-που συνεχίζουν να ανεβαίνουν τουριστικά- διαβλέποντας καλύτερες προοπτικές μετά από μια μακρά περίοδο απαξίωσης και υποβάθμισης των ακινήτων αλλά και των ευρύτερων περιοχών.
Στη μάχη της αξιοποίησης φαίνεται διατεθειμένο να μπει πιο ενεργά και το Δημόσιο μέσα από ένα πρώτο, πιλοτικό πρόγραμμα αξιοποίησης 24 ακινήτων στο κέντρο της Αθήνας, το οποίο ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα από το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης με τη συμβολή της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Oι νέες εξελίξεις στο κέντρο της Αθήνας
Στο πλαίσιο αυτό και βάσει των εξελίξεων των τελευταίων ημερών, μετά από χρονοβόρες διαδικασίες εγκρίσεων και αδειών, η γνωστή αλυσίδα Βενέτης έρχεται ένα βήμα πιο κοντά στην αξιοποίηση τμήματος ενός από τα πιο ιστορικά κτίρια του κέντρου της Αθήνας, του γνωστού Μπάγκειου στην πλατεία Ομονοίας, το οποίο έχει χαρακτηριστεί νεότερο μνημείο και είναι ιδιοκτησίας της Μπαγκείου Επιτροπής.
Πρόκειται για ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα κτίρια του κέντρου, για το οποίο πρέπει να διανυθεί πολύς δρόμος έως ότου αξιοποιηθεί πλήρως. Μάλιστα, όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, η αξιοποίησή του θα μπορούσε να συμβάλει καθοριστικά στην εικόνα της ευρύτερης περιοχής.
Μόλις πριν από λίγες ημέρες το υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε τη μελέτη εργασιών, εγκατάστασης και λειτουργίας του καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος από την αλυσίδα η οποία ήδη από το 2013 λειτουργεί το γειτονικό «Νέον» σε τμήμα του ακινήτου στο ισόγειο και την αλλαγή της χρήσης του σε κατάστημα τροφίμων, μαζικής εστίασης κ.λπ., με την προϋπόθεση ότι στο μνημείο θα γίνουν βασικές αρχιτεκτονικές εργασίες, όπως διατήρηση και ανάδειξη τοιχογραφιών και οροφογραφιών, ανακαίνιση όψεων με βάση τα παλιά υλικά και σχέδια κ.ά.
Πηγές πάντως από την εταιρεία στέκονται ιδιαίτερα στη χρονοτριβή από μέρους των αρμοδίων υπηρεσιών του Δημοσίου, ενώ με το δεδομένο ότι έπονται και άλλες εγκρίσεις, το χρονοδιάγραμμα της επένδυσης είναι εντελώς... άγνωστο.
Από τους μεγαλοεπενδυτές του κέντρου της Αθήνας η εφοπλιστική οικογένεια Προκοπίου έχει ήδη δρομολογήσει δύο μεγάλες επενδύσεις, συνολικού ύψους 14 εκατ. ευρώ, σε δύο από τα πλέον εμβληματικά ακίνητα ιδιοκτησίας της.
Το ιστορικό κατάστημα «Ακρον Ιλιον Κρυστάλ» στην οδό Σταδίου, παροπλισμένο εδώ και χρόνια, με συνολική επιφάνεια περί τα 5.000 τ.μ., ανακαινίζεται πλήρως από τον Γιώργο Προκοπίου, σε μια επένδυση που θα φτάσει τα 4 εκατ. ευρώ.
Το ακίνητο, με εμπορική χρήση (δεν έχει γίνει ακόμη η επιλογή του μισθωτή), υπολογίζεται ότι θα παραδοθεί πλήρως ανακαινισμένο σε περίπου έναν χρόνο από τώρα, μέσα στο 2018.
Σε επίπεδα κοντά στα 10 εκατ. ευρώ πρόκειται να φτάσει η έτερη επένδυση του γνωστού εφοπλιστή, επίσης στη Σταδίου, αυτή τη φορά στον αριθμό 50, και συγκεκριμένα στο Μέγαρο Αθηνογένους, για το οποίο οι σχετικές διαδικασίες εγκρίσεων και αδειοδοτήσεων βρίσκονται σε εξέλιξη.
Ενα μεγάλο θετικό βήμα για την επένδυση ήταν οι εγκρίσεις, μέσα στον Ιούνιο, από το υπουργείο Πολιτισμού της αρχιτεκτονικής μελέτης αποκατάστασης του Μεγάρου, αλλά και της αρχιτεκτονικής προμελέτης για την κατασκευή νέου πολυώροφου κτιρίου στο πίσω μέρος του ακινήτου.
Μετά την κρίσιμη απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού υπάρχει μία ακόμη σειρά εγκρίσεων και αδειοδοτήσεων, ωστόσο λιγότερο χρονοβόρων, για το διατηρητέο που παραμένει εγκαταλελειμμένο ήδη από τη δεκαετία του '90, με εκτεταμένες φθορές μετά τον σεισμό του '99 και τη μεγάλη πυρκαγιά του 2004, που είχε ως αποτέλεσμα να καταστραφoύν η στέγη αλλά και πολύ σημαντικά στοιχεία και τεκμήρια της αρχιτεκτονικής, αλλά και το εσωτερικό του κτιρίου.
Μετά από περιπέτειες ετών, διακοπή εργασιών λόγω της αλλαγής της χρήσης του ακινήτου, σχετικά πορίσματα των επιθεωρητών Περιβάλλοντος και Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και εμπλοκή του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους για το αν τελικά το κτίριο μπορεί να μετατραπεί σε χώρο εστίασης, το υπουργείο Πολιτισμού έδωσε προ ημερών το πράσινο φως για το διατηρητέο απέναντι από τον σταθμό του Ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι, το οποίο ανήκει στην Αττικό Μετρό.
Με τη σχετική απόφαση εγκρίθηκε η χορήγηση άδειας λειτουργίας καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος από την εταιρεία που έχει μισθώσει το ακίνητο (Γ. Γεραμάνη και Σία) στο πολυσυζητημένο κτίριο στη συμβολή των οδών Αθηνάς και Ερμού.
Η απόφαση αιτιολογείται, μεταξύ άλλων, από το γεγονός ότι «από την αιτούμενη χρήση δεν προκαλείται άμεσα ή έμμεσα βλάβη στα παρακείμενα μνημεία (Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Παντανάσσης, τζαμί του Κάτω Συντριβανιού, σταθμός του Ηλεκτρικού), ούτε προβλέπονται επεμβάσεις στο κτίριο ή εργασίες στο εσωτερικό του».
Δύο ακόμη διατηρητέα, ιδιοκτησίας αυτή τη φορά του Χατζηκυριάκειου Ιδρύματος, οδεύουν επίσης προς αξιοποίηση και προσφέρονται, μεταξύ άλλων, για ξενοδοχειακή χρήση - και δη για τη δημιουργία boutique hotels σε ένα σημείο του κέντρου που συγκεντρώνει το τελευταίο διάστημα το ενδιαφέρον ουκ ολίγων επιχειρηματιών.
Πρόκειται για τα δύο όμορα διατηρητέα επί της οδού Αγίας Ειρήνης και Αιόλου, για τα οποία ήδη από τον περασμένο Ιούνιο η αρμόδια Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων έχει εγκρίνει τη μελέτη συντήρησης και αποκατάστασης των όψεων.
Στην περιοχή του Συντάγματος, το Μετοχικό Ταμείο Στρατού πραγματοποιεί στις 9 Αυγούστου, μέσω της αρμόδιας Υπηρεσίας Αξιοποίησης της Ακίνητης Περιουσίας των Ενόπλων Δυνάμεων (ΥΠΑΑΠΕΔ), ηλεκτρονικό διαγωνισμό για την εκμίσθωση του κτιρίου επί της οδού Κολοκοτρώνη 3-5, επιφάνειας περί τα 5.000 τ.μ., ακίνητο για το οποίο, κατά τις πληροφορίες, υφίσταται αυτή τη στιγμή ενδιαφέρον για μίσθωση από μεγάλες αλυσίδες ένδυσης αλλά και εστίασης. Στις 11 Αυγούστου πραγματοποιείται επίσης μέσω ηλεκτρονικής δημοπρασίας της ΥΠΑΑΠΕΔ και η νέα προσπάθεια για την αξιοποίηση του πρώην ξενοδοχείου La «Mirage» στην Ομόνοια.
Η Θεσσαλονίκη
Την ίδια στιγμή, σημείο αναφοράς για ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη φιλοδοξούν να καταστήσουν την αγορά Μοδιάνο ο Σάμι Φάις και η One Outlet, σε συνέχεια της σχετικής σύμβασης που υπεγράφη προ ημερών με το Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) και τη μεταβίβαση έναντι ποσοστού 43,63% εξ αδιαιρέτου της κυριότητας επί του ακινήτου προς τον επενδυτή.
Στόχος είναι η δημιουργία μιας αγοράς τροφίμων στα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών αγορών, με το μεσογειακό μοντέλο -και δή το ισπανικό- να ταιριάζει καλύτερα στην ελληνική κουλτούρα: Η ισπανική αγορά San Miguel στο κέντρο της Μαδρίτης, η οποία στεγάζεται σε ένα ιστορικό κτίριο από σίδερο και γυαλί, είναι ένα καλό παράδειγμα που πλησιάζει σε αυτό που σχεδιάζει ο όμιλος Φάις στη συμπρωτεύουσα.
Η δημοφιλής ισπανική αγορά, η οποία περιλαμβάνεται σήμερα σε όλους τους ταξιδιωτικούς οδηγούς και συγκαταλέγεται στους πλέον πολυσύχναστους χώρους της ισπανικής πρωτεύουσας, χτίστηκε το 1916, αγοράστηκε από ιδιώτες επενδυτές το 2003 και άνοιξε ξανά το 2009 μετά από εκτενή ανακαίνιση.
Λιγότερο διάστημα ευελπιστεί ο όμιλος Φάις ότι θα κρατήσει το δικό του εγχείρημα, έχοντας θέσει τον φιλόδοξο στόχο να εξασφαλίσει τις σχετικές εγκρίσεις από τις δημόσιες υπηρεσίες σε περίπου έναν χρόνο από σήμερα.
Αυτή είναι και η μεγαλύτερη δυσκολία για την επένδυση, το ύψος της οποίας μπορεί να φτάσει ακόμη και τα 6 εκατ. ευρώ, δεδομένου ότι θα χρειαστούν επιπλέον εγκρίσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού λόγω του χαρακτήρα του ακινήτου ως διατηρητέου αλλά και των ενισχύσεων που θα χρειαστούν λόγω παλαιότητας.
Το πολυιδιοκτησιακό καθεστώς είναι ένα ακόμη ζήτημα, το οποίο πάντως φαίνεται πιο εύκολα αντιμετωπίσιμο για τους επενδυτές, οι οποίοι ήδη έχουν πραγματοποιήσει ουκ ολίγες επαφές το τελευταίο διάστημα με στόχο και την εξαγορά μεριδίων. Γεγονός, πάντως, είναι ότι αν η αγορά Μοδιάνο λειτουργήσει με το νέο της πρόσωπο ακόμη και στο τέλος του 2019 θα είναι πραγματικός άθλος!
Εκτός από την αγορά Μοδιάνο, ένα ακόμη τοπόσημο της συμπρωτεύουσας πρόκειται να αναβιώσει σε συνέχεια της επένδυσης που δρομολογούν εκεί δύο ισχυρά ονόματα από τους κλάδους των ακινήτων και του τουρισμού. Ο λόγος για το διατηρητέο επί της παραλιακής λεωφόρου Νίκης, το οποίο στέγασε από το 1927 έως και τη δεκαετία του '90 το θρυλικό εστιατόριο «Ολυμπος Νάουσα».
Στον διαγωνισμό που διεξήχθη από την ιδιοκτήτρια Eurobank στα μέσα Ιουλίoυ πλειοδότησε, με 5,46 εκατ. ευρώ, το κοινό σχήμα της Grivalia Hospitality (ξενοδοχειακός βραχίονας της Grivalia Properties AEEAΠ που συνδέεται με τον διεθνή κολοσσό της Fairfax) με τη Μακεδονικά Ξενοδοχεία Α.Ε., του βορειοελλαδίτικου ξενοδοχειακού ομίλου Τορνιβούκα.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι θα απαιτηθούν επιπλέον κεφάλαια περί τα 6 εκατ. ευρώ για την ανάπλαση του οικήματος και τη μετατροπή του σε boutique ξενοδοχείο με χώρους εστίασης, δεδομένου ότι έχει χαρακτηριστεί ήδη από το 1993 διατηρητέο όχι μόνο το κτίριο αλλά και το εστιατόριο.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα σχέδια για τη δημιουργία ξενοδοχείου στο ακίνητο υπήρχαν ήδη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας -εν έτει 2002-, όταν η Eurobank είχε πραγματοποιήσει εκτεταμένες εργασίες συντήρησης της εξωτερικής όψης με σκοπό ακριβώς να προχωρήσει στην αξιοποίησή του, πραγματοποιώντας στη συνέχεια διαγωνιστικές διαδικασίες, οι οποίες όμως δεν ευοδώθηκαν.
Αντίστοιχα, μετά από επίσης αποτυχημένες προσπάθειες ήρθε το πλήρωμα του χρόνου αυτό το καλοκαίρι για την αξιοποίηση ενός ακόμη διατηρητέου στην καρδιά του εμπορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης, επίσης από ΑΕΕΑΠ.
Ο λόγος για την Τrastor ΑΕΕΑΠ, η οποία συνδέεται μετοχικά με την αμερικανική Varde Partners ( η τελευταία έχει αποδείξει εσχάτως διπλά την εμπιστοσύνη της στην εγχώρια αγορά real estate έχοντας συμπράξει και με τον όμιλο της Lamda Development για τα νέα Lamda malls στον χώρο των εμπορικών κέντρων) και πλειοδότησε, επίσης, μέσα στον Ιούλιο για την αγορά ενός από τα μεγαλύτερα εμπορικά φιλέτα της Θεσσαλονίκης επί της Τσιμισκή 64, αντί 8,45 εκατ. ευρώ.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το διατηρητέο στον αριθμό 64 της δημοφιλέστερης εμπορικής πιάτσας της Θεσσαλονίκης, που στέγαζε προ κρίσης και πριν από την κατάρρευση του ομίλου το κατάστημα «F Sport» της Fokas, δεν έχει κλείσει ακόμη μισθωτή, ωστόσο θεωρείται θέμα χρόνου να συμβεί κάτι τέτοιο λόγω θέσης και συνεχιζόμενης αύξησης της ζήτησης στην περιοχή από μεγάλες εγχώριες και ξένες αλυσίδες - ακόμη και για νέα εμπορικά concepts. Σημειωτέον ότι το τίμημα διαμορφώθηκε σημαντικά υψηλότερα σε σύγκριση με τα 6,8 εκατ. ευρώ που είχε τεθεί ως ελάχιστο από την ιδιοκτήτρια Εθνική Leasing.
Ποια ακίνητα θέλει να αξιοποιήσει το υπουργείο Εργασίας
Το παλιό ξενοδοχείο «Ambassadeur» στην Ομόνοια, εκεί όπου στεγαζόταν το παλιό Εφετείο, είναι εγκαταλελειμμένο εδώ και 17 χρόνια. Το μέγαρο επί της οδού Πανεπιστημίου 46, κοντά στη «νεοκλασική τριλογία» της Αθήνας, την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Πανεπιστήμιο και την Ακαδημία Αθηνών, είναι άδειο σε ποσοστό 90%.
Αντίστοιχα, κλειστό εδώ και μια 15ετία παραμένει και το επιβλητικό ακίνητο επί των οδών Σταδίου και Αιόλου στα Χαυτεία, ενώ εικόνες εγκατάλειψης παρουσιάζει και η Στοά Εμπόρων στην οδό Βουλής 8-10, στο Σύνταγμα.
Τα παραπάνω ακίνητα, όπως και το διατηρητέο επί των οδών Κανάρη και Ακαδημίας, όπου οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 2014 και το κτίριο είναι έτοιμο να φιλοξενήσει τη νέα του χρήση, είναι από τα πρώτα που εντάσσονται στο πιλοτικό πρόγραμμα αξιοποίησης των 24 ακινήτων του ιστορικού τριγώνου της Αθήνας, στο πλαίσιο του σχεδίου αξιοποίησης των (εγκαταλελειμμένων) ακινήτων των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΦΚΑ), το οποίο ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα από το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Το συνολικό σχέδιο αξιοποίησης των ακινήτων θα υλοποιηθεί με την επιστημονική και τεχνική συμβολή της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, γεγονός το οποίο αποδεικνύει, κατά τους επιτελείς του υπουργείου, την προσέγγιση που υιοθετεί μια συνολική παρέμβαση για την οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση του αστικού ιστού.
Σύμφωνα με την καταγραφή, από τα 1.126 κτίρια που διαθέτουν οι ΦΚΑ σήμερα, κυρίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, συνολικής επιφάνειας 1.677.084 τ.μ., σχεδόν τα μισά (49%) είναι κενά, 31% είναι παραχωρημένα, 14% μισθωμένα και 6% σε ιδιοχρησία, ενώ ακριβώς η εγκατάλειψή τους πέραν της ζημιάς που επέφερε συνολικά στην υποβάθμιση των γύρω συνοικιών μέσω του φαινομένου ντόμινο, με τα γνωστά αποτελέσματα, π.χ., για την περιοχή γύρω από την Ομόνοια, οδήγησε και σε απαξίωσή τους.
Με βάση τα στοιχεία του ίδιου του υπουργείου, η εκτιμώμενη μείωση της αξίας πώλησης, σύμφωνα και με τα δεδομένα των ιδιωτικοποιήσεων της περιόδου 2010- 2016, αντιστοιχεί σε ένα 75%-80% επί της πραγματικής αξίας των ακινήτων!
Σημειωτέον, ότι σύμφωνα με τους επιτελείς του ΕΜΠ, ακόμη και τα ακίνητα που ιδιοχρησιμοποιούνται τελούν υπό προβληματικό καθεστώς, «καθώς καταλαμβάνονται από τόνους αρχείων εκτός ελέγχου. Αυτά πρέπει να περάσουν σε μεγάλες αρχειακές αποθήκες, να απελευθερώσουν χώρους, οι οποίοι εν συνεχεία θα αξιοποιηθούν.
Αρχεία σε... τσουβάλια δεν μπορούν ουσιαστικά να χρησιμοποιηθούν». Ενδεικτικά, ένα μεσαίο Ταμείο κατέχει 80 κτίρια, εκ των οποίων 37 απολύτως «νεκρά» και 17 σχεδόν «νεκρά», με χρήση σε ποσοστό μεταξύ 20% και 80% ως προς την επιφάνειά τους.
Οι εξαγγελίες της περασμένης εβδομάδας, οι οποίες έτυχαν θερμής υποδοχής από τα στελέχη του εγχώριου real estate, τα οποία όμως κρατούν μικρό καλάθι, καθώς ουκ ολίγες αντίστοιχες ανακοινώσεις έχουν γίνει ήδη από την προηγούμενη δεκαετία, περιλαμβάνουν εκτός από το πιλοτικό πρόγραμμα των 24 ακινήτων και έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ιδεών για ομάδες ακινήτων του ιστορικού τριγώνου - και συγκεκριμένα των περιοχών Κλαυθμώνος - Σύνταγμα, Πανεπιστημίου, Ομόνοια - Βάθης και Πειραιώς - Κουμουνδούρου.
Σύμφωνα μάλιστα με τον κοσμήτορα της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ Δημήτρη Ησαΐα, μέσω του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ανοίγεται συζήτηση για τους τρόπους που πρέπει να παρέμβει κανείς στην πόλη και η χρήση των κενών σήμερα κτιρίων θα έχει πολύ σημαντικές παράπλευρες ωφέλειες γιατί θα δημιουργήσει νέους πυρήνες ζωής.
Οσον αφορά τώρα τα 24 ακίνητα, συνολικής επιφάνειας 65.000 τ.μ., από τα οποία θα γίνει και η αρχή, σε αυτά, πέραν των εμβληματικών νεοκλασικών κτιρίων, περιλαμβάνονται οι άδειες πολυκατοικίες, διατηρητέες και μη, στην πλατεία Βάθης, στην πλατεία Συντάγματος, στη Βουκουρεστίου και την Κριεζώτου, οι οποίες επίσης ανήκουν σε Ταμεία και παραμένουν κλειστές για περίοδο πενταετίας ή ακόμη και δεκαετίας.
Ενδεικτικά, σε αυτά περιλαμβάνονται το ερειπωμένο διατηρητέο επί των οδών Σταδίου και Αιόλου, τα ακίνητα επί της Πανεπιστημίου και Κριεζώτου (τρέχει ήδη ο διαγωνισμός), στη Βουκουρεστίου 30, στη Σωκράτους 65-67, στη Χαλκοκονδύλη και Μενάνδρου, το διατηρητέο τετραώροφο επί των οδών Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη με αντικειμενική αξία 25,7 εκατ. ευρώ, το σύμπλεγμα των διατηρητέων επί της Βουλής 6 (έχουν χαρακτηριστεί έργα τέχνης, με αντικειμενική αξία ύψους 1,7 εκατ. ευρώ) και Βουλής 8-10 (αντικειμενικής αξίας 2,9 εκατ. ευρώ), το πρώην ξενοδοχείο «Εσπέρια» στη Σταδίου 22, το ακίνητο του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων στην Πινδάρου, τα ακίνητα επί της οδού Φειδίου 3, της Κολοκοτρώνη 4 κ.ά.
Πέραν των εμπορικών χρήσεων, κάποια από τα εν λόγω ακίνητα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για χρήση κατοικίας ή γραφείων ή ακόμη και για φοιτητές από το εξωτερικό οι οποίοι έρχονται στην Ελλάδα για μικρό χρονικό διάστημα στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Αντίστοιχα, μια πρόταση για τη Στοά των Εμπόρων, που αποτελεί σύμπλεγμα διατηρητέων κτιρίων, είναι η στέγαση παραδοσιακών εμπορικών χρήσεων, σε συνδυασμό με πολιτισμό και αναψυχή μικρής κλίμακας.
Κυρίαρχη θέση στο κομμάτι της αξιοποίησης, δεδομένης και της ανόδου της Αθήνας ως τουριστικού προορισμού, θα έχει η χρήση των ξενοδοχείων, είτε πρόκειται για μεγάλες μονάδες, είτε για boutique hotels, hostels και ξενώνες φιλοξενίας νέων. Επίσης, οι χρήσεις εμπορίου, μικρής ωστόσο κλίμακας, η αναψυχή και φυσικά οι υπηρεσίες - διοίκηση, χρηματοπιστωτικός τομέας, βιομηχανία πολιτισμού, εκδόσεις, Διαδίκτυο, πληροφορική, μουσική και εικόνα.
Στο πλαίσιο του σχεδίου αξιοποίησης, το υπουργείο Εργασίας απηύθυνε ανοιχτή δημόσια πρόσκληση προς όλους τους φορείς του Δημοσίου (υπουργεία, δημόσιους οργανισμούς, Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κ.λπ.) για χρήση περίπου 120 ακινήτων της Αθήνας.
Oι νέες εξελίξεις στο κέντρο της Αθήνας
Στο πλαίσιο αυτό και βάσει των εξελίξεων των τελευταίων ημερών, μετά από χρονοβόρες διαδικασίες εγκρίσεων και αδειών, η γνωστή αλυσίδα Βενέτης έρχεται ένα βήμα πιο κοντά στην αξιοποίηση τμήματος ενός από τα πιο ιστορικά κτίρια του κέντρου της Αθήνας, του γνωστού Μπάγκειου στην πλατεία Ομονοίας, το οποίο έχει χαρακτηριστεί νεότερο μνημείο και είναι ιδιοκτησίας της Μπαγκείου Επιτροπής.
Πρόκειται για ένα από τα πλέον πολυσυζητημένα κτίρια του κέντρου, για το οποίο πρέπει να διανυθεί πολύς δρόμος έως ότου αξιοποιηθεί πλήρως. Μάλιστα, όπως αναφέρουν στελέχη της αγοράς, η αξιοποίησή του θα μπορούσε να συμβάλει καθοριστικά στην εικόνα της ευρύτερης περιοχής.
Μόλις πριν από λίγες ημέρες το υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε τη μελέτη εργασιών, εγκατάστασης και λειτουργίας του καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος από την αλυσίδα η οποία ήδη από το 2013 λειτουργεί το γειτονικό «Νέον» σε τμήμα του ακινήτου στο ισόγειο και την αλλαγή της χρήσης του σε κατάστημα τροφίμων, μαζικής εστίασης κ.λπ., με την προϋπόθεση ότι στο μνημείο θα γίνουν βασικές αρχιτεκτονικές εργασίες, όπως διατήρηση και ανάδειξη τοιχογραφιών και οροφογραφιών, ανακαίνιση όψεων με βάση τα παλιά υλικά και σχέδια κ.ά.
Πηγές πάντως από την εταιρεία στέκονται ιδιαίτερα στη χρονοτριβή από μέρους των αρμοδίων υπηρεσιών του Δημοσίου, ενώ με το δεδομένο ότι έπονται και άλλες εγκρίσεις, το χρονοδιάγραμμα της επένδυσης είναι εντελώς... άγνωστο.
Από τους μεγαλοεπενδυτές του κέντρου της Αθήνας η εφοπλιστική οικογένεια Προκοπίου έχει ήδη δρομολογήσει δύο μεγάλες επενδύσεις, συνολικού ύψους 14 εκατ. ευρώ, σε δύο από τα πλέον εμβληματικά ακίνητα ιδιοκτησίας της.
Το ιστορικό κατάστημα «Ακρον Ιλιον Κρυστάλ» στην οδό Σταδίου, παροπλισμένο εδώ και χρόνια, με συνολική επιφάνεια περί τα 5.000 τ.μ., ανακαινίζεται πλήρως από τον Γιώργο Προκοπίου, σε μια επένδυση που θα φτάσει τα 4 εκατ. ευρώ.
Το ακίνητο, με εμπορική χρήση (δεν έχει γίνει ακόμη η επιλογή του μισθωτή), υπολογίζεται ότι θα παραδοθεί πλήρως ανακαινισμένο σε περίπου έναν χρόνο από τώρα, μέσα στο 2018.
Σε επίπεδα κοντά στα 10 εκατ. ευρώ πρόκειται να φτάσει η έτερη επένδυση του γνωστού εφοπλιστή, επίσης στη Σταδίου, αυτή τη φορά στον αριθμό 50, και συγκεκριμένα στο Μέγαρο Αθηνογένους, για το οποίο οι σχετικές διαδικασίες εγκρίσεων και αδειοδοτήσεων βρίσκονται σε εξέλιξη.
Ενα μεγάλο θετικό βήμα για την επένδυση ήταν οι εγκρίσεις, μέσα στον Ιούνιο, από το υπουργείο Πολιτισμού της αρχιτεκτονικής μελέτης αποκατάστασης του Μεγάρου, αλλά και της αρχιτεκτονικής προμελέτης για την κατασκευή νέου πολυώροφου κτιρίου στο πίσω μέρος του ακινήτου.
Μετά την κρίσιμη απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού υπάρχει μία ακόμη σειρά εγκρίσεων και αδειοδοτήσεων, ωστόσο λιγότερο χρονοβόρων, για το διατηρητέο που παραμένει εγκαταλελειμμένο ήδη από τη δεκαετία του '90, με εκτεταμένες φθορές μετά τον σεισμό του '99 και τη μεγάλη πυρκαγιά του 2004, που είχε ως αποτέλεσμα να καταστραφoύν η στέγη αλλά και πολύ σημαντικά στοιχεία και τεκμήρια της αρχιτεκτονικής, αλλά και το εσωτερικό του κτιρίου.
Μετά από περιπέτειες ετών, διακοπή εργασιών λόγω της αλλαγής της χρήσης του ακινήτου, σχετικά πορίσματα των επιθεωρητών Περιβάλλοντος και Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και εμπλοκή του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους για το αν τελικά το κτίριο μπορεί να μετατραπεί σε χώρο εστίασης, το υπουργείο Πολιτισμού έδωσε προ ημερών το πράσινο φως για το διατηρητέο απέναντι από τον σταθμό του Ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι, το οποίο ανήκει στην Αττικό Μετρό.
Με τη σχετική απόφαση εγκρίθηκε η χορήγηση άδειας λειτουργίας καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος από την εταιρεία που έχει μισθώσει το ακίνητο (Γ. Γεραμάνη και Σία) στο πολυσυζητημένο κτίριο στη συμβολή των οδών Αθηνάς και Ερμού.
Η απόφαση αιτιολογείται, μεταξύ άλλων, από το γεγονός ότι «από την αιτούμενη χρήση δεν προκαλείται άμεσα ή έμμεσα βλάβη στα παρακείμενα μνημεία (Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Παντανάσσης, τζαμί του Κάτω Συντριβανιού, σταθμός του Ηλεκτρικού), ούτε προβλέπονται επεμβάσεις στο κτίριο ή εργασίες στο εσωτερικό του».
Δύο ακόμη διατηρητέα, ιδιοκτησίας αυτή τη φορά του Χατζηκυριάκειου Ιδρύματος, οδεύουν επίσης προς αξιοποίηση και προσφέρονται, μεταξύ άλλων, για ξενοδοχειακή χρήση - και δη για τη δημιουργία boutique hotels σε ένα σημείο του κέντρου που συγκεντρώνει το τελευταίο διάστημα το ενδιαφέρον ουκ ολίγων επιχειρηματιών.
Πρόκειται για τα δύο όμορα διατηρητέα επί της οδού Αγίας Ειρήνης και Αιόλου, για τα οποία ήδη από τον περασμένο Ιούνιο η αρμόδια Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων έχει εγκρίνει τη μελέτη συντήρησης και αποκατάστασης των όψεων.
Στην περιοχή του Συντάγματος, το Μετοχικό Ταμείο Στρατού πραγματοποιεί στις 9 Αυγούστου, μέσω της αρμόδιας Υπηρεσίας Αξιοποίησης της Ακίνητης Περιουσίας των Ενόπλων Δυνάμεων (ΥΠΑΑΠΕΔ), ηλεκτρονικό διαγωνισμό για την εκμίσθωση του κτιρίου επί της οδού Κολοκοτρώνη 3-5, επιφάνειας περί τα 5.000 τ.μ., ακίνητο για το οποίο, κατά τις πληροφορίες, υφίσταται αυτή τη στιγμή ενδιαφέρον για μίσθωση από μεγάλες αλυσίδες ένδυσης αλλά και εστίασης. Στις 11 Αυγούστου πραγματοποιείται επίσης μέσω ηλεκτρονικής δημοπρασίας της ΥΠΑΑΠΕΔ και η νέα προσπάθεια για την αξιοποίηση του πρώην ξενοδοχείου La «Mirage» στην Ομόνοια.
Η Θεσσαλονίκη
Την ίδια στιγμή, σημείο αναφοράς για ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη φιλοδοξούν να καταστήσουν την αγορά Μοδιάνο ο Σάμι Φάις και η One Outlet, σε συνέχεια της σχετικής σύμβασης που υπεγράφη προ ημερών με το Ταμείο Αξιοποίησης της Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) και τη μεταβίβαση έναντι ποσοστού 43,63% εξ αδιαιρέτου της κυριότητας επί του ακινήτου προς τον επενδυτή.
Στόχος είναι η δημιουργία μιας αγοράς τροφίμων στα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών αγορών, με το μεσογειακό μοντέλο -και δή το ισπανικό- να ταιριάζει καλύτερα στην ελληνική κουλτούρα: Η ισπανική αγορά San Miguel στο κέντρο της Μαδρίτης, η οποία στεγάζεται σε ένα ιστορικό κτίριο από σίδερο και γυαλί, είναι ένα καλό παράδειγμα που πλησιάζει σε αυτό που σχεδιάζει ο όμιλος Φάις στη συμπρωτεύουσα.
Η δημοφιλής ισπανική αγορά, η οποία περιλαμβάνεται σήμερα σε όλους τους ταξιδιωτικούς οδηγούς και συγκαταλέγεται στους πλέον πολυσύχναστους χώρους της ισπανικής πρωτεύουσας, χτίστηκε το 1916, αγοράστηκε από ιδιώτες επενδυτές το 2003 και άνοιξε ξανά το 2009 μετά από εκτενή ανακαίνιση.
Λιγότερο διάστημα ευελπιστεί ο όμιλος Φάις ότι θα κρατήσει το δικό του εγχείρημα, έχοντας θέσει τον φιλόδοξο στόχο να εξασφαλίσει τις σχετικές εγκρίσεις από τις δημόσιες υπηρεσίες σε περίπου έναν χρόνο από σήμερα.
Αυτή είναι και η μεγαλύτερη δυσκολία για την επένδυση, το ύψος της οποίας μπορεί να φτάσει ακόμη και τα 6 εκατ. ευρώ, δεδομένου ότι θα χρειαστούν επιπλέον εγκρίσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού λόγω του χαρακτήρα του ακινήτου ως διατηρητέου αλλά και των ενισχύσεων που θα χρειαστούν λόγω παλαιότητας.
Το πολυιδιοκτησιακό καθεστώς είναι ένα ακόμη ζήτημα, το οποίο πάντως φαίνεται πιο εύκολα αντιμετωπίσιμο για τους επενδυτές, οι οποίοι ήδη έχουν πραγματοποιήσει ουκ ολίγες επαφές το τελευταίο διάστημα με στόχο και την εξαγορά μεριδίων. Γεγονός, πάντως, είναι ότι αν η αγορά Μοδιάνο λειτουργήσει με το νέο της πρόσωπο ακόμη και στο τέλος του 2019 θα είναι πραγματικός άθλος!
Εκτός από την αγορά Μοδιάνο, ένα ακόμη τοπόσημο της συμπρωτεύουσας πρόκειται να αναβιώσει σε συνέχεια της επένδυσης που δρομολογούν εκεί δύο ισχυρά ονόματα από τους κλάδους των ακινήτων και του τουρισμού. Ο λόγος για το διατηρητέο επί της παραλιακής λεωφόρου Νίκης, το οποίο στέγασε από το 1927 έως και τη δεκαετία του '90 το θρυλικό εστιατόριο «Ολυμπος Νάουσα».
Στον διαγωνισμό που διεξήχθη από την ιδιοκτήτρια Eurobank στα μέσα Ιουλίoυ πλειοδότησε, με 5,46 εκατ. ευρώ, το κοινό σχήμα της Grivalia Hospitality (ξενοδοχειακός βραχίονας της Grivalia Properties AEEAΠ που συνδέεται με τον διεθνή κολοσσό της Fairfax) με τη Μακεδονικά Ξενοδοχεία Α.Ε., του βορειοελλαδίτικου ξενοδοχειακού ομίλου Τορνιβούκα.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι θα απαιτηθούν επιπλέον κεφάλαια περί τα 6 εκατ. ευρώ για την ανάπλαση του οικήματος και τη μετατροπή του σε boutique ξενοδοχείο με χώρους εστίασης, δεδομένου ότι έχει χαρακτηριστεί ήδη από το 1993 διατηρητέο όχι μόνο το κτίριο αλλά και το εστιατόριο.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι τα σχέδια για τη δημιουργία ξενοδοχείου στο ακίνητο υπήρχαν ήδη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας -εν έτει 2002-, όταν η Eurobank είχε πραγματοποιήσει εκτεταμένες εργασίες συντήρησης της εξωτερικής όψης με σκοπό ακριβώς να προχωρήσει στην αξιοποίησή του, πραγματοποιώντας στη συνέχεια διαγωνιστικές διαδικασίες, οι οποίες όμως δεν ευοδώθηκαν.
Αντίστοιχα, μετά από επίσης αποτυχημένες προσπάθειες ήρθε το πλήρωμα του χρόνου αυτό το καλοκαίρι για την αξιοποίηση ενός ακόμη διατηρητέου στην καρδιά του εμπορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης, επίσης από ΑΕΕΑΠ.
Ο λόγος για την Τrastor ΑΕΕΑΠ, η οποία συνδέεται μετοχικά με την αμερικανική Varde Partners ( η τελευταία έχει αποδείξει εσχάτως διπλά την εμπιστοσύνη της στην εγχώρια αγορά real estate έχοντας συμπράξει και με τον όμιλο της Lamda Development για τα νέα Lamda malls στον χώρο των εμπορικών κέντρων) και πλειοδότησε, επίσης, μέσα στον Ιούλιο για την αγορά ενός από τα μεγαλύτερα εμπορικά φιλέτα της Θεσσαλονίκης επί της Τσιμισκή 64, αντί 8,45 εκατ. ευρώ.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το διατηρητέο στον αριθμό 64 της δημοφιλέστερης εμπορικής πιάτσας της Θεσσαλονίκης, που στέγαζε προ κρίσης και πριν από την κατάρρευση του ομίλου το κατάστημα «F Sport» της Fokas, δεν έχει κλείσει ακόμη μισθωτή, ωστόσο θεωρείται θέμα χρόνου να συμβεί κάτι τέτοιο λόγω θέσης και συνεχιζόμενης αύξησης της ζήτησης στην περιοχή από μεγάλες εγχώριες και ξένες αλυσίδες - ακόμη και για νέα εμπορικά concepts. Σημειωτέον ότι το τίμημα διαμορφώθηκε σημαντικά υψηλότερα σε σύγκριση με τα 6,8 εκατ. ευρώ που είχε τεθεί ως ελάχιστο από την ιδιοκτήτρια Εθνική Leasing.
Ποια ακίνητα θέλει να αξιοποιήσει το υπουργείο Εργασίας
Το παλιό ξενοδοχείο «Ambassadeur» στην Ομόνοια, εκεί όπου στεγαζόταν το παλιό Εφετείο, είναι εγκαταλελειμμένο εδώ και 17 χρόνια. Το μέγαρο επί της οδού Πανεπιστημίου 46, κοντά στη «νεοκλασική τριλογία» της Αθήνας, την Εθνική Βιβλιοθήκη, το Πανεπιστήμιο και την Ακαδημία Αθηνών, είναι άδειο σε ποσοστό 90%.
Αντίστοιχα, κλειστό εδώ και μια 15ετία παραμένει και το επιβλητικό ακίνητο επί των οδών Σταδίου και Αιόλου στα Χαυτεία, ενώ εικόνες εγκατάλειψης παρουσιάζει και η Στοά Εμπόρων στην οδό Βουλής 8-10, στο Σύνταγμα.
Τα παραπάνω ακίνητα, όπως και το διατηρητέο επί των οδών Κανάρη και Ακαδημίας, όπου οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 2014 και το κτίριο είναι έτοιμο να φιλοξενήσει τη νέα του χρήση, είναι από τα πρώτα που εντάσσονται στο πιλοτικό πρόγραμμα αξιοποίησης των 24 ακινήτων του ιστορικού τριγώνου της Αθήνας, στο πλαίσιο του σχεδίου αξιοποίησης των (εγκαταλελειμμένων) ακινήτων των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης (ΦΚΑ), το οποίο ανακοινώθηκε την περασμένη εβδομάδα από το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Το συνολικό σχέδιο αξιοποίησης των ακινήτων θα υλοποιηθεί με την επιστημονική και τεχνική συμβολή της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, γεγονός το οποίο αποδεικνύει, κατά τους επιτελείς του υπουργείου, την προσέγγιση που υιοθετεί μια συνολική παρέμβαση για την οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση του αστικού ιστού.
Σύμφωνα με την καταγραφή, από τα 1.126 κτίρια που διαθέτουν οι ΦΚΑ σήμερα, κυρίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, συνολικής επιφάνειας 1.677.084 τ.μ., σχεδόν τα μισά (49%) είναι κενά, 31% είναι παραχωρημένα, 14% μισθωμένα και 6% σε ιδιοχρησία, ενώ ακριβώς η εγκατάλειψή τους πέραν της ζημιάς που επέφερε συνολικά στην υποβάθμιση των γύρω συνοικιών μέσω του φαινομένου ντόμινο, με τα γνωστά αποτελέσματα, π.χ., για την περιοχή γύρω από την Ομόνοια, οδήγησε και σε απαξίωσή τους.
Με βάση τα στοιχεία του ίδιου του υπουργείου, η εκτιμώμενη μείωση της αξίας πώλησης, σύμφωνα και με τα δεδομένα των ιδιωτικοποιήσεων της περιόδου 2010- 2016, αντιστοιχεί σε ένα 75%-80% επί της πραγματικής αξίας των ακινήτων!
Σημειωτέον, ότι σύμφωνα με τους επιτελείς του ΕΜΠ, ακόμη και τα ακίνητα που ιδιοχρησιμοποιούνται τελούν υπό προβληματικό καθεστώς, «καθώς καταλαμβάνονται από τόνους αρχείων εκτός ελέγχου. Αυτά πρέπει να περάσουν σε μεγάλες αρχειακές αποθήκες, να απελευθερώσουν χώρους, οι οποίοι εν συνεχεία θα αξιοποιηθούν.
Αρχεία σε... τσουβάλια δεν μπορούν ουσιαστικά να χρησιμοποιηθούν». Ενδεικτικά, ένα μεσαίο Ταμείο κατέχει 80 κτίρια, εκ των οποίων 37 απολύτως «νεκρά» και 17 σχεδόν «νεκρά», με χρήση σε ποσοστό μεταξύ 20% και 80% ως προς την επιφάνειά τους.
Οι εξαγγελίες της περασμένης εβδομάδας, οι οποίες έτυχαν θερμής υποδοχής από τα στελέχη του εγχώριου real estate, τα οποία όμως κρατούν μικρό καλάθι, καθώς ουκ ολίγες αντίστοιχες ανακοινώσεις έχουν γίνει ήδη από την προηγούμενη δεκαετία, περιλαμβάνουν εκτός από το πιλοτικό πρόγραμμα των 24 ακινήτων και έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ιδεών για ομάδες ακινήτων του ιστορικού τριγώνου - και συγκεκριμένα των περιοχών Κλαυθμώνος - Σύνταγμα, Πανεπιστημίου, Ομόνοια - Βάθης και Πειραιώς - Κουμουνδούρου.
Σύμφωνα μάλιστα με τον κοσμήτορα της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ Δημήτρη Ησαΐα, μέσω του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ανοίγεται συζήτηση για τους τρόπους που πρέπει να παρέμβει κανείς στην πόλη και η χρήση των κενών σήμερα κτιρίων θα έχει πολύ σημαντικές παράπλευρες ωφέλειες γιατί θα δημιουργήσει νέους πυρήνες ζωής.
Οσον αφορά τώρα τα 24 ακίνητα, συνολικής επιφάνειας 65.000 τ.μ., από τα οποία θα γίνει και η αρχή, σε αυτά, πέραν των εμβληματικών νεοκλασικών κτιρίων, περιλαμβάνονται οι άδειες πολυκατοικίες, διατηρητέες και μη, στην πλατεία Βάθης, στην πλατεία Συντάγματος, στη Βουκουρεστίου και την Κριεζώτου, οι οποίες επίσης ανήκουν σε Ταμεία και παραμένουν κλειστές για περίοδο πενταετίας ή ακόμη και δεκαετίας.
Ενδεικτικά, σε αυτά περιλαμβάνονται το ερειπωμένο διατηρητέο επί των οδών Σταδίου και Αιόλου, τα ακίνητα επί της Πανεπιστημίου και Κριεζώτου (τρέχει ήδη ο διαγωνισμός), στη Βουκουρεστίου 30, στη Σωκράτους 65-67, στη Χαλκοκονδύλη και Μενάνδρου, το διατηρητέο τετραώροφο επί των οδών Πανεπιστημίου και Χαριλάου Τρικούπη με αντικειμενική αξία 25,7 εκατ. ευρώ, το σύμπλεγμα των διατηρητέων επί της Βουλής 6 (έχουν χαρακτηριστεί έργα τέχνης, με αντικειμενική αξία ύψους 1,7 εκατ. ευρώ) και Βουλής 8-10 (αντικειμενικής αξίας 2,9 εκατ. ευρώ), το πρώην ξενοδοχείο «Εσπέρια» στη Σταδίου 22, το ακίνητο του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων στην Πινδάρου, τα ακίνητα επί της οδού Φειδίου 3, της Κολοκοτρώνη 4 κ.ά.
Πέραν των εμπορικών χρήσεων, κάποια από τα εν λόγω ακίνητα θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για χρήση κατοικίας ή γραφείων ή ακόμη και για φοιτητές από το εξωτερικό οι οποίοι έρχονται στην Ελλάδα για μικρό χρονικό διάστημα στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Αντίστοιχα, μια πρόταση για τη Στοά των Εμπόρων, που αποτελεί σύμπλεγμα διατηρητέων κτιρίων, είναι η στέγαση παραδοσιακών εμπορικών χρήσεων, σε συνδυασμό με πολιτισμό και αναψυχή μικρής κλίμακας.
Κυρίαρχη θέση στο κομμάτι της αξιοποίησης, δεδομένης και της ανόδου της Αθήνας ως τουριστικού προορισμού, θα έχει η χρήση των ξενοδοχείων, είτε πρόκειται για μεγάλες μονάδες, είτε για boutique hotels, hostels και ξενώνες φιλοξενίας νέων. Επίσης, οι χρήσεις εμπορίου, μικρής ωστόσο κλίμακας, η αναψυχή και φυσικά οι υπηρεσίες - διοίκηση, χρηματοπιστωτικός τομέας, βιομηχανία πολιτισμού, εκδόσεις, Διαδίκτυο, πληροφορική, μουσική και εικόνα.
Στο πλαίσιο του σχεδίου αξιοποίησης, το υπουργείο Εργασίας απηύθυνε ανοιχτή δημόσια πρόσκληση προς όλους τους φορείς του Δημοσίου (υπουργεία, δημόσιους οργανισμούς, Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κ.λπ.) για χρήση περίπου 120 ακινήτων της Αθήνας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου