 14ο μισθό που δόθηκε στους εργαζομένους στον ιδιωτικό τομέα ή και οι όποιοι τόκοι πιστωθούν σε αυτούς στις 31 Δεκεμβρίου.

Αν και τα επιτόκια που προσφέρουν οι εμπορικές τράπεζες στα νοικοκυριά για καταθέσεις προθεσμίας έχουν αυξηθεί κατά 60% τους τελευταίους μήνες (μεσοσταθμικά στο 1,60% τον Οκτώβριο για καταθέσεις έως 2 ετών έναντι 0,99% τον Μάρτιο του 2023), ελάχιστοι αποταμιευτές θα δουν στους λογαριασμούς αποδόσεις πάνω από 20 ευρώ τον μήνα καθαρά από φόρους (λιγότερα από 250 ευρώ ετησίως), ακόμα και αν είχαν καταθέσει κλειστά ποσά 20.000 ευρώ ή και πολύ μεγαλύτερα. Ενώ όμως οι τράπεζες δεν φαίνονται να πιέζονται να τα αυξήσουν περισσότερο (καθώς κάθονται αναπαυτικά πάνω σε ένα βουνό καταθέσεων της τάξεως των 200 δισ. ευρώ που είχαν να δουν από το 2011), την ίδια στιγμή στους καταθέτες καταφτάνουν προμηνύματα ότι επίκειται φρένο ή και μείωση των ευρωπαϊκών επιτοκίων στους επόμενους μήνες.
«Παρκάρουν», αλλά ψάχνουν

Οι αποταμιευτές αισθάνονται από καιρό ότι τα χρήματά τους ασφυκτιούν παγιδευμένα σε λογαριασμούς με αποδόσεις πολύ χαμηλότερες και από τον επίσημο πληθωρισμό (2,4%, σύμφωνα με την πρόβλεψη του νέου Προϋπολογισμού για το 2023). Οι πρώτες τάσεις φυγής, προκειμένου να περισώσουν ό,τι σώζεται από την αγοραστική δύναμη των χρημάτων τους, έχουν αρχίσει να εκδηλώνονται από μήνες ήδη όχι μόνο με τηλεφωνήματα και επισκέψεις στα τμήματα private banking και στα dealing rooms (που δείχνουν αυξημένη διάθεση ενημέρωσης των καταθετών για αποδόσεις υψηλότερες από τον πληθωρισμό), αλλά και από τη «μεγάλη φυγή» από τρεχούμενους λογαριασμούς το 2023. Στους πρώτους δέκα μήνες του 2023 τα νοικοκυριά απέσυραν 8,5 δισ. ευρώ από τρεχούμενους λογαριασμούς μιας ημέρας, ενώ ταυτόχρονα κατέθεσαν 11 δισ. ευρώ περισσότερα σε τοποθετήσεις μεγαλύτερης διάρκειας.


Στην πράξη, μέχρι τέλους του έτους φαίνεται να σωρεύονται 12 δισ. και άνω στις προθεσμιακές καταθέσεις, φτάνοντας έτσι συνολικά στα 36 δισ. ευρώ από 23,5 δισ. τον Δεκέμβριο του 2022. Και αυτά τα 12 από τα 36 δισ. στις προθεσμιακές όμως (το 1/3 του συνόλου) δεν φαίνεται πως βρήκαν φέτος τελικά το καταφύγιο που αναζητούσαν. Αλλά, όπως όλα δείχνουν, βρίσκονται απλώς σε στάση αναμονής ως λύση ανάγκης, ελλείψει άλλων διεξόδων.
Τραπεζικοί παράγοντες θεωρούν τις τοποθετήσεις αυτές «κινήσεις τακτικής» εκ μέρους των καταθετών. Και εκτιμούν πως η δυναμική αναζήτησης ενδέχεται να ενταθεί από τις πρώτες μέρες του νέου έτους, όταν τα νοικοκυριά «ζυγίσουν» πόσους τόκους αποκόμισαν, τη (χαμηλή) αγοραστική δύναμη που έχουν, αλλά και το ενδεχόμενο αποκλιμάκωσής τους στο ορατό μέλλον.
Πολλαπλάσια επιτόκια στα ομόλογα

Η αναζήτηση έτσι συνεχίζεται και κάθε μήνα υπολογίζεται ότι πάνω από 7.000 ελληνικά νοικοκυριά επιλέγουν να τοποθετήσουν έως και 15.000 ευρώ σε έντοκα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου, για να εξασφαλίσουν αποδόσεις 3,5%-3,8%, δηλαδή διπλάσια από αυτά τους τα προσφέρει μια ελληνική τράπεζα – και αφορολόγητα.


Καθώς όμως ακόμα είναι πολλοί ακόμα εκείνοι που θυμούνται πώς «κάηκαν» από το PSI στα ελληνικά ομόλογα αλλά και στο Χρηματιστήριο, διαμορφώνονται δύο κυρίως τάσεις: είτε προς άκρως συντηρητικές τοποθετήσεις και παραμονή στα αρνητικά επιτόκια καταθέσεων, είτε και ελαφρώς πιο τολμηρά ανοίγματα σε επενδυτικά καλάθια, όπως τα ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια ή άλλα -συνδεδεμένα με ισοτιμίες ή χρηματιστήρια- προϊόντα τα οποία καταγράφουν αποδόσεις που μπορεί να φτάνουν και 8% ετησίως. Οι πιο «γενναίοι» -λίγοι φυσικά- έχουν μπει ήδη ξανά σε αμιγώς χρηματιστηριακά προϊόντα και μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια, που ορισμένα, στο α’ εξάμηνο φέτος, έφτασαν να αποφέρουν 30% ως 45%.


Τι πληρώνουν τα ομόλογα

Σε μια εποχή κρίσης όπου ακόμα και το γερμανικό ή το ισπανικό ομόλογο διάρκειας ενός έτους προσφέρει πλέον απόδοση σχεδόν ίδια με το ομόλογο του Ελληνικού Δημοσίου (3,2%-3,4%) τον Οκτώβριο οι εισροές σε μερίδια ομολογιακών αμοιβαίων κεφαλαίων καθορισμένης χρονικής διάρκειας, τα οποία προωθούν και οι ίδιες τράπεζες στους πελάτες τους σαν διέξοδο για τα χαμηλά επιτόκια, ξεπέρασαν τα 300 εκατ. ευρώ. Στις περιπτώσεις αυτές η δέσμευση των χρημάτων μπορεί να φτάνει και στα 5 έτη, αλλά το κίνητρο για όσους τα επιλέγουν είναι ότι τα τρέχοντα επιτόκια μπορεί πολύ σύντομα πλέον να αποκλιμακωθούν και να μη βρεθούν ξανά στα ίδια επίπεδα στο κοντινό μέλλον.

Για παράδειγμα, στις εναλλακτικές λύσεις που προβάλλει ο ανταγωνισμός και αρκετοί αποταμιευτές πλέον εξετάζουν περιλαμβάνονται:

1 – Εντοκα γραμμάτια Ελληνικού Δημοσίου που διατίθενται μέσω τραπεζών και χρηματιστηριακών εταιρειών, τα οποία βρίσκονται ήδη σε κυκλοφορία και δίνουν ονομαστικές αποδόσεις κατά περίπτωση από 3,413% (για έντοκο 52 εβδομάδων λήξης τον Ιούνιο 2024) ή 3,86% (για έντοκο 26 εβδομάδων λήξης τον Μάιο 2024) μέχρι και 4% (για έντοκο 13 εβδομάδων που λήγει τον Φεβρουάριο). Στις περιπτώσεις αυτές αφαιρείται και η προμήθεια ή το κέρδος του πωλητή τους.


2 – Μερίδια από ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια με ορίζοντα τοποθέτησης έως και 5 έτη, που διατίθενται σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους και αποδίδουν ετήσιο μέρισμα στους δικαιούχους. Οι αποδόσεις είναι εφάμιλλες των ελληνικών τίτλων, αλλά ενώ το όποιο ρίσκο πτώχευσης μοιράζεται σε πολλά κράτη, το κακό προηγούμενο του ελληνικού PSI σκιάζει ακόμα αυτές τις τοποθετήσεις.3 – Προϊόντα εγγυημένου κεφαλαίου και επιτοκίου από τράπεζες, συνήθως για ποσά άνω των 10.000 ευρώ και εξάμηνης διάρκειας που διασφαλίζουν ελάχιστη ετησιοποιημένη απόδοση 0,3%-1% – και υπό όρους έως και 4% ή και 8%.
Διπλάσια επιτόκια εξωτερικού

Ωστόσο επειδή «οι προηγούμενες αποδόσεις δεν εγγυώνται τις μελλοντικές», ακόμα και αν τα προϊόντα αυτά προσφέρουν εξασφάλιση κεφαλαίου, αρκετοί είναι πλέον και οι αποταμιευτές που αναζητούν τρόπο να μεταφέρουν χρήματα απευθείας σε ευρωπαϊκές τράπεζες του εξωτερικού. Οχι όμως όπως παλαιά υπό τον φόβο χρεοκοπίας, αλλά για να προστατεύσουν την αγοραστική δύναμη των χρημάτων τους, όπως και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τους ενθαρρύνει να πράξουν.

Σε αυτό οδηγεί το γεγονός ότι η Ελλάδα προσφέρει το 3ο χαμηλότερο επιτόκιο προθεσμιακών καταθέσεων πανευρωπαϊκά – χαμηλότερα έχουν μόνο Κύπρος και Σλοβενία. Και παρόλο που αν ψάξει κανείς, βρίσκει στην Ελλάδα και επιτόκια 2%-2,25% (από μη συστημικές τράπεζες), το μέσο επιτόκιο καταθέσεων προθεσμίας στη χώρα μας τον Οκτώβριο βρισκόταν μόλις στο 1,60%, ενώ τράπεζες σε Γερμανία και Βέλγιο προσφέρουν 3,5% επιτόκιο και σε Ιταλία, Γαλλία, Αυστρία, Εσθονία δίνουν από 3,7%-4% ετησίως.