Τα ευρείας χρήσης φάρμακα που συρρικνώνουν το μυαλό – Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο

  Τις επιπτώσεις της χρήσης συνταγογραφούμενων συστηματικών και εισπνεόμενων στεροειδών φαρμάκων στη λευκή και φαιά ουσία του εγκεφάλου αποτυπώνει μελέτη ερευνητών από το Τμήμα Ενδοκρινολογίας του Πανεπιστημιακού Ιατρικού Κέντρου Λέιντεν στην Ολλανδία, σύμφωνα με την οποία οι δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο εξηγούν εν μέρει τα νευροψυχιατρικά συμπτώματα όπως άγχος, κατάθλιψη, μανία και ντελίριο που έχουν συνδεθεί με τη μακροχρόνια χρήση.

Για τα ευρήματα που δημοσιεύτηκαν προσφάτως στο BMJ Open, οι ερευνητές ανέτρεξαν στη Βιοτράπεζα του Ηνωμένου Βασιλείου και τα στοιχεία για 500.000 περίπου ενήλικες 40-69 ετών από το γενικό πληθυσμό, ώστε να διερευνήσουν τις πιθανές συνδέσεις μεταξύ των παραπάνω φαρμάκων με δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο είτε επιπτώσεις στην ταχύτητα επεξεργασίας δεδομένων και τις συναισθηματικές αποκρίσεις. Συνολικά 779 χρήστες στεροειδών (222 συστηματική και 557 εισπνοή) χωρίς προηγούμενη διάγνωση κάποιας νευρολογικής, ψυχιατρικής ή ορμονικής (ενδοκρινολογικής) διαταραχής είτε ιστορικό φαρμακευτικής αγωγής με ψυχοτρόπα όπως αντικαταθλιπτικά υποβλήθηκαν σε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, τα αποτελέσματα των οποίων συγκρίθηκαν με 24.106 που δεν λάμβαναν στεροειδή. Επιπλέον, oι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο για την αξιολόγηση ορισμένων εκφάνσεων της διάθεσης κατά το προηγούμενο δεκαπενθήμερο.

Η σύγκριση των μαγνητικών έδειξε ότι: τόσο τα συστηματικά όσο και εισπνεόμενα στεροειδή σχετίστηκαν με δομικές αλλαγές στη λευκή ουσία του εγκεφάλου συγκριτικά με όσους δεν λάμβαναν τα εν λόγω φάρμακα. Η λευκή ουσία εμπλέκεται στις συνδέσεις και τη σηματοδότηση των νευρώνων στον εγκέφαλο,
τα εισπνεόμενα στεροειδή είχαν μεγαλύτερο αντίκτυπο συγκριτικά με τα εισπνεόμενα ενώ περαιτέρω ανάλυση έδειξε ακόμα μεγαλύτερες επιπτώσεις σε όσους έκαναν μακροχρόνια χρήση,
η συστηματική χρήση σχετίστηκε με μεγαλύτερο κερκοφόρο πυρήνα συγκριτικά με τη μη χρήση στεροειδών, ενώ η χρήση εισπνεόμενων στεροειδών συνδέθηκε με μικρότερη αμυγδαλή. Τόσο ο κερκοφόρος πυρήνας όσο και η αμυγδαλή είναι μάζες της φαιάς ουσίας που εμπλέκονται στη γνωστική και συναισθηματική επεξεργασία,
οι χρήστες συστηματικών στεροειδών πέτυχαν χειρότερες επιδόσεις σε ένα τεστ ταχύτητας της επεξεργασίας και ανέφεραν σημαντικά περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα, απάθεια, ανησυχία και κόπωση/λήθαργο από ό,τι οι μη χρήστες,
τα εισπνεόμενα στεροειδή σχετίστηκαν μόνο με περισσότερη κούραση/λήθαργο και σε μικρότερο βαθμό από τα συστηματικά.

Οι ερευνητές σημείωσαν κάποιους περιορισμούς της έρευνας όπως ότι πρόκειται για μελέτη παρατήρησης που δεν εγκαθιδρύει αιτιώδη σχέση καθώς και ότι οι ενδείξεις των αλλαγών διάθεσης είχαν περιοριστεί στις δύο εβδομάδες και δεν λήφθηκε υπ’ όψιν η περίπτωση τα στεροειδή να είχαν χορηγηθεί για την ψυχική διαταραχή στο πλαίσιο θεραπείας. Τέλος, η μελέτη δεν εξέτασε ως διακριτές περιπτώσεις τη συστηματική χορήγηση με ενδοφλέβια ή ενδομυϊκή ένεση είτε ως από στόματος θεραπεία.

Τι γνωρίζουμε σήμερα

Τα στεροειδή και ειδικότερα τα γλυκοκορτικοειδή με τις ανοσοκατασταλτικές ιδιότητες είναι από τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα. Χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία πολλών ιατρικών καταστάσεων και εκτιμάται ότι η συστηματική χρήση τους (με εκχύσεις ή δισκία) στις χώρες υψηλού εισοδήματος κυμαίνεται μεταξύ 0,5% και 3%.

Αν και πολύ αποτελεσματικά, τόσο τα συστηματικά όσο και τα εισπνεόμενα στεροειδή συνδέονται με πολλές δυνητικά σοβαρές μεταβολικές, καρδιαγγειακές και μυοσκελετικές ανεπιθύμητες ενέργειες και νευροψυχιατρικές επιπτώσεις.

Παλαιότερες έρευνες έχουν καταλήξει ότι η μακροχρόνια χρήση στεροειδών συνδέεται με δομικές μεταβολές και συρρίκνωση σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου. Οι περισσότερες ωστόσο εστιάζονταν σε μικρό αριθμό ατόμων με συγκεκριμένες παθήσεις και δεν έχει καταστεί σαφές εάν οι εν λόγω συσχετίσεις θα μπορούσαν να εντοπιστούν και σε περιπτώσεις χρήσης εισπνεόμενων στεροειδών για αναπνευστικές παθήσεις όπως το άσθμα.