Το βιολί από το στρατόπεδο Νταχάου - Η ιστορία του Kempa και το μήνυμα που ανακαλύφθηκε μετά από 84 χρόνια

Μέσα στα τείχη του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Νταχάου, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ένας Εβραίος κρατούμενος κατάφερε να κρύψει ένα συγκλονιστικό μήνυμα. Έγραψε κρυφά ένα σημείωμα και το έκρυψε σε ένα βιολί που είχε κατασκευάσει υπό άθλιες συνθήκες, αφήνοντας ένα τεκμήριο της ελπίδας και της αντίστασης που θα έμενε θαμμένο για περισσότερες από οκτώ δεκαετίες.

Το σημείωμα, γραμμένο σε φθαρμένο χαρτί, ανέφερε: «Πειραματικό όργανο, κατασκευασμένο υπό δύσκολες συνθήκες χωρίς εργαλεία και υλικά. Νταχάου. Έτος 1941, Franciszek Kempa», σύμφωνα με το AP. Ο Franciszek «Franz» Kempa, καταξιωμένος κατασκευαστής οργάνων, είχε φυλακιστεί στο Νταχάου της νότιας Γερμανίας και παρά τις απάνθρωπες συνθήκες, δημιούργησε το βιολί αυτό με ό,τι υλικά μπορούσε να βρει.

Η ιστορία του οργάνου παρέμεινε άγνωστη για δεκαετίες, μέχρι που έμποροι έργων τέχνης στην Ουγγαρία έστειλαν το βιολί για επισκευή, έχοντας το βρει αποθηκευμένο ανάμεσα σε έπιπλα που είχαν αγοράσει. Τότε, ήρθε στο φως η συγκλονιστική του προέλευση.

Το βιολί Η δεξιοτεχνία της κατασκευής του βιολιού προκάλεσε εντύπωση στους ειδικούς, καθώς παρά την άριστη τεχνική, το ξύλο και τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν χαμηλής ποιότητας. «Αν κοιτάξετε τις αναλογίες και τη δομή του, μπορείτε να δείτε ότι πρόκειται για έργο ενός έμπειρου τεχνίτη», σημείωσε η Szandra Katona, μία από τις εμπόρους που ανακάλυψαν την ιστορία του βιολιού. «Όμως, η επιλογή των υλικών ήταν πραγματικά ακατανόητη».

Αυτή η αντίφαση ώθησε τον επαγγελματία επισκευαστή να αποσυναρμολογήσει το βιολί, αποκαλύπτοντας το κρυμμένο σημείωμα του Kempa - μια σπαρακτική απολογία για τις συνθήκες υπό τις οποίες εργάστηκε. Ήταν μια σιωπηλή κραυγή μέσα από τα όρια της αιχμαλωσίας.
Ετικέτεςαπό τον κατασκευαστή του φαίνονται στο εσωτερικό ενός οργάνου κατασκευασμένου στο Νταχάου, γνωστού ως «βιολί της ελπίδας», στη Μαγκιαρπολάνι, Ουγγαρία, την Τρίτη 8 Σεπτεμβρίου 2020. (Szandra Katona via AP)

Το Νταχάου, το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί, ιδρύθηκε το 1933 κοντά στο Μόναχο. Αρχικά προοριζόταν για πολιτικούς κρατουμένους, αλλά γρήγορα έγινε πρότυπο για τη φυλάκιση Εβραίων, Ρομά, κληρικών, ομοφυλοφίλων και άλλων διωκόμενων από το καθεστώς. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του, έγινε τόπος καταναγκαστικής εργασίας, ιατρικών πειραμάτων και μαζικών θανάτων, με τουλάχιστον 40.000 ανθρώπους να πεθαίνουν εκεί πριν από την απελευθέρωσή του από τις αμερικανικές δυνάμεις το 1945.

Η παρουσία μουσικών οργάνων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν γνωστή, καθώς οι Ναζί επέτρεπαν -και σε κάποιες περιπτώσεις ενθάρρυναν- τη δημιουργία μουσικών συνόλων για λόγους προπαγάνδας. Ωστόσο, το βιολί του Kempa αποτελεί μοναδική περίπτωση: το μόνο γνωστό όργανο που κατασκευάστηκε εξ ολοκλήρου μέσα στο στρατόπεδο.

Παραμένει άγνωστο πώς το βιολί έφυγε από το Νταχάου και έφτασε στην Ουγγαρία. Σύμφωνα όμως με έγγραφα από το μουσείο του μνημείου Νταχάου, ο Kempa επέζησε του πολέμου και επέστρεψε στην Πολωνία, όπου συνέχισε να κατασκευάζει μουσικά όργανα μέχρι τον θάνατό του το 1953.

Τα ίδια έγγραφα αναφέρουν ότι οι Ναζί γνώριζαν την ιδιότητά του ως κατασκευαστή οργάνων, γεγονός που, όπως σημειώνει ο Ούγγρος έμπορος τέχνης Tamas Talosi, πιθανόν να του έσωσε τη ζωή. «Το ονομάσαμε “βιολί της ελπίδας”», δήλωσε ο Talosi.

«Γιατί όταν έχεις ένα έργο ή μια πρόκληση μπροστά σου, μπορείς να ξεπεράσεις ακόμη και τις πιο ακραίες καταστάσεις. Το έργο αυτό έδωσε στον Kempa μια διέξοδο και ίσως του έσωσε τη ζωή».