ΠΙΚΕΡΜΙ: Χαβούζα αντί για μουσείο (ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ)

Δημοσιεύουμε κείμενο το οποίο μας έστειλε ο κ.Γιαννάτος στα πλαίσια της επιχειρηματολογίας ενάντια στο ΚΕΛ στο Πλατύ Χωράφι, με το σχόλιο: «Ενας άλλος λόγος προστασίας της περιοχής. Απόσπασμα από το σύγγραμμα του αρχαιολόγου Συμεωνίδη.»

Διάσημο στη διεθνή επιστημονική κοινότητα ήδη από τον 19ο αιώνα για τα παλαιοντολογικά του ευρήματα, το Πικέρμι θα γίνει τώρα γνωστό και... για τη χαβούζα του, το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων (ΚΕΛ), που σχεδιάζουν να «φυτέψουν» ΥΠΕΧΩΔΕ και ΕΥΔΑΠ σε απόσταση αναπνοής απ\' τα ευρήματα, καθώς και από ολόκληρους συνοικισμούς, αλλά και την ίδια τη Ραφήνα!

Η περιοχή είναι χαρακτηρισμένη από το υπουργείο Πολιτισμού ως αρχαιολογικός χώρος αλλά και τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους εδώ και είκοσι χρόνια. Τότε, τα απολιθώματα ζώων που έζησαν πριν από 6,5-7 εκατομμύρια χρόνια στην Αττική δεν ήταν σκεπασμένα ακόμη με μπάζα και το Μεγάλο Ρέμα στο οποίο είχαν βρεθεί δεν ήταν σκουπιδότοπος, όπως σήμερα. 

Η απόφαση (ΦΕΚ 44 31/1/1984) ανέφερε ως αιτιολογικό «λόγους ανάγκης διατήρησης, προστασίας και προβολής του μοναδικού παλαιοντολογικού θησαυρού του Πικερμίου». Είχε αρχίσει μάλιστα να συζητείται η ανέγερση εκεί ενός μουσείου.

Επιπλέον από το 1988 το υπουργείο Πολιτισμού είχε εισηγηθεί την απαλλοτρίωση έκτασης 20.190 τ.μ. ή την ανταλλαγή της με άλλη δημόσια έκταση για την ανάδειξη των παλαιοντολογικών ευρημάτων. 

Μάλιστα «το Πανεπιστήμιο Αθηνών είχε προχωρήσει στην εκπόνηση προκαταρκτικής μελέτης για ένα ημιυπαίθριο μουσείο στη θέση Κισδάρι το οποίο θα στέγαζε τα αποκαλυφθέντα απολιθώματα στο χώρο που βρέθηκαν καθώς και τα συντηρημένα ευρήματα από τις παλαιότερες ανασκαφικές έρευνες στην ευρύτερη περιοχή», όπως σημείωνε ο τότε υπουργός Πολιτισμού Ευάγγ. Βενιζέλος απαντώντας σε ερώτηση του Θανάση Κατσιγιάννη της Ν.Δ. (11/10/2002). 

Η ιδέα ανεγέρσης μουσείου ετέθη εκ νέου ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά δεν προχώρησε.

Ισης γεωλογικής αξίας με Σαντορίνη και απολιθωμένο δάσος

Σ\' αυτή, λοιπόν, την ευαίσθητη θέση στα σύνορα Πικερμίου, Σπάτων και Ραφήνας, σχεδιάζεται τώρα να γίνει το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων με οκτώ ανοικτές δεξαμενές, πέντε βιολογικούς αντιδραστήρες, διυλιστήρια κ.λπ.! Πότε ρωτήθηκε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για την χωροθέτηση αυτού του έργου 600-800 μ. από τα παλαιοντολογικά ευρήματα, λόγω των οποίων έχει χαρακτηριστεί το Πικέρμι «Ακρόπολη της Παλαιοντολογίας»;

*«Αν η Ελλάδα είναι γνωστή στους ξένους αρχαιολόγους για την Ακρόπολη, άλλο τόσο είναι γνωστή στους γεωεπιστήμονες για το Πικέρμι», λέει ο καθηγητής Γεωλογίας-Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκος Συμεωνίδης. 

Και ο τέως διευθυντής του ΙΓΜΕ Ιωάννης Μ. Μπουρνόβας στο βιβλίο του «Τα φυσικά μνημεία της Ελλάδας» (εκδ. «Κάκτος») γράφει πως «οι γεωλόγοι ξέρουν πολύ καλά πως η Ελλάδα είναι γνωστή στη διεθνή γεωλογική κοινότητα από τέσσερις κυρίως θέσεις: το Πικέρμι, τη Σαντορίνη, το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου και το φαράγγι της Σαμαριάς».

Δημοτικοί σύμβουλοι, τοπικοί σύλλογοι πολιτών, γονέων κ.ά. ήδη αντιδρούν, θορυβημένοι και από τούς μεγάλους περιβαλλοντικούς κινδύνους από μια χαβούζα 100 στρεμάτων μόλις 2 χλμ. από την Καλλιτεχνούπολη, 1,5 χλμ. από τη διασταύρωση προς Ραφήνα και πολύ κοντά σε οικισμούς όπως οι Βουνούπολη, Βγένα, Πηγάδι Ανδριώτη κ.ά. 

Το Συντονιστικό Οργανο Συλλόγων και Κατοίκων Καλλιτεχνούπολης καλεί μάλιστα κάθε ενδιαφερόμενο σε ενημέρωση και διαμαρτυρία την ερχόμενη Κυριακή στις 10.30 π.μ. στον Δημοτικό Κινηματογράφο Ραφήνας. Ολοι φοβούνται ότι εκεί που τώρα είναι σπίτια και μονοπάτια μέσα στ\' αμπέλια, αύριο θ\' αποφεύγουν να πλησιάσουν.

Στον ίδιο αυτό τόπο, πριν από μερικά εκατομμύρια χρόνια ζούσαν κατά αγέλες πάνω από 500 γένη και είδη ζώων. Ανάμεσά τους αντιλόπες, καμηλοπαρδάλεις, ύαινες, γαζέλες, ρινόκεροι, στρουθοκάμηλοι. Εκεί βρέθηκε και μια γιγαντιαία χελώνα 3 μέτρων, η μεγαλύτερη χερσαία σε ευρωπαϊκό έδαφος, κι ένα άλογο στο μέγεθος της ζέβρας, το λεγόμενο ιππάριο του Πικερμίου.

Οι ανασκαφές στην περιοχή έχουν τη δική τους πολύ ενδιαφέρουσα «προϊστορία». Πρώτος έσκαψε στο Μεγάλο Ρέμα ο άγγλος αρχαιολόγος Τζ. Φίνλεϊ το 1833. Περνώντας όμως δυο χρόνια αργότερα από εκεί ένας βαυαρός στρατιώτης καθώς κυνηγούσε, βρήκε τα απολιθώματα ζώων που γυάλιζαν από κρυστάλλους ανθρακικού ασβεστίου στις κοιλότητες των οστών. Νόμιζε πως βρήκε θησαυρό με διαμάντια και, επιστρέφοντας στο Μόναχο, έδωσε τα οστά σ\' έναν διαπρεπή καθηγητή Παλαιοντολογίας. Ο Α. Βέγκνερ διαπίστωσε ότι επρόκειτο μεν για θησαυρό, αλλά επιστημονικό. Από τότε τα ευρήματα του Πικερμίου απασχόλησαν δεκάδες έλληνες και ξένους επιστήμονες. Υπάρχουν πάνω από τετρακόσιες επιστημονικές δημοσιεύσεις στις περισσότερες ξένες γλώσσες.

Η πρώτη ελληνική ανασκαφή έγινε το 1853 από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Ηρακλή Μητσόπουλο, ο οποίος κατέθεσε τα οστά που βρήκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου βρίσκονται μέχρι σήμερα. Ακολούθησε δύο χρόνια μετά ο διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού Α. Γκοντρί, ο οποίος μετέφερε μεγάλο αριθμό οστών στην πατρίδα του. Και δεν ήταν ο μόνος. Ετσι, σήμερα τα πικερμικά ευρήματα κοσμούν πολλές αίθουσες μουσείων και πανεπιστημίων, στο Βερολίνο, το Λονδίνο, τη Βιέννη, το Μόναχο, το Παρίσι κ.ά.

Η δεύτερη περίοδος ανασκαφών άρχισε το 1971 υπό την εποπτεία του καθηγητή Ν. Συμεωνίδη, όχι στην κλασική τοποθεσία, το Μεγάλο Ρέμα, αλλά 3 χλμ. ανατολικά, στη θέση Κισδάρι. Εκεί, σε μόλις 10 τ.μ. βρέθηκαν 1.200 τεμάχια οστών, κρανίων, οδόντων κ.λπ. Τη θέση αυτή επισκέφθηκαν 500 σύνεδροι που μετείχαν στο VII Διεθνές Συνέδριο του Νεογενούς της Μεσογείου, ακαδημαϊκοί, καθηγητές πανεπιστημίων, διευθυντές μουσείων κ.ά. Το σημαντικότερο εύρημα είναι ο Μεσοπίθηκος ο Πεντελικός, που ζούσε στη στέπα του Πικερμίου σε μικρές αγέλες.

Πώς βρέθηκαν απολιθωμένα τόσα πολλά ζώα, φυτοφάγα και σαρκοφάγα μαζί, στο Μεγάλο Ρέμα; Ο Ν. Συμεωνίδης πιθανολογεί ότι ο μαζικός θάνατός τους οφείλεται σε ξηρασία. «Τότε όλα τα ζώα συγκεντρώνονται στις τελευταίες εστίες ύδατος κι εκεί γίνονται βορά των αρπακτικών ζώων, κυρίως των υαινών. Θραύουν τους σκελετούς και αφήνουν τα ίχνη τους επί των οστών, τα οποία συναντούμε πολύ συχνά στην πλούσια πικερμική πανίδα».

Τι απ' όλα αυτά θα θυμόμαστε στην εποχή της χαβούζας;

της Νινέτας Κοντράρου-Ρασσιά
EΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 13/03/2005