Περλ Χάρμπορ: Η στιγμή που άλλαξε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Μια από τις πλέον κομβικές στιγμές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν αναμφίβολα η επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ (λιμάνι στο νησί Οάχου του αρχιπελάγους της Χαβάης στον Κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό, 11χλμ μακριά από τη Χονολουλού, πρωτεύουσα της Χαβάης). Το Περλ Χάρμπορ από το 1887 αποτελούσε ναυπηγοεπισκευαστική βάση και λιμάνι ανεφοδιασμού του αμερικανικού στόλου στον Ειρηνικό Ωκεανό. Η ιαπωνική επίθεση είχε τεράστιο αντίκτυπο στις Η.Π.Α. και διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο στην είσοδό τους στον Β´ Παγκόσμιο Πόλεμο.


Το ιστορικό υπόβαθρο πριν από την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ
Η απίστευτη υποχώρηση των Γερμανών έξω από τη Μόσχα, συνέπεσε χρονικά με μια άλλη τρομερή σύγκρουση στο Νότιο Ημισφαίριο. Εντελώς ξαφνικά , οι Ιάπωνες εξαπέλυσαν μεγάλη επίθεση στην αμερικανική βάση του Κεντρικού Ειρηνικού, στο Περλ Χάρμπορ στη Χαβάη, στις 7 Δεκεμβρίου 1941.

Για τους γνώστες της παγκόσμιας ιστορίας, δεν επρόκειτο για μεμονωμένο γεγονός, αλλά για κάτι με βαθιές «ρίζες». Η Ιαπωνία ήταν το πρώτο μη ευρωπαϊκό κράτος που νίκησε ευρωπαϊκό ναυτικό, το ρωσικό, το 1904 και από τότε είχε αρχίσει να σκέφτεται σαν αυτοκρατορία. Αν και δεν διέθετε πρώτες ύλες, χάρη στην προσαρμοστικότητά, της είχε αποσπάσει πολλές δυτικές χώρες στην Ασία. Στη διάρκεια της «μεγάλης ύφεσης», ο ισχυρός και γιγάντιος γείτονας της Ιαπωνίας, η Κίνα, αποσυντέθηκε στο πλαίσιο μιας τριμερούς σύγκρουσης, μεταξύ Ιαπώνων και Κινέζων Κομμουνιστών και Εθνικιστών. Οι Ιάπωνες είχαν καταλάβει το Πεκίνο και τα εμπορικά λιμάνια της Κίνας, προκαλώντας την οργή των Η.Π.Α., για τις οποίες το ελεύθερο εμπόριο και η απουσία παρεμβατισμού αποτελούσαν απαράβατο κανόνα. Οι Η.Π.Α., επίσης αντέδρασαν για τον τρόπο με τον οποίο οι Ιάπωνες φέρονταν στους Κινέζους, σαν μια κυρίαρχη φυλή. Η ιαπωνική βαναυσότητα έγινε ευρύτατα γνωστή μέσα από τις αναφορές 5.000 Αμερικανών ιεραποστόλων. Οι Ιάπωνες δεν δέχονταν καμία κριτική, αλλά οι Αμερικανοί απειλούσαν με κυρώσεις. Μεγάλο πρόβλημα για την Ιαπωνία ήταν το πετρέλαιο.



Το 1940, η «χώρα του ανατέλλοντος Ηλίου», επωφελούμενη από την κατάρρευση της Γαλλίας και της Ολλανδίας, εισέβαλε στις πλούσιες σε πετρέλαιο Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες, στη σημερινή Ινδονησία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία τρομερής αντιπαλότητας ανάμεσα στην Ιαπωνία, τις Η.Π.Α. και τη Μεγάλη Βρετανία. Καθώς με το σοβιετοϊαπωνικό Σύμφωνο, η Ιαπωνία είχε εξασφαλιστεί από τυχόν εμπλοκή σε σύγκρουση με την ΕΣΣΔ, προχώρησε σε πολεμικά σχέδια με στόχο την εξουδετέρωση της αμερικανικής βάσης στο Περλ Χάρμπορ, την κατάληψη των νήσων Γκουάμ και Γουέικ, την εξασφάλιση του πετρελαίου των Ολλανδικών Ανατολικών Ινδιών, την κατάληψη των Φιλιππίνων, οι οποίες από το 1898 αποτελούσαν έδαφος των Η.Π.Α. και την απομάκρυνση των Βρετανών από τη ναυτική τους βάση στη Σιγκαπούρη. Αν κατόρθωναν όλα αυτά, σκόπευαν να ιδρύσουν μια ιαπωνική Κοινοπολιτεία, την οποία περιέγραφαν σαν «σφαίρα αμοιβαίας ευημερίας», μην επιτρέποντας στη Δύση να επέμβει. Βέβαια, πολλοί Ιάπωνες αξιωματούχοι έβλεπαν ότι η πιθανότητα να συντριβούν τελικά οι ίδιοι ήταν μεγάλη, αλλά η παράδοση της φυλετικής περηφάνιας και η θεϊκή υπόσταση που αποδιδόταν στον αυτοκράτορα, τους έδιναν ελπίδες για επίτευξη των στόχων τους.



Η επίθεση των Ιαπώνων σε δύο κύματα

Οι διεργασίες πριν την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ



Στις 28 Ιουλίου 1941, 40.000 Ιάπωνες στρατιώτες κατέλαβαν τη γαλλική Ινδοκίνα, αναλαμβάνοντας τον έλεγχο της περιοχής. Αμέσως, οι Η.Π.Α. πάγωσαν τις διπλωματικές σχέσεις τους με την Ιαπωνία και δέσμευσαν όλα τα περιουσιακά στοιχεία που είχαν οι Ιάπωνες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακολούθησαν το παράδειγμά τους και άλλες χώρες, όπως η Βρετανία, η Ολλανδία και ο Καναδάς. Σημαντικότερο πλήγμα για την Ιαπωνία ήταν το εμπάργκο στην πώληση πετρελαίου από τις Η.Π.Α. Οι Ασιάτες βρέθηκαν με την πλάτη στον τοίχο, καθώς τα αποθέματα πετρελαίου που διέθεταν αρκούσαν για δύο μόνο χρόνια. Έτσι, το δίλημμα που είχαν να αντιμετωπίσουν ήταν το εξής: ή συμβιβασμός μέσω διπλωματίας ή δυναμική λύση, δηλαδή πόλεμος.


Η ιαπωνική ηγεσία ήταν χωρισμένη σε ειρηνόφιλους, όπως ο πρωθυπουργός Κονόε και ο υπουργός Εξωτερικών Τογιόκα και σε θιασώτες της ένοπλης σύρραξης, όπως ο υπουργός Πολέμου, Στρατηγός Τόγιο και η στρατιωτική ηγεσία. Ο αυτοκράτορας Χιροχίτο ήταν εναντίον του πολέμου, αλλά η επιρροή που ασκούσε στη στρατιωτική ηγεσία της χώρας του ήταν περιορισμένη. Οι αγωνιώδεις προσπάθειες του πρωθυπουργού Κονόε να έρθει σε κάποιου είδους διαπραγματεύσεις και συμφωνίες με τους αντιπάλους των δυνάμεων του Άξονα υπονομεύονταν από τη στρατιωτική ηγεσία: ο επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Στρατηγός Χατζίμε Σουγκιγιάμα και ομόλογός του στο Ναυτικό, Ναύαρχος Οσάμι Ναγκάνο, διακήρυτταν ότι ο Κονόε ματαιοπονούσε.

Ο Χιροχίτο με τη συνοδεία του


Τον Αύγουστο του 1941 οι Ιάπωνες ετοίμασαν ένα σχέδιο με τίτλο «Ουσιώδη για την υλοποίηση των πολιτικών της Αυτοκρατορίας», το οποίο προέβλεπε άμεση εμπλοκή σε πόλεμο με τις Η.Π.Α., τη Βρετανία και την Ολλανδία, από τη στιγμή βέβαια που δεν καρποφορούσαν οι όποιες διπλωματικές προσπάθειες. Σε σύσκεψη στις 3 Σεπτεμβρίου, οι στρατιωτικοί σχεδόν εκβίασαν τον φιλειρηνικό Κονόε, να ξεκινήσουν οι πολεμικές προετοιμασίες. Στις 6 Σεπτεμβρίου έγινε στα ανάκτορα η αυτοκρατορική σύσκεψη, όπου ο Χιροχίτο, που είχε πληροφορηθεί την εκβιαστική συμπεριφορά των στρατιωτικών προς τον Κονόε, τους επέπληξε για τη βιασύνη τους. Ο Κονόε συναντήθηκε μυστικά με τον Αμερικανό πρεσβευτή Γκριού και φάνηκε έτοιμος για παραχωρήσεις. Ο Γκριού μετέφερε τις προτάσεις του Κονόε, αλλά η αμερικανική ηγεσία, ιδιαίτερα ο υπουργός Εξωτερικών Κορντέλ Χαλ, δεν έδειξε ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Είχε προηγηθεί, μεταξύ 9-12 Αυγούστου 1941 συνάντηση Τσόρτσιλ- Ρούσβελτ, στην οποία ο Βρετανός πρωθυπουργός ζήτησε από τον πρόεδρο των Η.Π.Α. να τηρήσει σκληρή στάση απέναντι στους Ιάπωνες. Τελικά, στην Ιαπωνία ο πρωθυπουργός Κονόε, αδυνατώντας να αντιμετωπίσει τους πολεμοχαρείς αντιπάλους του, παραιτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1941.

Φράνκλιν Ρούσβελτ
Ο Χιροχίτο επέλεξε για πρωθυπουργό το «γεράκι» Τόγιο, ο οποίος επέλεξε για τη νευραλγική θέση του υπουργού Εξωτερικών τον έμπειρο διπλωμάτη Σιγκενόρι Τόγκο, ο οποίος τασσόταν υπέρ των διαπραγματεύσεων με τις Η.Π.Α., οι οποίες όμως δεν είδαν με καθόλου καλό μάτι την πρωθυπουργοποίηση του Τόγιο. Άλλωστε, οι υπηρεσίες πληροφοριών τους είχαν αρχίσει να αντιλαμβάνονται ότι οι Ιάπωνες έχουν ξεκινήσει πολεμικές προετοιμασίες. Στις 2 Νοεμβρίου 1941 οι Ιάπωνες αποφάσισαν να ξεκινήσουν τις πολεμικές επιχειρήσεις την 1η Δεκεμβρίου, εκτός αν ως τότε βρισκόταν κάποια διπλωματική λύση, κάτι που ούτε ο υπουργός Εξωτερικών Τόγκο δεν πίστευε…



Οι προετοιμασίες για την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ

Ο Ναύαρχος Ισορούκου Γιαμαμότο, επικεφαλής του Ιαπωνικού Αυτοκρατορικού Στόλου και ομοϊδεάτης του πρωθυπουργού Τόγιο, είχε προτείνει από τον Μάιο του 1941 επιδρομή στην καρδιά του αμερικανικού στόλου, στο Περλ Χάρμπορ της Χαβάης. Επρόκειτο για ένα πολύ ριψοκίνδυνο σχέδιο, για το οποίο οι συμβατικές ιδέες δεν επαρκούσαν.

Η εκπόνηση του σχεδίου ανατέθηκε στον Υποναύαρχο Τακιντζίρο Ονίσι και στον Αντιπλοίαρχο Μινόρου Γκέντα, που θεωρούνταν ειδικοί σε θέματα αεροπορικών τακτικών. Το σενάριο της επίθεσης δοκιμάστηκε κατά τη διάρκεια πολεμικών παιγνίων τον Σεπτέμβριο του 1941 αλλά αποδείχτηκε άκρως προβληματικό. Στις 3 Νοεμβρίου ο Γιαμαμότο ενέκρινε την απόρρητη διαταγή για τις επιχειρήσεις και άρχισε η αντίστροφη μέτρηση. Τυπικά πάντως, οι διαπραγματεύσεις Η.Π.Α.-Ιαπωνίας συνεχίζονταν ως και τα τέλη Νοεμβρίου 1941. Από τις 22 Νοεμβρίου ο ιαπωνικός στόλος είχε αρχίσει να σηκώνει άγκυρες. Σταδιακά τα πλοία του έφτασαν στον Κόλπο Τανκάν στις Κουρίλες Νήσους (σήμερα ανήκουν στη Ρωσία και τις διεκδικεί επίμονα η Ιαπωνία…). Από εκεί θα αναχωρούσαν στις 26 Νοεμβρίου κινούμενα βόρεια. Ο Χιροχίτο πληροφορήθηκε για την επιχείρηση στις 30 Νοεμβρίου και την επόμενη μέρα ενέκρινε την έναρξή της. Πάντως η αυτοκρατορική σφραγίδα τέθηκε στο κείμενο της κήρυξης του πολέμου αφού ολοκληρώθηκε η επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ. Ως ημερομηνία έναρξης είχε οριστεί η 8η Δεκεμβρίου (στο Περλ Χάρμπορ 7 Δεκεμβρίου, ημέρα Κυριακή).

O Minoru Genda
Το σχέδιο της επίθεσης προέβλεπε τη χρήση τορπιλοπλάνων, αεροσκαφών κάθετης εφόρμησης και συμβατικών βομβαρδιστικών. Οι χειριστές υποβλήθηκαν σε εντατικές δοκιμές για να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα τους. Βασικός σχεδιαστής της επιχείρησης ήταν ο Αντιπλοίαρχος Γκέντα, ο οποίος είχε να αντιμετωπίσει ένα σοβαρότατο πρόβλημα: τα ρηχά νερά του λιμανού δεν ευνοούσαν το έργο των τορπιλοπλάνων καθώς οι τορπίλες τους θα σφηνώνονταν στον λασπώδη βυθό και θα αχρηστεύονταν. Οι Αμερικανοί όμως δεν είχαν αναπτύξει στο λιμάνι δίχτυα για την πρόληψη τορπιλικών επιθέσεων θεωρώντας ότι θα προστατευόταν από τα αβαθή νερά του λιμανιού

Μετά από νέες δοκιμές οι Ιάπωνες χειριστές κατόρθωσαν να βελτιώσουν την ευστοχία τους. Το λιμάνι του Περλ Χάρμπορ είχε χωριστεί σε πέντε τομείες από τους Ιάπωνες για επιχειρησιακούς λόγους: Α (μεταξύ του ναυστάθμου και του νησιού Φορντ), Β (η Βορειοδυτική περιοχή του νησιού Φορντ), Γ (ανατολικός τομέας), Δ (κεντρικός τομέας) και Ε (δυτικός τομέας). Στις 7 Δεκεμβρίου υπήρχαν στο λιμάνι οχτώ υποβρύχια και δεκάδες άλλα σκάφη (ναρκαλιευτικά, ναρκοθέτιδες, τορπιλάκατοι, κανονιοφόροι, πετρελαιοφόρα, άλλα βοηθητικά πλοία κ.λπ.). Πάντως στο λιμάνι του Περλ Χάρμπορ οι ρυθμοί εκείνες τις μέρες δεν ήταν σε καμία περίπτωση πολεμικοί: το προσωπικό έπαιρνε κανονικά εξόδους, δεν είχαν υψωθεί αερόστατα φραγμού, μέτρα συσκότισης δεν εφαρμόστηκαν και, όπως αναφέραμε, δεν είχαν τοποθετηθεί δίχτυα για την πρόληψη τορπιλικής επίθεσης.

Το Περλ Χάρμπορ με το νησί Φορντ στη μέση της φωτογραφίας
Οι αμερικανικές δυνάμεις στο Περλ Χάρμπορ

Το Αμερικανικό Ναυτικό εγκατέστησε στο Περλ Χάρμπορ κύριες μονάδες επιφανείας. Το 1939 το Περλ Χάρμπορ φιλοξενούσε ένα αεροπλανοφόρο, οκτώ καταδρομικά και δεκαέξι αντιτορπιλικά. Ως τον Μάιο του 1940 οι βάσεις του Στόλου του Ειρηνικού βρίσκονταν σε λιμάνια της δυτικής ακτής των Η.Π.Α. και κυρίως σε αυτό του Σαν Ντιέγκο στη νότια Καλιφόρνια. Από τότε, ο Στόλος μετεγκαταστάθηκε με προεδρική απόφαση, προκειμένου να λειτουργήσει ως δύναμη αποτροπής στον ιαπωνικό επεκτατισμό. Όμως οι λιμενικές εγκαταστάσεις του Περλ Χάρμπορ δεν επαρκούσαν για τις ανάγκες ενός τόσο μεγάλου σχηματισμού και έπρεπε να γίνουν εργασίες επέκτασης και βελτίωσης. Ο Αμερικανός διοικητής του Στόλου του Ειρηνικού Ναύαρχος Χάσμαντ Έντουαρντ Κίμελ ζήτησε από την Ουάσινγκτον ενίσχυση του Στόλου του Ειρηνικού. Οι προτάσεις του όμως απορρίφθηκαν καθώς θεωρήθηκε ότι έπρεπε να ενισχυθεί ο Στόλος του Ατλαντικού όπου διεξαγόταν ως τότε ο πόλεμος. Έτσι, το 25% των πλοίων έφυγαν απ’ το Περλ Χάρμπορ για τον Ατλαντικό. Την ευθύνη για την άμυνα του λιμανιού του Περλ Χάρμπορ είχε η 14η Ναυτική Περιοχή υπό τις διαταγές του Υποναυάρχου Κλοντ Τσαρλς Μπλοκ που όμως διέθετε περιορισμένα μέσα. Στην περιοχή υπήρχε το Απόσπασμα Χαβάης με δύναμη 43.000 ανδρών υπό τις διαταγές του Αντιστράτηγου Ουόλτερ Κάμπελ Σορτ. Υπήρχαν επίσης 652 πεζοναύτες, δύο Συντάγματα Πεζικού κι ένα Σύνταγμα Μηχανικού.

Το ιαπωνικό αεροπλανοφόρο Akagi
Οι δυνάμεις που διέθετε το Αεροπορικό Σώμα του Στρατού (US Army Air Cor) ήταν 152 μαχητικά και 70 βομβαρδιστικά υπό τις διαταγές του Υποστράτηγου Φρέντερικ Λιρόι Μάρτιν. Μεγάλο πρόβλημα για τους Αμερικανούς ήταν ότι δεν υπήρχαν άμεσα διαθέσιμα πυρομαχικά για τα αεροσκάφη, κάτι που το πλήρωσαν ακριβά. Βέβαια, σταδιακά τα μέτρα προστασίας αυξήθηκαν. Καθώς οι σχέσεις με την Ιαπωνία επιδεινώνονταν σταδιακά, τα μέτρα ασφαλείας αυξήθηκαν στο νησί, διότι υπήρχαν φόβοι για δολιοφθορές ή θαλάσσια επιδρομή. Οι περιπολίες των αεροσκαφών δεν ήταν τόσο συχνές, λόγω έλλειψης αεροσκαφών και πληρωμάτων. Ο Στρατός είχε σπάσει τον ιαπωνικό «Πορφυρό» κώδικα αλλά λόγω έλλειψης διακλαδικής συνεργασίας δεν είχε αξιοποιήσει σωστά την επιτυχία του, από κοινού με το Ναυτικό. Υπήρχαν ανησυχητικές ενδείξεις όπως η απρόσμενη αλλαγή των κωδίκων του Ιαπωνικού Ναυτικού έναν μήνα πριν την επιδρομή και η «εξαφάνιση» των ιαπωνικών αεροπλανοφόρων από τα οποία οι Αμερικανοί δεν έπαιρναν σήματα από τα μέσα Νοεμβρίου 1941. Η ατμόσφαιρα στη Χαβάη δεν θύμιζε πόλεμο. Ο Κίμελ ανέμενε εχθρική ενέργεια αλλά όχι στη Χαβάη. Τα πληρώματα του Στόλου ασκούνταν κατά τη διάρκεια της εβδομάδας αλλά τα Σαββατοκύριακα υπήρχαν έξοδοι στη Χονολουλού και άλλες εξωτικές τοποθεσίες.

Τίποτα δεν προμήνυε τι θα ακολουθούσε. Οι Ιάπωνες είχαν τεθεί όμως σε συναγερμό. Ένα ακόμα πρόβλημα για τους Αμερικανούς ήταν ότι το λιμάνι του Περλ Χάρμπορ ήταν σε κοινή θέα, στη Χαβάη και τα γύρω νησιά ζούσαν 150.000 Ιάπωνες και το έργο των πρακτόρων τους ήταν εύκολο. Ο αξιωματικός αντικατασκοπίας του Αντιστράτηγου Σορτ, Αντισυνταγματάρχης Τζορτζ Μπίκνελ είχε διαπιστώσει περίεργη συμπεριφορά από μέλη της ιαπωνικής παροικίας. Οι Αμερικανοί ανησυχούσαν περισσότερο για τη δράση δολιοφθορέων παρά για ιαπωνική επιδρομή. Ακόμα και η καύση εγγράφων στο ιαπωνικό προξενείο στη Χονολουλού δεν αξιολογήθηκε ως προμήνυμα πολέμου!

Το ξεκίνημα της επίθεσης

Η αεροναυτική δύναμη που έπλεε προς το Περλ Χάρμπορ ήταν επιβλητική. Ο επικεφαλής του αεροπορικού σχηματισμού που ονομάστηκε «Δύναμη Αεροπορικής Επίθεσης» (Kido Butai) Ναύαρχος Τσουίτσι Ναγκούμο είχε υπό τις διαταγές του μια πολεμική μηχανή που προκαλούσε δέος. Αρχηγός του επιτελείου του Ναγκούμο ανέλαβε ο έμπειρος σε αεροπορικά θέματα Υποναύαρχος Ριονοσούκε Κουσάκα. Οι Ιάπωνες είχαν στη διάθεσή τους 6 αεροπλανοφόρα και 585 αεροσκάφη. Υπήρχαν ακόμα θωρηκτά, αντιτορπιλικά, καταδρομικά, επιταγμένα εμπορικά πλοία και αρκετά υποβρύχια κάθε τύπου (Α1, Β1, C1, KD6A, KDGB, J1, J2,J3). Τα αεροπλανοφόρα του Ναγκούμο έπλεαν σε δύο στοίχους και μπρος τους έπλεαν τα θωρηκτά. Τα αντιτορπιλικά σχημάτιζαν προστατευτικές ζώνες γύρω από τα θωρηκτά και τα αεροπλανοφόρα, ενώ τα τρία καταδρομικά αποτελούσαν την αιχμή της εμπροσθοφυλακής, με το Abukuma στην κεφαλή και τα Chikuma και Tone στις πλευρές. Τα υποβρύχια σχημάτιζαν την οπισθοφυλακή. Η 7η Δεκεμβρίου 1941 βρήκε τον ιαπωνικό στόλο να πλέει προς τους στόχους του και τον Ιάπωνα πρεσβευτή στην Ουάσινγκτον, Κιτσιτσαμπούρο Νομούρα να περιμένει τη μετάφραση ενός μακροσκελούς μηνύματος προς τον ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Κορντέλ Χαλ. Λίγο πριν τις 4 π.μ. της 7ης Δεκεμβρίου το αντιτορπιλικό «Ward» (DD 139) που περιπολούσε στην είσοδο του λιμανιού του Περλ Χάρμπορ ειδοποιήθηκε από τα ναρκαλιευτικά «Condor» και «Crossbill» ότι είχε εντοπιστεί περισκόπιο αγνώστου υποβρυχίου. Ο κυβερνήτης του «Ward» Υποπλοίαρχος Ουίλιαμ Άουτερμπριτζ σήμανε πολεμική έγερση και έσπευσε να ερευνήσει την περιοχή χωρίς αποτέλεσμα. Στις 6.30 π.μ. το βοηθητικό πλοίο «Antares» ενημέρωσε το «Ward» ότι και πάλι είχε εντοπιστεί άγνωστο υποβρύχιο. Αυτή τη φορά το «Ward» πλησίασε το άγνωστο σκάφος και έριξε εναντίον του βόμβες βυθού συνεπικουρούμενο από το πλήρωμα της αερακάτου «Consolidated PBY Catalina». Χωρίς να το γνωρίζουν οι Αμερικανοί είχαν χτυπήσει ένα από τα υποβρύχια «τσέπης» της Ειδικής Μονάδας Επιθεώρησης του Πλοιάρχου Σασάκι. Στο αρχηγείο του Ναυτικού στο Περλ Χάρμπορ ο Πλωτάρχης Καμίνσκι άρχισε να ενημερώνει τους ανωτέρους του για να ακολουθηθούν οι προβλεπόμενες διαδικασίες. Όμως οι ανώτεροι του Καμίνσκι θεώρησαν την αναφορά του Άουτερμπριτζ λανθασμένη…


Η επίθεση των Ιαπώνων σε δύο κύματα

Στις 6.00 π.μ. τα πρώτα ιαπωνικά αεροσκάφη απονηώθηκαν από τα αεροπλανοφόρα αποτελώντας το πρώτο «κύμα» επίθεσης. Επρόκειτο για 182 αεροσκάφη. Λίγο πριν τις 7.00 π.μ. ξεκίνησαν και τα αεροσκάφη του δεύτερου κύματος, 171 συνολικά. Ο αμερικανικός ραδιοφωνικός σταθμός KGBM που μετέδιδε μουσική από τη Χαβάη χρησίμευε άθελά του στη διόρθωση της πορείας των ιαπωνικών αεροσκαφών και παράλληλα ενημέρωνε τους Ιάπωνες για τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν. Οι στρατιώτες χειριστές του σταθμού Έλις και Λόκαρντ είδαν το τεράστιο ίχνος που σχημάτιζαν τα ιαπωνικά αεροσκάφη που κατευθύνονταν προς το Περλ Χάρμπορ. Ενημέρωσαν τον Υπολοχαγό του Αεροπορικού Σώματος του Στρατού Κέρμιτ Τάιλερ έμπειρο πιλότο, ο οποίος θεώρησε ότι επρόκειτο για αμερικανικά αεροσκάφη. Ο ίδιος, αγνόησε και δεύτερη προειδοποίηση του Λόκαρντ.


Κόλαση στο Περλ Χάρμπορ!

Στη Χαβάη η ώρα ήταν 07.33 π.μ. όταν στην Ουάσινγκτον οι κρυπταναλυτές κατόρθωσαν να αποκρυπτογραφήσουν ένα ιαπωνικό μήνυμα που ενημέρωνε τους Ιάπωνες διαπραγματευτές για το τέλος των διαπραγματεύσεων. Αμέσως ενημερώθηκαν ο Πρόεδρος Ρούσβελτ και ο Στρατηγός Τζορτζ Μάρσαλ, αρχηγός του Στρατού των Η.Π.Α. Όμως το μήνυμα έφτασε στη Χαβάη (11.45 π.μ. τοπική ώρα) λόγω τεχνικών προβλημάτων στη λήψη. Οι Ιάπωνες προσέγγισαν το λιμάνι από τη νότια πλευρά για να διευκολυνθεί το έργο των τορπιλοπλάνων. Ο Πλωτάρχης Φουτσίντα επικεφαλής του πρώτου «κύματος» επίθεσης έδωσε εντολή «Tenkai» που σήμαινε ότι τα αεροσκάφη έπρεπε να πάρουν σχηματισμό επίθεσης. Ο στόχος των Ιαπώνων ήταν ελκυστικός: περίπου 100 πλοία σε επτά τετραγωνικά χιλιόμετρα! Πολλοί άντρες αναπαύονταν από τη βραδινή τους έξοδο του Σαββάτου. Από τα 1.000 διαθέσιμα, αντιαεροπορικά όπλα, μόνο το 25% ήταν επανδρωμένα! Ο Φουτσίντα έκπληκτος είπε αργότερα ότι ποτέ δεν είχε δει σε ειρηνική περίοδο πλοία να αγκυροβολούν σε απόσταση μικρότερη των 500-1.000 μέτρων. Ο Φουτσίντα έριξε μια πράσινη φωτοβολίδα δίνοντας σήμα στα βραδυκίνητα τορπιλοπλάνα να επιτεθούν πρώτα καθώς είχε επιτευχθεί απόλυτος αιφνιδιασμός. Στις 7:49 π.μ. ο Φουτσίντα έδωσε το επόμενο μήνυμα «Το, Το, Το!» (Totsugeskiseyo=επίθεση). Μερικά λεπτά αργότερα, στις 7:53 π.μ. έστειλε στο «Akagi» το επικεφαλής των αεροπλανοφόρων, το ιστορικό σήμα «Tora! Tora! Tora!» το οποίο στα ιαπωνικά σημαίνει «τίγρης», αλλά σε αυτή την περίπτωση επρόκειτο για αρκτικόλεξο των όρων «totsugeki» (=επιτίθεμαι) και «raigeki» (=επίθεση με τορπίλες). Με την εκφώνηση της λέξης ο Φουτσίντα ενημέρωνε τους ανωτέρους του που αγωνιούσαν ότι ο εχθρός αιφνιδιάστηκε πλήρως.

Ο Mitsuo Fuchida, που θεωρείται από πολλούς ως ο κορυφαίος πιλότος του 20ου αιώνα
Χτυπήθηκαν τα αεροδρόμια Χίκαμ και Χουίλερ, θωρηκτά, καταδρομικά των Η.Π.Α. ενώ έγιναν και φοβερές αερομαχίες. Οι ναύτες και οι στρατιώτες άρχισαν να ξυπνούν από τον λήθαργο του κυριακάτικου πρωινού τρέχοντας να λάβουν θέσεις ενώ τα μεγάφωνα ούρλιαζαν: «Αεροπορική επιδρομή στο Περλ Χάρμπορ! Δεν πρόκειται για άσκηση». Παρά την ειδοποίηση ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης. Οι δυσλειτουργίες του συστήματος προκαλούσαν καθυστερήσεις στην επάνδρωση και στη λειτουργία των αντιαεροπορικών όπλων και των αεροσκαφών. Οι απώλειες των Αμερικανών ήταν πολύ μεγάλες. Οι Ιάπωνες στο πρώτο «κύμα» επιδρομής έχασαν μόλις εννιά αεροσκάφη: πέντε «Kate», τρία «Zero» και ένα «Val».

Το δεύτερο «κύμα» έφτασε πάνω από το Περλ Χάρμπορ στις 8.55 π.μ. Οι Ιάπωνες συνάντησαν μεγαλύτερη αντίσταση, καθώς το στοιχείο του αιφνιδιασμού δεν υπήρχε. Οι Αμερικανοί είχαν μικρότερες απώλειες, ενώ είκοσι γιαπωνέζικα αεροσκάφη καταρρίφθηκαν (έξι «Zero» και δεκατέσσερα «Val»).

Τρίτο «κύμα» δεν υπήρξε παρά τις εισηγήσεις του Γκέντα στον Ναγκούμο που θεωρούσε ότι οι κύριοι στόχοι είχαν πληγεί, δεν υπήρχε λόγος να ριψοκινδυνεύσει, αγνοούσε πού βρίσκονταν τα αμερικανικά αεροπλανοφόρα και δεν είχε αρκετά καύσιμα. Επρόκειτο μάλλον για σοβαρό λάθος όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Η κατάσταση χάους στο Περλ Χάρμπορ μετά τους βομβαρδισμούς

Μετά την επιδρομή των Ιαπώνων η εικόνα του άλλοτε «Μαργαριταρένιου Λιμανιού» ήταν εφιαλτική. Φωτιές παντού, θάλασσα που έβραζε από το καιγόμενο πετρέλαιο, οι τραυματίες και οι παγιδευμένοι στο κύτος του θωρηκτού «Oklahoma» που είχε ανατραπεί ούρλιαζαν, ενώ συνεργεία έτρεχαν παντού για να σβήσουν τις φωτιές και να περισυλλέξουν τους τραυματίες. Οι απώλειες των Αμερικανών ήταν τεράστιες. 2.403 νεκροί (68 από αυτούς ήταν πολίτες) και 1.280 τραυματίες.

Συνολικά βυθίστηκαν 20 πλοία, καταστράφηκαν 188 αεροσκάφη και άλλα 155 υπέστησαν ζημιές. Οι Ιάπωνες πέτυχαν μεγάλη νίκη με λίγες απώλειες: 64 νεκρούς, από τους οποίους οι 9 υπηρετούσαν στα υποβρύχια «τσέπης». Κανένα από τα πέντε αυτά υποβρύχια δεν επέστρεψε: τέσσερα βυθίστηκαν και ένα εξώκειλε. Ο σημαιοφόρος Καζούο Σακαμάκι ήταν ο μόνος επιζών από όσους επάνδρωναν αυτά τα υποβρύχια και πιάστηκε αιχμάλωτος. Ήταν ο μοναδικός αιχμάλωτος των Αμερικανών στο Περλ Χάρμπορ. Επίσης οι Ιάπωνες έχασαν 29 αεροσκάφη (τα 2/3 στο δεύτερο «κύμα»).

Οι συνέπειες της ιαπωνικής επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ

Παρά την επιτυχία των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ, αυτή αποδείχτηκε μπούμερανγκ γι’ αυτούς. Η εποχή των θωρηκτών είχε περάσει ανεπιστρεπτί και πλέον κυριαρχούσε το δίδυμο «αεροσκάφος-αεροπλανοφόρο». Κανένα αεροπλανοφόρο των Η.Π.Α. δεν βρισκόταν στο Περλ Χάρμπορ στις 7 Δεκεμβρίου. Επιπλέον, μόνο τα θωρηκτά «Arizona» και «Utah» καταστράφηκαν ολοσχερώς. Οι επισκευές στο «Oklahoma»δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. Οι απώλειες των αντιτορπιλικών «Cassin» και «Downes» δεν έπληξαν σχεδόν καθόλου το Αμερικανικό Ναυτικό που διέθετε 171 τέτοια σκάφη. Άλλα πλοία που χτυπήθηκαν, ανασύρθηκαν και επισκευάστηκαν με τη συνδρομή και ιδιωτών. Η άρνηση του Ναγκούμο να εξαπολύσει ένα τρίτο «κύμα» βομβαρδισμών που θα έπληττε τις εγκαταστάσεις του Περλ Χάρμπορ και τις πολύτιμες δεξαμενές που περιείχαν 4,5 εκατομμύρια βαρέλια καυσίμων αποδείχτηκε μοιραίος. Όπως εξελίχθηκε ο πόλεμος, αυτές οι εγκαταστάσεις θα ήταν σαφώς πολυτιμότερες από τα θωρηκτά.

Μετά την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ η κοινή γνώμη στις ΗΠΑ συσπειρώθηκε και τάχθηκε υπέρ της εμπλοκής της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέχρι τότε ήταν αρκετοί αυτοί που αμφισβητούσαν την αναγκαιότητα της συμμετοχής των Η.Π.Α. σ’ αυτόν. Ο Πρόεδρος Ρούσβελτ σε ομιλία του στην κατάμεστη αίθουσα της Βουλής των Αντιπροσώπων στις 8 Δεκεμβρίου 1941 χαρακτήρισε την 7η Δεκεμβρίου ως «μέρα ατιμίας». Η Γερουσία και το Κογκρέσο ενέκριναν την κήρυξη πολέμου κατά της Ιαπωνίας. Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσε η 61χρονη αντιπρόσωπος της Μοντάνα Ζανέτ Ράνκιν που ψήφισε κατά της κήρυξης πολέμου δηλώνοντας: «Ως γυναίκα δεν μπορώ να πάω στον πόλεμο και αρνούμαι να στείλω οποιονδήποτε άλλο». Οι Κίμελ και Σορτ αντιμετώπισαν σοβαρές κατηγορίες για πλημμελή εκτέλεση καθηκόντων. Ο Υποστράτηγος Λιρόι Μάρτιν έπεσε στα μαλακά. Και οι τρεις όμως ανακλήθηκαν από τη Χαβάη. Ως το 1944 που αποστρατεύτηκε, διοίκησε μονάδες εκπαίδευσης. Ο Σορτ αποστρατεύθηκε το 1942 και εργάστηκε στην εταιρεία Ford. Πέθανε το 1949. Ο Κίμελ απαλλάχθηκε από τα καθήκοντά του και αποστρατεύθηκε το 1942. Ως τον θάνατό του, το 1968, προσπαθούσε να αποκαταστήσει το όνομά του, κάτι που έγινε τελικά τον Μάιο του 1999 από τη Γερουσία των ΗΠΑ η οποία αποκατέστησε και τον Σορτ. Πάντως οι Κίμελ και Σορτ χαρακτηρίζονται εύστοχα από πολλούς ως τα «τελευταία θύματα του Περλ Χάρμπορ»…

Ο Edward Kimmel το 1941

Πηγές:

Περιοδικό «ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», «ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1939-1945», Τόμος 5, Εκδόσεις «ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ», 2008

NORMAN STONE, «ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ, ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ, Νοέμβριος 2016