Όπως είναι γνωστό η Ελλάδα στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πλήρωσε βαρύτατο τίμημα. Εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί, καταστροφή βασικών υποδομών, ανυπολόγιστες υλικές ζημιές κ.ά. Όλοι σχεδόν θεωρούν ως υπεύθυνους για τα δεινά της χώρας μας εκείνα τα χρόνια αποκλειστικά τους Γερμανούς, τους Ιταλούς και τους Βούλγαρους, που κατείχαν την Ανατολική Μακεδονία και μεγάλο μέρος της Θράκης. Υπάρχουν βέβαια και οι Τσάμηδες, που δολοφόνησαν δεκάδες κατοίκους της Θεσπρωτίας και προκάλεσαν τεράστιες ζημιές στην περιοχή της Ηπείρου.
Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν ότι μια μεγάλη ελληνική πόλη, το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας, ο Πειραιάς, βομβαρδίστηκε από Αμερικανούς (!) και Βρετανούς (!) στις 11 Ιανουαρίου 1944. Για ποιο λόγο έγιναν οι βομβαρδισμοί αυτοί; Ποτέ δεν δόθηκαν σαφείς απαντήσεις. Εκατοντάδες Έλληνες, αθώοι και ανυποψίαστοι πολίτες σκοτώθηκαν, οικογένειες ξεκληρίστηκαν και η πόλη υπέστη τεράστιες ζημιές. Οι Γερμανοί βρήκαν την ευκαιρία να κατηγορήσουν τους Συμμάχους, κάτι που «πέρασε» σε σημαντική μερίδα των Ελλήνων και έφτασαν μάλιστα στο σημείο να εκταμιεύσουν χρήματα για τους «βομβόπληκτους» (αυτός ο όρος επικράτησε για τα θύματα του βομβαρδισμού).
Από την άλλη πλευρά, Αμερικανοί και Βρετανοί προσπάθησαν να αποσιωπήσουν ότι οι αεροπορικές επιδρομές τους προκάλεσαν τον θάνατο εκατοντάδων Ελλήνων, αρκούμενοι σε αναφορές για τις ζημιές που προκλήθηκαν σε γερμανικές εγκαταστάσεις. Ζήτησαν πότε ένα «συγγνώμη», έστω, Αμερικανοί και Βρετανοί για τον αναίτιο βομβαρδισμό του Πειραιά; Πρόσφεραν κάποια χρηματικά ποσά για τις ζημιές που προκάλεσαν σε μια όχι απλά φιλική χώρα, αλλά σε μια χώρα που με βάση την έκταση και τον πληθυσμό της, ίσως πρόσφερε περισσότερα από κάθε άλλη στις συμμαχικές δυνάμεις; Δεν προκύπτει ότι έγινε κάτι τέτοιο… Ας δούμε όμως λεπτομέρειες για τα τραγικά γεγονότα της 11ης Ιανουαρίου 1944.
Άποψη του Πειραιά μετά τον βομβαρδισμό Οι βομβαρδισμοί του Πειραιά κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Ο Πειραιάς, όπως και πολλές ακόμα ελληνικές πόλεις, βομβαρδίστηκαν πολλές φορές, από τις αρχές του Ελληνοϊταλικού πολέμου ως σχεδόν το τέλος της Κατοχής. Όσο διαρκούσε ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος οι επιθέσεις της Ιταλικής Βασιλικής Αεροπορίας (Regio Aeronautica – RA), δεν περιορίζονταν μόνο στις ζώνες επιχειρήσεων και στρατιωτικές θέσεις, αλλά στόχευαν και πυκνοκατοικημένες περιοχές της χώρας. Από τις 28 Οκτωβρίου 1940 ως τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους, 21 ελληνικές πόλεις χτυπήθηκαν από την RA.
Από τις ανακοινώσεις του Υφυπουργείου Δημόσιας Ασφάλειας προκύπτει πως από τις 28 Οκτωβρίου 1940 ως τις 28 Μαρτίου 1941, λίγες μέρες πριν την γερμανική εισβολή δηλαδή (6 Απριλίου 1941), από τις αεροπορικές επιδρομές της RA έχασαν τη ζωή τους 589 άμαχοι, περισσότεροι από 2.000 ήταν οι τραυματίες, ενώ οι άστεγοι ξεπερνούσαν τους 20.000. Εκτός από την Αθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη βομβαρδίστηκαν η Πάτρα, τα Ιωάννινα, η Κέρκυρα, ο Βόλος, η Πρέβεζα, η Καστοριά, η Φλώρινα, το Κιλκίς, το Ηράκλειο, αλλά και η Λάρισα, η οποία στις 6 Μαρτίου 1941 πλήγηκε και από ισχυρό σεισμό 6,3 Ρίχτερ, με αποτέλεσμα 40 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και 100 να τραυματιστούν.
Ο Πειραιάς την ώρα του βομβαρδισμού Ο Πειραιάς ήταν από τις πόλεις που πλήγηκαν περισσότερο από τους βομβαρδισμούς. Η πυκνή δόμηση της πόλης και η πλημμελής εκπαίδευση στις τακτικές της αεράμυνας έκαναν αναπόφευκτες τις πολλές απώλειες αμάχων. Τον Ιανουάριο του 1941 για πρώτη φορά η RA βομβάρδισε συνοικίες του Πειραιά. Τρία μέλη της ΕΟΝ που είχαν προσπαθήσει να βοηθήσουν τραυματίες σκοτώθηκαν. Στις 11 Φεβρουαρίου 1941, 20 άτομα σκοτώθηκαν και 11 τραυματίστηκαν στα Ταμπούρια. Στις 6 Απριλίου 1941, ημέρα που ξεκίνησε η γερμανική εισβολή στη χώρα μας, στις 11.00 π.μ., ένα γερμανικό αναγνωριστικό αεροπλάνο εμφανίστηκε πάνω από το λιμάνι του Πειραιά προκαλώντας συναγερμό. Πολλοί εργάτες, περαστικοί και κάτοικοι της περιοχής κοντά στην Ακτή Καλλιμασιώτη κατευθύνθηκαν συντεταγμένα προς ένα από τα καταφύγια της περιοχής. Όταν όμως στο πίσω μέρος του αεροπλάνου εμφανίστηκε ένα μικρό νέφος καπνού (δημιουργούσε σκιά για φωτογράφιση επίγειων στόχων) προκλήθηκε πανικός. Όσοι είχαν αρχίσει να κατεβαίνουν τη «λίαν κατωφερή κλίμακα» του καταφύγιου άρχισαν να σπρώχνονται από όσους βρίσκονταν πιο πάνω. Πολλοί «γκρεμίστηκαν» και καταπλακώθηκαν από άλλους στο καταφύγιο. Ο απολογισμός ήταν τραγικός: 13 νεκροί και περισσότεροι από 25 τραυματίες. Τη νύχτα της 6ης Απριλίου μία (ή τρεις σύμφωνα με άλλες πηγές) βόμβες έπληξαν το βρετανικό πλοίο «Clan Frayer» που είχε φτάσει στον Πειραιά δυο μέρες πριν, γεμάτο πυρομαχικά και εφόδια.
Το πλοίο καιγόταν για πέντε ώρες. Έπειτα ανατινάχθηκε. Από την τρομερή έκρηξη και το ωστικό κύμα που την ακολούθησε προκλήθηκαν τεράστιες ζημιές σε λιμενικές εγκαταστάσεις, αλλά και σε δεκάδες κατοικίες σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων. Δύο σφοδροί βομβαρδισμοί του Πειραιά στις 24 και 26 Απριλίου 1941 με στόχους πλοία που μετέφεραν στρατεύματα στη Βόρεια Αφρική από την Ελλάδα, προκάλεσαν πολλές ανθρώπινες απώλειες, τη βύθιση πλοίων, ενώ υπήρξαν και σημαντικές υλικές ζημιές.
Αστυνομικός μπροστά σε ερείπια Τη σκυτάλη από Ιταλούς και Γερμανούς πήραν οι Σύμμαχοι! Πρώτη γνωστή επιδρομή ήταν αυτή της RAF, τη νύχτα της 6ης προς 7η Οκτωβρίου 1941. Πέντε αεροπλάνα έριξαν 8 φωτιστικές φωτοβολίδες και στη συνέχεια 105 βόμβες (!), 75 από τις οποίες ήταν εμπρηστικές. Αυτές έπληξαν μια γερμανική αποθήκη υλικού, δύο ιταλικά πολεμικά πλοίο, το εργοστάσιο των λιπασμάτων και μερικά σπίτια. Τα αεροπλάνα πετούσαν σε ύψος 2 – 4 χιλιομέτρων και η σκόπευση ήταν δύσκολη, καθώς είχαν να αντιμετωπίσουν τα γερμανικά πυροβόλα Flak των 88mm που ήταν τοποθετημένα σε Προφήτη Ηλία, Χατζηκυριάκειο, Δραπετσώνα, Ευγένεια και Αιγάλεω.
Οι γερμανικές δυνάμεις δεν είχαν απώλειες, ωστόσο 20 πολίτες σκοτώθηκαν και άλλοι 20 τραυματίστηκαν! Μια «ασθενική» επιδρομή της RAF σε Πειραιά και Τατόι στις 13 Οκτωβρίου είχε σαν αποτέλεσμα δύο πολίτες να χάσουν τη ζωή τους και τέσσερα μικρά σπίτια στη Δραπετσώνα να καταστραφούν. Νέα βρετανική επιδρομή την Πρωτομαγιά του 1942 έπληξε το κέντρο του Πειραιά (!), με αποτέλεσμα πολλά σπίτια στις οδούς Κουντουριώτου, Υψηλάντου και Ανδρούτσου να γκρεμιστούν από τις βόμβες που έπεσαν πάνω τους. Τον Ιούνιο του 1942 άλλοι 30 πολίτες σκοτώθηκαν στον Πειραιά από τους Συμμάχους.
Οι βομβαρδισμοί όμως που προκάλεσαν τον θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων και ανυπολόγιστες υλικές ζημιές στον Πειραιά έγιναν από Αμερικανούς και Βρετανούς στις 11 Ιανουαρίου 1944. Η βρετανική RAF και η αμερικανική USAAF ευθύνονται για όλα όσα θα αναφέρουμε στη συνέχεια και είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό.
Τραγικές εικόνες από τον βομβαρδισμένο Πειραιά Ας δούμε μερικά στοιχεία για τα αεροπλάνα της USAAF (United States Army Air Forces) που βομβάρδισαν τον Πειραιά και προκάλεσαν τους περισσότερους θανάτους και τις πιο σημαντικές υλικές καταστροφές. Στις 25/09/1942 στο αεροδρόμιο Γκόουαν, κοντά στο Μπόουζ, στο Αϊντάχο των Η.Π.Α. συγκροτήθηκε η 99η Σμηναρχία Βομβαρδισμού της USAAF με Διοικητή τον Fay R. Upthegrone. Την αποτελούσαν 4 Μοίρες (οι 346, 347, 348 και 416) βομβαρδιστικών. Η έδρα της Μονάδας μεταφέρθηκε σχεδόν αμέσως στην Ουάσινγκτον. Συνολικά, εντάχθηκαν σε αυτή 16 βομβαρδιστικά Β-17 Flying Fortress, τα επονομαζόμενα «Ιπτάμενα Φρούρια». Τον Οκτώβριο η Σμηναρχία μετεγκαταστάθηκε στο Σιου Σίτι της Αϊόβα για τη δεύτερη φάση της εκπαίδευσης. Στα μέσα Ιανουαρίου 1943 ξεκίνησε η τρίτη φάση της εκπαίδευσης στη Σαλίνα του Κάνσας και στα τέλη Φεβρουαρίου 1943 τα Β-17 πέταξαν για τη Βόρεια Αφρική και εγκαταστάθηκαν στο Μαρακές του Μαρόκου.
Η πρώτη αποστολή των «The Diamondbacks», όπως ονομαζόταν η 99η Σμηναρχία από το έμβλημά της έγινε στις 31 Μαρτίου 1943, με σκοπό την καταστροφή των οδών ανεφοδιασμού των Deutsches Africa Korps στην Τυνησία. Σε όλη τη διάρκεια του 1943 οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν κυρίως στην Ιταλία. Στις 14 Ιουλίου 1943 οι αεροπόροι της 99ης Σμηναρχίας βομβάρδισαν για πρώτη φορά τη Ρώμη, κάνοντας υπεράνθρωπες προσπάθειες να μην πλήξουν το Βατικανό. Στις 2 Νοεμβρίου οι 4 Μοίρες της 99ης Σμηναρχίας, μαζί με δύο ακόμα Σμηναρχίες βομβαρδιστικών Β-24 της 9ης Αεροπορικής Δύναμης και δύο Σμηναρχίες καταδιωκτικών, συγκρότησαν τη νέα 15η Αεροπορική Δύναμη, η οποία μέσα σε 18 μήνες κατέστρεψε το μισό της παραγωγής πετρελαίου στην Ευρώπη, πολλά γερμανικά καταδιωκτικά και μεγάλο μέρος των συγκοινωνιακών υποδομών στη Γηραιά Ήπειρο. Συνολικά η 15η Αεροπορική Δύναμη έριξε 303.842 τόνους βομβών εναντίον εχθρικών στόχων σε 12 χώρες, πραγματοποιώντας 148.955 πτήσεις.
Αρχικά οι γερμανικές θέσεις στα Βαλκάνια κρίθηκαν ως δευτερεύουσας σημασίας, όμως από τα τέλη Νοεμβρίου 1943 αυτή η τακτική άλλαξε. Στις 10 Ιανουαρίου 1944 βομβαρδίστηκε η Σόφια. Πολλοί άμαχοι έχασαν τη ζωή τους. Την επόμενη ημέρα, 11 Ιανουαρίου 1944 είχε σειρά ο Πειραιάς, Halon Basin στους επιχειρησιακούς χάρτες της USAAF. Πρόσφατες φωτογραφίες έδειχναν 10 γερμανικά πλοία και άλλα 20, επιταγμένα εμπορικά στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας μας. Στις 9.30 π.μ. της 11/01/1944, 84 βομβαρδιστικά Β-17 και άλλα 20 από την 5η Σμηναρχία Βομβαρδισμού απογειώθηκαν από τα αεροδρόμια της πεδιάδας του Τάραντα με προορισμό την Ελλάδα. Τα Β-17 ακολουθούνταν για προστασία από μαχητικά Ρ-38 Lightning της 14ης Σμηναρχίας. Οι πιλότοι των αεροσκαφών ήρθαν αντιμέτωποι με ένα σοβαρό πρόβλημα: τις πυκνές νεφώσεις στα 5.500 μέτρα. Η ορατότητα πέρα από τα φτερά (!) του κάθε αεροπλάνου ήταν αδύνατη. 20 λεπτά πριν φτάσουν στον στόχο, τα βομβαρδιστικά ανέβηκαν στα 6.600 μέτρα (προβλεπόμενο ύψος ρίψης βομβών). Τότε συνέβη και μια πραγματική τραγωδία.
Μικρά παιδιά στα χαλάσματα του Πειραιά Μέσα στην πυκνή νέφωση που έφτανε τα 10/10, οι δύο τελευταίες Σμηναρχίες του σχηματισμού «αλληλοδιεμβολίστηκαν». Τρία Β-17 εξερράγησαν. Το Β-17 του Διοικητή της Σμηναρχίας πραγματοποίησε απότομη αναστροφή, το ίδιο και άλλα 2-3 βομβαρδιστικά. Τουλάχιστον επτά Β-17 χάθηκαν μέσα στα σύννεφα. Ένας πιλότος της 419 Μοίρας πήδηξε έξω από το αεροσκάφος με το αλεξίπτωτό του. Ένα Β-17 συγκρούστηκε με ένα Ρ-38 λόγω της μηδενικής ορατότητας. Αν υπολογίσουμε ότι κάθε Β-17 είχε δεκαμελές πλήρωμα, τουλάχιστον 80 άνδρες ήταν αγνοούμενοι πριν ξεκινήσει ο βομβαρδισμός, ενώ το 1/10 των βομβαρδιστικών Β-17 είχε αχρηστευθεί. Η ώρα ήταν 12.35. Γύρω στις 12.45 οι ανυποψίαστοι Πειραιώτες άρχισαν να ακούν βόμβους από κινητήρες αεροσκαφών και σε λίγο, να τα βλέπουν να πετούν πάνω από τα κεφάλια τους. Ο αυτόπτης μάρτυρας Νίκος Σαριδάκης, αφηγείται ότι έβλεπαν τα ολόλευκα αεροπλάνα και μέσα σ’ ένα ντελίριο χαράς τα χαιρετούσαν με τα χέρια ψηλά και με μαντίλια.
«Χρόνια είχαμε να δούμε τους ελευθερωτές μας, όχι όμως και τόσο κοντά», καταλήγει ο Σαριδάκης. Βέβαια, πολύ σύντομα όλοι διαψεύστηκαν. Στις 12.55 τα πρώτα έξι Β-17 άφησαν τις βόμβες πάνω από τον στόχο. Στις 13.11 η Δεύτερη Σμηναρχία εξαπέλυσε το δεύτερο κύμα βομβαρδισμών. Στις 13.15 ολόκληρος ο Σχηματισμός δέχτηκε επίθεση από 15 Messerschmitt Bf 109 και 10-15 Fw 190. Έγιναν σποραδικές αερομαχίες γερμανικών Μαχητικών με τα Ρ-38 που διήρκεσαν 15-20 λεπτά. Δύο βομβαρδιστικά της 99ης Σμηναρχίας επλήγησαν από τα γερμανικά αεροσκάφη, ενώ άλλα έξι υπέστησαν ελαφρές ζημιές από τα πυκνά αντιαεροπορικά πυρά των πυροβολαρχιών του ΣΣ Πειραιά, του Προφήτη Ηλία και της Καστέλλας. Η επιδρομή δεν αποκρούστηκε και τα Β-17 έριξαν στον αστικό ιστό του Πειραιά, τουλάχιστον 900 βόμβες!
Μόνο οι πρώτες από αυτές έπεσαν στη θάλασσα. Λόγω της μεγάλης διασποράς τους, έπληξαν όλες σχεδόν τις συνοικίες της πόλης: Αμφιάλη, Ευγένεια, Δραπετσώνα, Καμίνια, Κοκκινιά, Άγιος Διονύσιος, Αγία Σοφία, Άγιος Νικόλαος, Χατζηκυριάκειο, Καστέλλα, Πασαλιμάνι και Τουρκολίμανο. Ωστόσο, τον μεγαλύτερο φόρο αίματος «πλήρωσε» το κέντρο της πόλης και συγκεκριμένα η περιοχή από τον σταθμό του ΗΣΑΠ, ως την Πλατεία Κοραή και το Δημοτικό Θέατρο. Η πρώτη βόμβα έπεσε πιθανότατα στον ιστορικό ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Όταν στις 13.43 έληξε ο συναγερμός και καθάρισε κάπως η ατμόσφαιρα, οι επιζήσαντες αντίκρισαν φρικτές εικόνες: διαμελισμένα και παραμορφωμένα πτώματα, κτίρια γκρεμισμένα, κολόνες πεσμένες, αυτοκίνητα καμένα κ.ά. Ο Τινάνειος Κήπος είχε στην κυριολεξία ανασκαφεί, ενώ το Δημοτικό Θέατρο ήταν διάτρητο από χιλιάδες θραύσματα. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η νυχτερινή επιδρομή από ένα σμήνος αεροσκαφών της RAF έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στην πόλη.
Ο σταθμός του ΗΣΑΠ βομβαρδισμένος Αν και δεν συγκρίνεται με την επίθεση των Αμερικανών, και η δεύτερη επιδρομή προκάλεσε νέα θύματα και έδωσε τη χαριστική βολή σε πολλούς εγκλωβισμένους. Η προσθήκη νέων ερειπίων πάνω από το καταφύγιο της ΗΕΑΠ σήμανε το τέλος για τις νεαρές μαθήτριες της Οικοκυρικής Σχολής και τους υπόλοιπους 70 εγκλωβισμένους σε αυτό, που περίμεναν τη διάσωσή τους. Πολλοί θάνατοι οφείλονταν σε «ασφυξία εκ καταχώσεως». Πόσα ήταν τα θύματα των βομβαρδισμών του Πειραιά; Αν σκεφτούμε ότι οι βομβαρδισμοί έγιναν πριν από 80 χρόνια, εύκολα καταλαβαίνουμε ότι οι απεγκλωβισμοί, ακόμα και οι ανασύρσεις νεκρών από τα χαλάσματα, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να γίνουν.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι οι νεκροί του βομβαρδισμού του Ιανουαρίου, θάβονταν ως τον Ιούνιο! Οι Γερμανοί κατακτητές, σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, βοηθούσαν πυροσβέστες και πολίτες στην απομάκρυνση των χαλασμάτων, ενώ άρχισαν να ενισχύουν τα λιγοστά ασθενοφόρα με στρατιωτικά οχήματα, ακόμα και να ανοίγουν οι ίδιοι με κομπρεσέρ οπές στα ερείπια κτιρίων για διοχέτευση οξυγόνου σε αυτά! Οι εφημερίδες της εποχής έκαναν αναφορές για τουλάχιστον 1.000 νεκρούς. Κάποιες ανέβασαν τον αριθμό αυτό στους 5.000. Φαίνεται όμως ότι τελικά οι νεκροί ήταν 650-700. Για τον αριθμό των τραυματιών υπάρχουν πιο ασφαλή στοιχεία. Περίπου 500 άτομα διακομίστηκαν στις 11 και 12 Ιανουαρίου 1944 στο «Τζάνειο» και το «Γενικό Κρατικό Νίκαιας» και άλλα 248 σε νοσοκομεία της Αθήνας, κυρίως στο «Λαϊκό» και τον «Ευαγγελισμό». Οι απώλειες Γερμανών και Ιταλών ήταν ελάχιστες. 10 Γερμανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν και 6 τραυματίστηκαν, ενώ σκοτώθηκαν 4 Ιταλοί και τραυματίστηκαν 43. Από στρατιωτικής πλευράς πάντως, η επιχείρηση θεωρήθηκε από τους Συμμάχους πετυχημένη.
Σχεδόν το 80% των καταλυμάτων του Γερμανικού Ναυτικού (Marineunterkunfte) στον Πειραιά είχε καταστραφεί. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της USAAF, 26 από τα πλοία που βρίσκονταν στο λιμάνι του Πειραιά υπέστησαν μεγάλες ή μικρότερες ζημιές. Μεγάλες εταιρείες που εκτελούσαν και παραγγελίες για τους Γερμανούς (Λιπάσματα Δραπετσώνας, Σαπωνοποιία Παπουτσάνης, Κλωστοϋφαντουργία Ρετσίνα κ.ά.) έπαθαν σοβαρές ζημιές. Δύο αποθήκες πυρομαχικών καταστράφηκαν, ενώ ολοκληρωτική ήταν και η κατάρρευση μιας αποθήκης γεμάτης τρόφιμα. Οι Έλληνες πυροσβέστες που επιχειρούσαν να σβήσουν τις φωτιές στις γερμανικές αποθήκες διέθεταν συνολικά τρεις αντιασφυξιογόνες μάσκες! Χιλιάδες κάτοικοι του Πειραιά με αυτοκίνητα ή άλλα μεταφορικά μέσα της εποχής, εγκατέλειπαν την πόλη για την Αθήνα ή γειτονικά προάστια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Κορυδαλλός, ο πληθυσμός του οποίου αυξήθηκε μετά τον πόλεμο κατά 50%.
Μέσα σε χιονοθύελλα, ένα κονβόι «ανέβαινε» από την οδό Πειραιώς προς την Αθήνα. Όσοι πήγαιναν στην πρωτεύουσα έμεναν σε φιλικά σπίτια ή στεγάζονταν πρόχειρα από την Κρατική Πρόνοια ή Φιλανθρωπικά Σωματεία. Εκατοντάδες βομβόπληκτοι τέλος, εγκαταστάθηκαν σε αυτοσχέδιους καταυλισμούς στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου και την Ομόνοια. Και όπως γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις, ακολούθησαν και λεηλασίες. Τουλάχιστον δέκα άτομα συνελήφθησαν για κλοπές.
Ένας από τους δράστες κλοπής πραγμάτων που ανήκαν στον Γερμανικό Στρατό, ο 26χρονος Αγησίλαος Τρομπέτας, κλητήρας του εργοστασίου Αεριόφωτος συνελήφθη, δικάστηκε από Στρατοδικείο, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στις 15/01/1944. Τυχεροί ήταν εκατοντάδες Έλληνες φυλακισμένοι στις Στρατιωτικές Φυλακές της Αθήνας. Ο Γερμανός Στρατιωτικός Διοικητής της πόλης αποφάσισε όσοι εξέτιαν ποινές από ένα έως δέκα έτη (450 σε σύνολο 900), να αφεθούν ελεύθεροι. Τέλος, και κρατούμενοι στο Χαϊδάρι μεταφέρονταν στον Πειραιά από τους Γερμανούς για να βοηθήσουν με όποιον τρόπο μπορούσαν.
Fay R. Upthegrove, ο Διοικητής της 99ης Σμηναρχίας της USAAF Ο απόηχος των βομβαρδισμών του Πειραιά
Όπως είναι φυσικό όσα έγιναν στον Πειραιά προκάλεσαν οργή και έντονες αντιδράσεις στην ελληνική κοινή γνώμη. Αντιστασιακές οργανώσεις χαρακτήρισαν τους βομβαρδισμούς «μακελειό χωρίς νόημα» και στις τάξεις τους επικρατούσε έντονο αντιβρετανικό πνεύμα. Μάλιστα το ΕΑΜ Πειραιά εξέδωσε ανακοίνωση κατά των Συμμάχων χαρακτηρίζοντας την επιδρομή φονική. Σύντομα όμως αυτή η ανακοίνωση αποσύρθηκε και οι αντιστασιακές οργανώσεις συμφώνησαν ότι «η συμμαχική επιδρομή στράφηκε με πραγματική ευσυνειδησία ενάντια σε στρατιωτικούς στόχους» όπως γράφτηκε στην παράνομη εφημερίδα «Δόξα» της ΠΕΑΝ, στις 15 Ιανουαρίου 1944. Μάλλον πρόκειται για μία τελείως λανθασμένη εκτίμηση των γεγονότων, αν σκεφτούμε τους 700 νεκρούς, τους 800 τραυματίες και την καταστροφή μιας ολόκληρης πόλης…
Η κατοχική κυβέρνηση Ράλλη και οι αθηναϊκές εφημερίδες της εποχής που εκδίδονταν υπό καθεστώς αυστηρής λογοκρισίας χαρακτήρισαν τους βομβαρδισμούς «έγκλημα» και τους Συμμάχους «δολοφόνους του κόσμου». Η κυβέρνηση διέθεσε για τους Πειραιώτες 3 δισεκατομμύρια δραχμές, ποσό πολύ μικρό αν σκεφτούμε ότι το εισιτήριο του τραμ κόστιζε 3.000 δραχμές και μια εφημερίδα 4.000 δραχμές. Τα ελάχιστα αυτοκίνητα και ταξί ζητούσαν 1.000.000 δρχ. (!) για μεταφορά από τον Πειραιά στην Αθήνα. Αυτοσχέδιοι σοφέρ ζητούσαν 300.000 δρχ. για μια θέση σε άθλια λεωφορεία. Ο μηνιαίος μισθός ήταν τότε 1,2-1,5 εκ. δρχ.
Όπως αναφέραμε και παραπάνω, οι Γερμανοί έσπευσαν να επωφεληθούν από την επιδρομή του «συμμαχικού χάρου» όπως έγραψαν κάποιες εφημερίδες. Μάλιστα εκταμίευσαν 300 εκ. δρχ. ως έκτακτη δωρεά για την ανακούφιση και ενίσχυση των πληγέντων. Για να τονίσουν την υποτιθέμενη δική τους ευαισθησία σε αντίθεση με τη συμμαχική αναλγησία, αναδημοσίευσαν την ανακοίνωση του Ρ/Σ του Καΐρου, την οποία εξέπεμψε το BBC στις 18.30 της 12/1/1944 και όπου φυσικά δεν γινόταν καμία αναφορά σε θανάτους αμάχων: «Ο Πειραιεύς υπέστη χθες κατά τη διάρκεια της ημέρας επίθεσιν υπό αμερικανικών σχηματισμών οι οποίοι επροστατεύοντο υπό καταδιωκτικών αεροπλάνων. Επίσης, ο Πειραιεύς υπέστη κατά τη διάρκειαν της νυκτός επίθεσιν υπό βρετανικών μαχητικών σχηματισμών.
Εξερράγησαν πυρκαϊαί και εσημειώθησαν εκρήξεις. Η επίθεσις υπήρξε λίαν επιτυχής» (εφ. «Καθημερινή», 14/1/1944). Άλλωστε, στις 15/1, η Αγγλική Λογοκρισία ή «Υπηρεσία Πολιτικού Πολέμου» σε έγγραφες οδηγίες που έδινε στους διπλωματικούς υπαλλήλους και τους ανταποκριτές, διευκρίνιζε: «Να τονίζετε ότι οι Συμμαχικές αεροπορικές επιχειρήσεις επικεντρώνονται σε στρατιωτικούς στόχους συμπεριλαμβανομένων λιμανιών και αεροπορικών βάσεων». Πάντως, το αντιγερμανικό κλίμα σύντομα επανήλθε, καθώς οι Γερμανοί κατηγορήθηκαν ότι είχαν μετατρέψει την πόλη σε στρατιωτική βάση.
Ο Πειραιώτης δημοσιογράφος Παναγιώτης Τζουνάκος ένα χρόνο μετά τον βομβαρδισμό έγραψε ότι ο Ράλλης είχε ενημερωθεί από τους Συμμάχους για τον επικείμενο βομβαρδισμό του λιμανιού του Πειραιά και των περιοχών της πόλης σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου από αυτό, δεν είπε όμως τίποτα σε κανέναν. Το δεύτερο έγκλημα, κατά τον Τζουνάκο διέπραξαν οι Γερμανοί. Τα σουηδικά φορτηγά «Βίριλ» και «Χάλαρεν» που βρίσκονταν στο λιμάνι, έλαβαν στις 11 π.μ. της 11/1/1944 ραδιοτηλεγραφική ειδοποίηση να εγκαταλείψουν το λιμάνι σε μία ώρα το πολύ γιατί θα γίνει αεροπορική επιδρομή. Οι Σουηδοί, που η χώρα τους ήταν ουδέτερη κατά τον Β’ Π.Π., έφυγαν άρον-άρον, γύρω στις 11.20 από τον Πειραιά. Οι Γερμανοί έμαθαν το περιεχόμενο του ραδιοτηλεγραφήματοςκαι από τις 11.30 άρχισαν να συγκεντρώνουν τους στρατιώτες τους στα ασφαλέστερα καταφύγια της πόλης αφήνοντας τους Πειραιώτες στο έλεος του Θεού…
Ερείπια του βομβαρδισμένου Πειραιά Γιατί βομβαρδίστηκε ο Πειραιάς;
Η Ευαγγελία Μπαφούνη και η Ελένη Αναγνωστοπούλου, σε άρθρο τους για τον βομβαρδισμό του Πειραιά στα «Πειραϊκά» του Ιανουαρίου 2003, θεωρούν ότι δεν ήταν τυχαίος ο βομβαρδισμός της πόλης του Πειραιά από τους Συμμάχους. Στην πόλη είχε αναπτυχθεί ένας ισχυρός πυρήνας του ΕΛΑΣ. Μάλιστα ο 1ος Λόχος του ΕΛΑΣ Πειραιά αποτελούσε πρότυπο. Μετά τον βομβαρδισμό της πόλης, 2.500 Πειραιώτες εγκατέλειψαν τον ΕΛΑΣ… Οι Σύμμαχοι, σύμφωνα με τις ίδιες, δεν κινήθηκαν χωρίς σχέδιο: «… όλα συνηγορούν ότι ο βομβαρδισμός του (Πειραιά) ήταν μια προαποφασισμένη ενέργεια που είχε σαν στόχο να καταστραφεί, όχι μόνο μία από τις σημαντικότερες στρατιωτικές βάσεις της Ανατολικής Μεσογείου αλλά και ο οικονομικός πνεύμονας της χώρας.
Γεγονός που θα επιτάχυνε την αποχώρηση των Γερμανών αφού θα τους στερούσε τους πόρους που αντλούσαν εκμεταλλευόμενοι την βιομηχανική του υποδομή και τα εργατικά του χέρια. Κι αυτό ανεξάρτητα από τις ανθρώπινες απώλειες, που θα μπορούσαν να δικαιωθούν ως μία «δυσάρεστη παρενέργεια». Συγχρόνως, ίσως να ήταν και μία επίδειξη δύναμης της Συμμαχίας, όχι μόνο προς τη Γερμανία αλλά και προς πάσα κατεύθυνση, εν όψει της «επόμενης μέρας» και της επερχόμενης ανακατανομής των ζωνών επιρροής. Ένα μήνυμα δηλαδή με πολλούς αποδέκτες». Στις 25 Σεπτεμβρίου 1944 η USAAF επιχείρησε να πλήξει τη βιομηχανική ζώνη Ευγένεια-Κερατσίνι-Δραπετσώνα. Το μόνο που πέτυχε ήταν να σκοτωθούν 50 άνθρωποι, οι 43 από τους οποίους βρήκαν ομαδικό θάνατο στο νεκροταφείο της Ανάστασης…
Πηγές:
«Οι βομβαρδισμοί του Πειραιά από τους Γερμανούς και τους Συμμάχους», περιοδικό «ΠΕΙΡΑΪΚΑ», Τόμος 1, Ιανουάριος 2003.
Ιάσονας Χανδρινός, «Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ 11 Ιανουαρίου 1944», ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», τ. 212, Σεπτέμβριος 2014.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου