Ο παραλογισμός/εθισμός του Facebook - Η σύγχρονη μάστιγα (scurge) της κοινωνίας?

«Στην σπηλιάς του Πλάτωνα, οι άνθρωποι ζουν φυλακισμένοι και αλυσοδεμένοι σε μια σπηλιά, (fb), και το μόνο που βλέπουν είναι οι σκιές των αντικειμένων, (φίλοι), που από το φως μιας φωτιάς που σιγοκαίει, (smart phone ή compιuter), πίσω τους προβάλλονται στον τοίχο της σπηλιάς».

Ζούμε σε μία εποχή όπου τα social media κυριαρχούν σε όλους τους τομείς και σε κάθε ηλικία. Θυμάμαι όταν σε νεαρή ηλικία έκανα συλλογή γραμματοσήμων. 

Όσα περισσότερα μάζευα, τόσο μεγαλύτερη χαρά, ικανοποίηση  και ενθουσιασμό ένιωθα. 

Έτσι είναι σήμερα οι χρήστες του fb. Μόνο που δεν κάνουν συλλογή γραμματοσήμων αλλά συλλογή σκιών. 

Όσους περισσότερους «αόρατους φίλους» (σκιές) έχουν, δεν τους γνωρίζουν προσωπικά, είναι απλά μία φωτογραφία (μία σκιά), τόσο μεγαλύτερη η ικανοποίησή τους και ο κομπασμός τους. 

Αυτές οι σκιές είναι ο πραγματικός τους κόσμος και αυτοί είναι οι «δεσμώτες» του facebook, οι οποίοι καθηλωμένοι, ώρες αμέτρητες, στην σκοτεινή τρύπα του υπολογιστή τους ή του smart phone, επικοινωνούν με φίλους ¨σκιές» με το περίεργο όνομα “like”.

Ένας μεγάλος αριθμός εξ αυτών, των χρηστών του fb, λόγω μη αναγνωρίσεως και  αποδοχής της προσωπικότητάς τους από την κοινωνία που τους γνωρίζει και τους περιβάλλει, επιζητούν την αναγνώριση μέσα από την ανωνυμία και του “like” του fb, και βασίζουν την αίσθηση της αυτοεκτίμησής τους στον αριθμό των «like”. 
Με αυτόν τον τρόπο όμως δεν  συνειδητοποιούν πως, μέσα από αυτή την διαδικασία, γίνονται ταυτόχρονα και πειραματόζωα στο μεγαλύτερο πείραμα συμπεριφοράς όλων των εποχών. 
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση ενός πρώην τεχνικού- υπαλλήλου- του fb ο οποίος παρομοιάζει το Facebook με «κουλοχέρη» και τον εθισμό σε αυτό τόσο δυνατό όσο στα καζίνο. 
Επικριτικότερος όμως είναι ο Aza Raskin, πρώην υπάλληλος της Mozilla και της Jawbone, ο οποίος δηλώνει πως: «Πίσω από κάθε οθόνη στο τηλέφωνό σας-κομπιούτερ, υπάρχουν κυριολεκτικά χιλιάδες τεχνικοί και προγραμματιστές που έχουν εργαστεί για να προσπαθήσουν να το κάνουν όσο πιο εθιστικό γίνεται». 
«Είναι σαν να παίρνουν ψηφιακή κοκαΐνη και να την πασπαλίζουν σε όλη τη διασύνδεσή σας και αυτό είναι που σας κάνει να επιστρέφετε ξανά και ξανά».  ο Σ. Πάρκερ, πρώτος πρόεδρος του facebook, δήλωσε ότι «τα likes είναι σαν μια δόση ντοπαμίνης για να ενθαρρύνονται οι χρήστες να ανεβάζουν περισσότερο περιεχόμενο». 

Είναι ένα επιχειρησιακό μοντέλο που έχει σχεδιαστεί για να δεσμεύει τους χρήστες του και να τους κάνει να του δίνουν όσο περισσότερο χρόνο από την ζωή τους, και στην συνέχεια, δίχως να γίνεται κατανοητό από αυτούς, τους χρήστες, να πουλάει αυτόν τον χρόνο-προσοχή- στους διαφημιζόμενους έναντι αδράς αμοιβής. (Δεν είναι τυχαίο που ο Zuckerberg, ιδρυτής του fb, είναι από τους πλουσιότερους στον κόσμο). 
Για τον σκοπό αυτό έχουν επιστρατευτεί πολλοί τεχνικοί, υπερβολικά αμειβόμενοι από το fb., για να δημιουργήσουν εθιστικά χαρακτηριστικά και να παγιδεύουν τους χρήστες με τρόπο που δεν γίνεται άμεσα αντιληπτός.

Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι στα ερευνητικά κέντρα, διάσημων πανεπιστημίων, σχεδιάζεται ο ψηφιακός ολοκληρωτικός καπιταλισμός, ο τεχνοκόσμος, με αιχμή του δόρατος την τεχνητή νοημοσύνη (artificial Intelligence) και ό,τι η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης οφείλεται στα δωρεάν δεδομένα που εμείς διαθέτουμε, όταν κάνουμε αναζήτηση στο google, αγοράζουμε στο amazon ή σχολιάζουμε στο facebook, στο ότι δηλαδή ψηφιοποιείται στο διαδίκτυο η ανθρώπινη δραστηριότητα δημιουργώντας μια δεξαμενή καταγραφής των ανθρώπινων εμπειριών.  
Το Ισραήλ, το οποίο αποτελεί χώρα ηγέτη στο πεδίο της ψηφιακής παρακολούθησης,  έχει δημιουργήσει στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη το πρωτότυπο ενός καθεστώτος καθολικής παρακολούθησης. 
Οποτεδήποτε οι Παλαιστίνιοι κάνουν ένα τηλεφώνημα ή μια ανάρτηση στο Facebook, κάποιο ισραηλινό μικρόφωνο, κάμερα, drone ή κατασκοπευτικό λογισμικό τούς παρακολουθεί και μετά ένας αλγόριθμος αναλύει τα στοιχεία, βοηθώντας τις ισραηλινές αρχές να εντοπίζουν έγκαιρα -και να «εξουδετερώνουν» (δηλδ. σκοτώνουν)- όποιον θεωρούν μεγαλύτερη απειλή.

Η υπερβολική χρήση, λοιπόν, του Fb συμβάλλει, ουσιαστικά, στον αποπροσανατολισμό, στην καταγραφή και κυρίως τον περιορισμό της ελεύθερης σκέψης, αν όχι στον μηδενισμό της, και του ελεύθερου χρόνου του χρήστη και στην δυνατότητα διαχείρισης του χρόνου, (time management), του χρήστη, από τους διαχειριστές αυτού (time) του fb. Δηλαδή, «προγραμματισμός και διαχείριση » της σκέψης και του χρόνου.. Πρώην στέλεχος του Facebook προειδοποιεί: «Δεν το συνειδητοποιείτε, αλλά σας προγραμματίζουν…»

Δεν διαφωνεί κανείς, πιστεύω, πως η προσαρμογή της κοινωνίας στις σύγχρονες επιστημονικές συνθήκες, και η συμπόρευση με αυτές, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόοδο, την αντιμετώπιση των προβλημάτων, αλλά και των συνθηκών διαβίωσης. 

Άλλο όμως η χρήση και άλλο η κατάχρηση. Το «Μέτρον Άριστον» ίσχυε, ισχύει και θα ισχύει για πάντα. Εάν δεν δώσουμε, λοιπόν, τον χρόνο στον εγκέφαλό μας να ξεκουράζεται, να λειτουργεί ανεπηρέαστα, να καλύπτει  τις παρορμήσεις του, να λειτουργεί με «μέτρο», και απλά τον αφήσουμε να παρασύρεται από τον σκόπιμο και μεθοδευμένο ηλεκτρονικό χείμαρρο των προκλήσεων του “thumb up” και του “like”, τότε, δεν χωρά αμφιβολία πως σύντομα θα καταντήσουμε μία κοινωνία «άν-νοων και τηλεκατευθυνομένων όντων».

Σπύρος Η. Καραπιδάκης 

Ν.Υ. 09/16/2018

Εκδότης-Δημοσιογράφος-αρθρογράφος «Δημοτικής ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ»