Καμία επαφή με τους γονείς – Ποιοι και γιατί το επιλέγουν

Τα τελευταία χρόνια, ένας αυξανόμενος αριθμός ατόμων υιοθετεί την «μη επαφή» με τους γονείς τους, διακόπτοντας κάθε μορφή επικοινωνίας μαζί τους.

Αυτή η απόφαση, που κάποτε θεωρούνταν ριζοσπαστική ή ακραία, θεωρείται όλο και περισσότερο ως ένα αναμενόμενο και απαραίτητο βήμα για τους ανθρώπους που αισθάνονται παγιδευμένοι σε τοξικές ή συναισθηματικά επιζήμιες οικογενειακές σχέσεις. Καθώς όλο και περισσότερες φωνές συμμετέχουν στη συζήτηση γύρω από τον καθορισμό ορίων με την οικογένεια, το κίνημα αυτό στοχεύει στην αποστιγματοποίηση της διακοπής των δεσμών με τους γονείς. Είναι όμως αυτή η τάση μια αναγκαία διόρθωση των ιδανικών της οικογενειακής πίστης και υποχρέωσης ή αντιπροσωπεύει μια ανησυχητική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και διαχειριζόμαστε τις οικογενειακές σχέσεις;



Η άνοδος του κινήματος της «μη επαφής»
Ο όρος καμία επαφή» (no contact) έχει τις ρίζες του στις συζητήσεις γύρω από τη ναρκισσιστική κακοποίηση και τις τοξικές σχέσεις. Εδώ και δεκαετίες, οι ψυχολόγοι και οι κοινότητες αυτοβοήθειας τονίζουν τη σημασία της διακοπής της επαφής με τους θύτες για την προστασία της ψυχικής και συναισθηματικής υγείας του ατόμου. Πρόσφατα, η έννοια αυτή έχει κερδίσει έδαφος στην κυρίαρχη κουλτούρα, κυρίως λόγω της επιρροής των πλατφόρμων κοινωνικής δικτύωσης όπως το TikTok, το Instagram και το YouTube, όπου τα άτομα μοιράζονται τις εμπειρίες τους από το να μην έχουν καμία επαφή με τους γονείς.
Ένα σημαντικό μέρος αυτής της τάσης αφορά νέους ενήλικες που αισθάνονται ότι οι συμπεριφορές των γονέων τους έχουν επηρεάσει αρνητικά την ψυχική τους υγεία, την αυτοεκτίμησή τους ή τις επιλογές ζωής τους. Για ορισμένους, τα ζητήματα αυτά απορρέουν από ξεκάθαρες περιπτώσεις σωματικής ή συναισθηματικής κακοποίησης. Για άλλους, οι λόγοι μπορεί να είναι, λιγότερο υπερβολική εμπλοκή, χειραγώγηση, μη ρεαλιστικές προσδοκίες ή έλλειψη συναισθηματικής υποστήριξης. Πολλά από αυτά τα άτομα υποστηρίζουν την ιδέα ότι αν μια σχέση προκαλεί περισσότερο κακό παρά καλό, ακόμη και αν πρόκειται για σχέση με έναν γονέα, είναι υγιές και απαραίτητο να τερματιστεί.

Η άνοδος αυτού του κινήματος μπορεί επίσης να αποδοθεί στην αλλαγή της δυναμικής του τρόπου με τον οποίο οι νεότερες γενιές βλέπουν την οικογένεια. Οι Millennials και η γενιά Z δίνουν όλο και μεγαλύτερη προτεραιότητα στην ψυχική υγεία και τη συναισθηματική ευημερία. Είναι πιο πρόθυμοι να αμφισβητήσουν τις παραδοσιακές οικογενειακές δομές που συχνά πιέζουν τα άτομα να διατηρήσουν τις σχέσεις με τους γονείς, ανεξάρτητα από την τοξικότητα που ενέχεται. Αυτή η μετατόπιση των γενεών αντανακλά ευρύτερες κοινωνικές αλλαγές που περιλαμβάνουν τον επαναπροσδιορισμό τού τι σημαίνει να είσαι πιστός, συμπονετικός και αυτοσυντηρούμενος.

Διαλέγοντας την απομάκρυνση
Για τους υποστηρικτές, η απόφαση για «καμία επαφή» δεν λαμβάνεται ελαφρά τη καρδία. Συχνά είναι το αποτέλεσμα ετών ενδοσκόπησης, θεραπείας και επανειλημμένων προσπαθειών συμφιλίωσης των διαφορών με γονείς που δεν επιθυμούν ή δεν μπορούν να αλλάξουν επιβλαβείς συμπεριφορές. Υποστηρίζουν ότι η μακροχρόνια προσδοκία της κοινωνίας για τα παιδιά να τιμούν και να σέβονται πάντα τους γονείς τους μπορεί να αποβεί επιζήμια. Αυτή η προσδοκία συχνά αναγκάζει τα άτομα να ανέχονται τη συναισθηματική κακοποίηση, την παραμέληση ή τον έλεγχο, προκαλώντας μόνιμες ψυχολογικές ουλές.

Η έρευνα υποστηρίζει ότι η χρόνια έκθεση σε τοξικές οικογενειακές δυναμικές μπορεί να οδηγήσει σε διάφορα προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ακόμη και διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Με το να μην έχουν καμία επαφή, τα άτομα παίρνουν θέση ενάντια στην ιδέα ότι οι δεσμοί αίματος θα πρέπει να δικαιολογούν την επιβλαβή συμπεριφορά. Υποστηρίζουν ότι όλοι, ανεξάρτητα από τη σχέση, αξίζουν να αντιμετωπίζονται με ευγένεια και σεβασμό. Έτσι, η επιλογή της διακοπής των δεσμών με τους γονείς που ασκούν κακοποίηση μπορεί να θεωρηθεί ως πράξη αυτοφροντίδας και ενδυνάμωσης.

Μια ανησυχητική μετατόπιση;
Ωστόσο, δεν είναι όλοι πεπεισμένοι ότι αυτή η τάση αποτελεί μια υγιή κοινωνική στροφή. Οι επικριτές του κινήματος της «μη επαφής» προειδοποιούν ότι η αποκοπή των γονέων μπορεί να μην είναι πάντα η καλύτερη ή η πιο εποικοδομητική λύση. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτή η αυξανόμενη τάση είναι σύμπτωμα μιας κουλτούρας που γίνεται όλο και πιο ατομικιστική και αποφεύγει τις συγκρούσεις, όπου οι άνθρωποι μπορεί να είναι πολύ γρήγοροι στο να εγκαταλείψουν τις σχέσεις αντί να επεξεργαστούν τα σύνθετα συναισθήματα και τις διαφορές τους.

Από αυτή την άποψη, οι οικογενειακές σχέσεις, ακόμη και όταν αποτελούν πρόκληση, μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες για προσωπική ανάπτυξη, ανθεκτικότητα και κατανόηση. Οι ψυχολόγοι συχνά τονίζουν τη σημασία της ανάπτυξης δεξιοτήτων επικοινωνίας, ενσυναίσθησης και επίλυσης συγκρούσεων, οι οποίες είναι απαραίτητες τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο. Ο τερματισμός της επαφής με έναν γονέα χωρίς προσπάθειες διαμεσολάβησης ή κατανόησης μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε τύψεις και μια αίσθηση ανεπίλυτης απώλειας.

Επιπλέον, υπάρχει η ανησυχία ότι η κανονικοποίηση της διακοπής επαφής μπορεί να ενθαρρύνει ορισμένα άτομα να λάβουν παρορμητικές ή ελάχιστα μελετημένες αποφάσεις, ιδίως αν επηρεάζονται από αφηγήσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που την παρουσιάζουν ως εύκολη λύση. Σε αντίθεση με τις σχέσεις με φίλους ή ερωτικούς συντρόφους, οι οικογενειακοί δεσμοί είναι βαθιά ριζωμένοι και συχνά πολύπλοκοι, περιλαμβάνοντας κοινή ιστορία, κουλτούρα και αίσθηση ταυτότητας. Η διακοπή λοιπόν αυτών των δεσμών μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες συναισθηματικές επιπτώσεις, επηρεάζοντας όχι μόνο το άτομο αλλά και τα αδέλφια, την ευρύτερη οικογένεια, ακόμη και τις μελλοντικές γενιές. Βρίσκοντας μια ισορροπημένη προοπτική.

Η συζήτηση σχετικά με το κίνημα της «μη επαφής» εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση της οικογένειας, την αφοσίωση και το τι σημαίνει να διατηρεί κανείς υγιείς σχέσεις. Είναι σαφές ότι για ορισμένους, η διακοπή των δεσμών με τους γονείς είναι ένα ουσιαστικό βήμα προς τη θεραπεία και την αυτοσυντήρηση. Ταυτόχρονα, είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωρίσουμε ότι κάθε οικογενειακή δυναμική είναι μοναδική και ότι αυτό που λειτουργεί για ένα άτομο μπορεί να μην είναι κατάλληλο για κάποιο άλλο. Το κίνημα της «μη επαφής» αντανακλά ευρύτερες αλλαγές στην κοινωνική στάση απέναντι στην οικογένεια, την ψυχική υγεία και τα προσωπικά όρια. Ενώ είναι ζωτικής σημασίας να υποστηρίζονται τα άτομα στη λήψη επιλογών που προστατεύουν τη συναισθηματική τους ευημερία, είναι εξίσου σημαντικό να ενθαρρύνονται διαφοροποιημένες συζητήσεις σχετικά με τις πολυπλοκότητες των οικογενειακών σχέσεων. 

Αντί να βλέπουμε την τάση ως απόλυτα θετική ή αρνητική, ίσως είναι πιο χρήσιμο να τη δούμε ως μια εξελισσόμενη συζήτηση για το τι σημαίνει να αγαπάς, να σέβεσαι και να φροντίζεις τον εαυτό σου και τους άλλους. Ο απώτερος στόχος θα πρέπει να είναι η εξεύρεση μιας ισορροπίας που θα τιμά τόσο την ανάγκη του ατόμου για ασφάλεια όσο και την εγγενή αξία των οικογενειακών δεσμών.