Χρήματα. Πώς οι γονείς να μάθουν τα παιδιά να διαχειρίζονται τα χρήματα.

Εύγλωττα ο δοκιμιογράφος Ραλφ Ουάλντο Έμερσον δήλωσε πως «Χωρίς μια πλούσια καρδιά, ο πλούτος είναι ένας άσχημος ζητιάνος».

Ο στόχος μας λοιπόν δεν είναι να γίνουμε πλούσιοι εμείς και τα παιδιά μας αλλά να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να κατανοήσουν το ρόλο των χρημάτων στη ζωή και να μάθουν να τα διαχειρίζονται εποικοδομητικά.  Η δική μας πινελιά ως γονείς αποτελεί τη χρυσή τομή για να κατακτήσουν αυτό το στόχο.
Όπως εξέφρασε και ο Αριστοτέλης «Ό,τι κι αν μάθουμε να κάνουμε το μαθαίνουμε μέσα από την πράξη». Απλά παραδείγματα της καθημερινότητας και εκπαίδευση για βασικές έννοιες όπως η αποταμίευση, η αγορά, η σύγκριση τιμών διαφόρων προϊόντων, η προσφορά χρημάτων αν μας περισσεύουν, ο σεβασμός σε ότι αγοράζουμε, ο καθορισμός προτεραιοτήτων στις συναλλαγές μας, η πραγματοποίηση απλών συναλλαγών και αγαθών που πραγματικά χρειαζόμαστε είναι βασικές αρχές που καλό θα ήταν να γαλουχήσουμε στα παιδιά μας από μικρή ηλικία.
Στη σημερινή κοινωνία μας που δεσπόζει ο καταναλωτισμός, η αφθονία των αγαθών και  ο χείμαρρος νεόφερτων προϊόντων η ανάγκη για καλλιέργεια «οικονομικής συνείδησης» και σωστού χειρισμού των χρημάτων είναι επιτακτική. Τα παιδιά μαθαίνουν εύκολα, σαν σφουγγάρι απορροφούν κάθε τι που βλέπουν, ακούνε και το επεξεργάζονται. Επομένως ο κύριος δάσκαλος των παιδιών μας είμαστε εμείς οι γονείς.

Συμβουλές για τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας

• Να προσπαθείτε μέσα από την καθημερινότητα να μη χάνετε την ευκαιρία να δίνετε μαθήματα στα παιδιά για τη διαχείριση των χρημάτων. 

Επίσκεψη στην υπεραγορά.Μάθετε στα παιδιά ότι καλύτερα να κρατάμε σε λίστα τα πράγματα που πραγματικά χρειαζόμαστε και να εστιαζόμαστε σε αυτά για να μη γεμίζουμε το καλάθι με αχρείαστα φαγητά και αντικείμενα.Συγκρίνεται τις τιμές ίδιων προϊόντων σε διάφορες υπεραγορές και μέσα από αυτό το παράδειγμα εισάγετε την έννοια της ποιότητας σε σχέση με την τιμή.

• Να δώσετε στα παιδιά σας την ευκαιρία μέσα από το παράδειγμα να κατανοήσουν το «κόστος ευκαιρίας».

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από παραδείγματα από μια επίσκεψη σε ένα κατάστημα.  Πολύ απλά εξηγούμε στο παιδί ότι: "Αν αγοράσετε αυτό το παιχνίδι βίντεο, τότε δεν θα έχουμε τα χρήματα για να αγοράσουμε το ζευγάρι παπούτσια που χρειάζεσαι."
Σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά σας θα πρέπει να είναι σε θέση να ζυγίζουν τις αποφάσεις και να κατανοούν τις πιθανές συνέπειες.

• Δώστε στα παιδιά σας ανταμοιβή για τις πράξεις τους, όχι απλά δικαιώματα να ζουν.

Ενθαρρύνεται τα παιδιά να συμμετέχουν στις δουλειές του σπιτιού όπως το στρώσιμο κρεβατιών, το καθάρισμα των ντουλαπιών κτλ και δώστε επιπλέον μικρό ποσό για κάθε δουλειά που κάνουν. Αυτή η ιδέα βοηθά τα παιδιά σας να καταλάβουν ότι κερδίζουν χρήματα και δεν τους παρέχονται έτοιμα. Έννοιες όπως η εργασία, η παροχή
υπηρεσιών, ο κόπος για να αποκτήσουμε χρήματα καλλιεργούνται μέσα από τέτοιου είδους ζωντανά παραδείγματα.
Τέτοια εύλογα παραδείγματα δίνονται στο βιβλίο Smart Money Smart Kids.
του Dave Ramsey οικονομικού εμπειρογνώμονα και της κόρης του  Rachel Cruze

• Αποφύγετε τις επιτακτικές-εξαναγκαστικές  αγορές.

«Μαμά, βρήκα αυτό το τέλειο φόρεμα.  Είναι τέλειο, το λάτρεψα, το θέλω. Μπορούμε να το πάρουμε;».  Αυτό το σενάριο πολύ πιθανόν να ακούγεται στα αυτιά όλων πολύ οικείο.  Αυτή η ηλικιακή ομάδα των παιδιών πολύ συχνά επιστρατεύει αυτή τη συμπεριφορά της «εξαναγκαστικής αγοράς πραγμάτων».
Σε αυτές σας περιπτώσεις να προσέξετε να μην πέσετε στην παγίδα. Να είστε διπλωματικοί. Διαχειριστείτε το θέμα με ήρεμο ευγενικό τρόπο εξηγήστε στο παιδί ότι τα χρήματα για αυτό το φόρεμα θα τα χρησιμοποιήσετε για να αγοράσετε ψωμί, γάλα και λαχανικά από την υπεραγορά.
Μια άλλη προσέγγιση θα ήταν να καθυστερήσετε την αγορά για μια μέρα λέγοντας στο παιδί ότι «θα το σκεφτούμε και αν σας περισσεύσουν χρήματα μέχρι αύριο τότε να το πάρουμε». Ακόμη και να διαθέτετε τα χρήματα μην υποκύπτετε σε τέτοιου είδους συμπεριφορές.  Καθυστερήστε την αγορά για τουλάχιστον μια μέρα.

• Καλλιεργήστε στα παιδιά σας τη διαχρονική αλήθεια ότι το χέρι που δίνει είναι και το χέρι που μαζεύει.

Με απλά λόγια δώστε έμφαση στη σημασία της προσφοράς χρημάτων σε συνανθρώπους μας που χρειάζονται.Τα παιδιά μας παρακολουθούν για τις πράξεις και τις ενέργειές μας βλέπουν όταν κάνουμε μια δωρεά στη μνήμη κάποιου φίλου μας, σε ένα ίδρυμα, σε παιδιά που τα χρειάζονται.Μέσα από το παράδειγμα μαθαίνουν να υφαίνουν τον ιστό της γενναιοδωρίας και της προσφοράς στο συνάνθρωπο.

• Καθημερινό χαρτζιλίκι.

Δώστε ένα μικρό ποσό χρημάτων στο παιδί σας για να είναι υπεύθυνο να το διαχειριστεί.Αυτό θα μπορούσε να είναι το χαρτζιλίκι του για την ημέρα.
- Το χαρτζιλίκι είναι σημαντικό λιθαράκι για να κτίσουν τα παιδιά σας την έννοια του «μέτρου».  Μια πρόκληση για τα παιδιά ειδικά μόλις αρχίσουν το δημοτικό σχολείο.  Έχουν ένα συγκεκριμένο ποσό χρημάτων και πρέπει να το αξιολογούν ανάλογα με τις ανάγκες τους.
- Δώστε το χαρτζιλίκι σε κέρματα παρά σε χαρτονόμισμα αρχικά για να μπορεί πιο εύκολα να το διαχειριστεί.
- Καλό θα ήταν το χαρτζιλίκι να είναι ένα συγκεκριμένο ποσό καθημερινά ή εβδομαδιαίως μέσα σε λογικά πλαίσια ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες της οικογένειας.
- Προσοχή μη δώσετε νωρίτερα το χαρτζιλίκι στο παιδί γιατί το ξόδεψε. Σε αυτή την περίπτωση δε βοηθάτε το παιδί να χειραγωγεί τις παρορμήσεις και επιθυμίες του και χάνει την έννοια του περιορισμού και των ορίων. Μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που έχουν ενεργό ρόλο στο χειρισμό χρημάτων από μικρή ηλικία μαθαίνουν καλύτερα και ευκολότερα την έννοια του χρήματος.

• Μάθετε στα παιδιά την έννοια της αποταμίευσης από μικρή ηλικία

Ενθαρρύνεται το παιδί να μάθει να έχει φυλαγμένα κάποια χρήματα.Πάρτε μικρό κουμπαρά και εξηγήστε στο παιδί ότι αν φυλάει 1 ευρώ την ημέρα από το καθημερινό του χαρτζιλίκι τότε σε ένα μήνα θα έχει 20 ευρώ. Μπορείτε να του το θέσετε ως στόχο για να αγοράσει κάτι που επιθυμεί.
Στα μικρότερα παιδιά μπορείς να έχεις ένα βάζο και μαζί να βάζετε μέσα κάθε μέρα ένα κέρμα. Στην πορεία θα βλέπει το βάζο να γεμίζει κατανοώντας την έννοια της αποταμίευσης.

• Παίξτε παιγνίδια με τα παιδιά σας που σχετίζονται με συναλλαγές

Απλά παιγνίδια ρόλων με τα παιδιά μας τους βοηθούν επίσης να μαθαίνουν την έννοια του χρήματος.Παιγνίδια ρόλων όπως ο ένας να είναι ο Μπακάλης ή πωλητής καταστήματος και ο άλλος ο πελάτης. Μέσα από τέτοιου είδους παιγνίδια αναφέρετε καταστάσεις όπως: “Αυτό το φόρεμα είναι πολύ ακριβό θα πρέπει να σπαταλήσω όλα τα χρήματα που έχω να το αγοράσω. «Σκέφτομαι να κοιτάξω σε άλλα μαγαζιά να δω τι τιμές έχουν.”
Επιτραπέζια παιγνίδια όπως η «MONOPOLY» με τρόπο ευχάριστο μπορούν επίσης να εισάγουν την έννοια του χρήματος και των συναλλαγών.

 Συμβουλές για τους εφήβους

• Ορίστε ένα συγκεκριμένο κονδύλι για την αγορά ρούχων και προσωπικών αντικειμένων. Μην επιτρέψετε να το υπερβεί.  Παράλληλα μπορείτε να κάνετε το ίδιο και για τα προσωπικά έξοδα της βδομάδας.  Η έκθεσή των εφήβων στη διαχείριση αρχικά μικρών ποσών θα τους βοηθήσει όταν θα γίνουν ενήλικες και έχουν να διαχειριστούν σωρεία συναλλαγών.
• Δώστε στο παιδί σας επιπλέον επίδομα για τη συμμετοχή τους σε δουλειές του σπιτιού.  Το επίδομα αυτό καλό θα ήταν να διακυμαίνεται ανάλογα με το είδος της δουλειάς.  
• Αφήστε τον έφηβο να  σας  παρακολουθήσει όταν κάνετε τις συναλλαγές για τα οικονομικά της οικογένειας.  Δείξτε σε αυτόν πως πληρώνετε τους λογαριασμούς στο διαδίκτυο, τα δίδακτρα του σχολείου, πώς χρησιμοποιείτε κουπόνια , πώς πληρώνεται το δάνειο του σπιτιού ή  του αυτοκινήτου.
• Παροτρύνετε το έφηβο παιδί σας να ψάξει για προσφορές ενός αντικειμένου που θέλει να αγοράσει μέσα από το διαδίκτυο.
• Λίστα αγορών με συγκεκριμένο κονδύλι.  Πολύ σημαντική αρχή και γνώση για τα παιδιά για να εισάγουν την έννοια του μέτρου και την αγορά αγαθών που πραγματικά έχουν ανάγκη.
• Βοηθήστε τον έφηβο να κατανοήσει πως κερδίζονται τα χρήματα. Ενθαρρύνετε το παιδί να δουλέψει για λίγες ώρες την καλοκαιρινή περίοδο.  Με αυτό τον τρόπο θα μάθει πως κερδίζονται τα χρήματα και θα αρχίσει να εκτιμά περισσότερο την αξία τους χωρίς να τα ξοδεύει σε αχρείαστες αγορές.
• Συζητήστε μαζί με το έφηβο παιδί σας την αγορά κάποιου ακριβού αντικειμένου π.χ. ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Μέσα από την επιλογή εισάγετε την έννοια της ποιότητας σε σχέση με την τιμή κάνοντας από κοινού ένα έλεγχο αγοράς.
• Δώστε τους την ευθύνη ενός τραπεζικού λογαριασμού.Με τη δημιουργία του λογαριασμού θα μπορεί να αποταμιεύει από το χαρτζιλίκι του και να θέτει στόχους για το μέλλον.  Ακόμη και να έχετε σε αφθονία τα χρήματα δώστε την ευκαιρία στο παιδί να αγοράσει κάτι από τις οικονομίες του.  Με αυτό τον τρόπο καλλιεργείται η οικονομική ανεξαρτησία των εφήβων και η έννοια της φύλαξης και αγοράς.
• Διδάξτε στα παιδιά σας την έννοια των πιστωτικών καρτών.  Καθώς το παιδί γίνει 18 ετών πολύ πιθανό να πάει να σπουδάσει και πρέπει να είναι εφοδιασμένος με τα απαραίτητα εφόδια να διαχειριστεί αγορές με πιστωτικές κάρτες.  Παράλληλα θα έρθει αντιμέτωπος με προκλήσεις προτάσεων για πιστωτικές κάρτες που δανείζουν χρήματα.  Εξηγήστε στα παιδιά την έννοια του χρέους μέσα από παραδείγματα και καταστάσεις.
• Εισάγετε ξανά την έννοια της προσφοράς και της γενναιοδωρίας. Μπορείτε από κοινού  με το έφηβο παιδί σας να προσφέρετε μια δωρεά έστω και μικρή σε κάποιους που το έχουν ανάγκη.

Τα χρήματα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής και της καθημερινότητάς μας.  Πολλά πράγματα και καταστάσεις μπορούμε να τις αποφύγουμε αλλά τα χρήματα είναι το εχέγγυο για να λειτουργούμε στην κοινωνία.  Επομένως ο σωστός χειρισμός, είναι επιτακτική ανάγκη για εμάς τους ίδιους αλλά και για τα παιδιά μας.
Απώτερος σκοπός πρέπει να είναι η καλλιέργεια μιας στάσης που να εκτιμά τις υπεύθυνες δαπάνες, τον προγραμματισμό μελλοντικών σχεδίων και τη γενναιοδωρία.  Παράλληλα να σέβονται αυτά που αγοράζουν και να τα «ευλογούν» όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Αλ Κόραν σε ένα κεφάλαιο ενός από τα βιβλία του με τίτλο «Τα μυστικά του πλούτου», «Όταν δίνεις κάπου τα λεφτά σου να θυμάσαι πάντα να τα ευλογείς».

Δρ Ελισάβετ Ευσταθίου, Παιδίατρος