Η Μέση Ανατολή φλέγεται ξανά μετά τη δολοφονία Χανίγια: Ο ρόλος της Τουρκίας και οι στενοί δεσμοί της με τη Χαμάς

Δεσμούς σε βάθος χρόνου, πολιτική ισχύ στο ισλαμικό τόξο, νομιμοποίηση στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και πακτωλό εκατομμυρίων περιελάμβανε η σχέση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, η δολοφονία του οποίου βύθισε στη θλίψη την πολιτική ηγεσία της γειτονικής χώρας.Τιμώντας τη μνήμη του δολοφονηθέντος ηγέτη της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης και βασικού συνομιλητή του Ισραήλ στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, ο «Σουλτάνος» κήρυξε εθνικό πένθος, ενώ τέλεσε μνημόσυνο μέσα στην Αγια-Σοφιά την ώρα της ταφής του στην Ντόχα, αποχαιρετώντας τον, όχι τυχαία, από το πλέον εμβληματικό μνημείο της Κωνσταντινούπολης.
Ο δημόσιος θρήνος του Τούρκου προέδρου για τον Παλαιστίνιο ηγέτη, ωστόσο, υπήρξε μια αναλαμπή στις συνεχείς λεκτικές απειλές που εξαπολύει το τελευταίο διάστημα με σφοδρότητα κατά του Ισραήλ, αφήνοντας ανοιχτό ακόμη και το ενδεχόμενο τουρκικής εισβολής, την ώρα που το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών αποκάλεσε «γενοκτόνο» τον πρωθυπουργό της χώρας Μπέντζαμιν Νετανιάχου συγκρίνοντάς τον με τον Χίτλερ.

O Ερντογάν κήρυξε εθνικό πένθος και τέλεσε μνημόσυνο μέσα στην Αγια-Σοφιά την ώρα της ταφής στην Ντόχα αποχαιρετώντας τον Ισμαήλ Χανίγια
«Ελευθέρας» στη Χαμάς

Η στενή διαπροσωπική σχέση του Τούρκου προέδρου με τον επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς δεν αποτελούσε είδηση, καθώς ο δολοφονηθείς Χανίγια συνήθιζε να περνά αρκετό χρόνο στην Τουρκία ατενίζοντας συχνά τον Βόσπορο. Αντίστοιχη πρακτική χαρακτηρίζει και πολλά ακόμη από τα ηγετικά στελέχη της Χαμάς, τα οποία είχαν βρει καταφύγιο τα τελευταία χρόνια στη γειτονική χώρα με την απόλυτη ανοχή και υποστήριξη της διοίκησης Ερντογάν. Η ελεύθερη είσοδος των κεφαλών της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης σε τουρκικό έδαφος, αν και ευρέως γνωστή, είχε εκτιμηθεί ως ελεγχόμενη από τον διεθνή παράγοντα.

Με δεδομένη την τεταμένη σχέση της Αγκυρας με το Τελ Αβίβ, το «ελευθέρας» της Χαμάς στην Τουρκία είχε εκληφθεί διπλωματικά περισσότερο ως εξισορροπητική ενέργεια του «Σουλτάνου» απέναντι στην πολιτική του Ισραήλ, αλλά και στον πρωθυπουργό του, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, εναντίον του οποίου ο Τούρκος πρόεδρος εξαπολύει με κάθε ευκαιρία εμπρηστικές επιθέσεις, αποκαλώντας τον, μεταξύ άλλων, «χασάπη της Γάζας».

Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου είναι, μεταξύ άλλων, «χασάπης της Γάζας» και «νέος Χίτλερ», σύμφωνα με τον Τούρκο πρόεδρο
Ιδεολογία και επέκταση

Πέρα όμως από τη συγκρουσιακή σχέση Τουρκίας - Ισραήλ για την περιφερειακή ηγεμονία στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, το κλίμα μεταξύ των δύο χωρών επιδεινώθηκε κατακόρυφα το 2010 με την απώλεια εννέα Τούρκων, όταν ισραηλινά στρατεύματα εισέβαλαν στο «Μαβί Μαρμαρά», πλοίο που συνόδευε έναν στολίσκο με βοήθεια προς τη Γάζα. Για αρκετούς αναλυτές, ωστόσο, οι δεσμοί που είχε σφυρηλατήσει ο Ερντογάν με τα ηγετικά κλιμάκια της Χαμάς και κυρίως τον δολοφονηθέντα Ισμαήλ Χανίγια υπερβαίνουν την αντισιωνιστική ρητορική του και κυρίως εξυπηρετούν εκτός από τα προσωπικά και τα εθνικά συμφέροντα της γειτονικής χώρας.






Εξοικειώνοντας σταδιακά την τουρκική κοινή γνώμη με «το κίνημα αντίστασης που υπερασπίζεται την παλαιστινιακή πατρίδα ενάντια σε μια δύναμη κατοχής», όπως την αποκαλεί επίσημα ο Τούρκος πρόεδρος τη Χαμάς, από τον Αύγουστο του 2020 και εξής οι δημόσιες επαφές του με ηγετικά στελέχη της οργάνωσης απέκτησαν εντυπωσιακή συχνότητα. Δεν είναι λίγες οι φορές που υψηλόβαθμη παλαιστινιακή αντιπροσωπεία περνούσε το κατώφλι των προεδρικών γραφείων τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και στην Αγκυρα, από την οποία δεν απουσίαζε σχεδόν ποτέ ο Ισμαήλ Χανίγια.

Ως κίνηση σεβασμού και εκτίμησης, άλλωστε, ο «Σουλτάνος» χαιρέτισε εγκάρδια τον δολοφονηθέντα ηγέτη της Χαμάς όταν εκείνος τον επισκέφτηκε φέτος τον Απρίλιο για πρώτη φορά μετά την εισβολή της 7ης Οκτωβρίου, δημοσιοποιώντας στιγμιότυπα από τη θερμή χειραψία τους, αλλά και τον τριπλό ασπασμό του Ερντογάν στον ηγέτη της Χαμάς, κίνηση που τον κατέταξε αυτομάτως στους στενούς φίλους του μετά από μια συνάντηση δυόμισι ωρών και κεκλεισμένων των θυρών.






Εκδηλωτικός a la carte, πάντως, στις διμερείς συναντήσεις του με την παλαιστινιακή αντιπροσωπεία, όταν παρίστατο και ο Παλαιστίνιος πρόεδρος, Μαχμούντ Αμπάς, όπως τον Ιούλιο του 2023, ο Τούρκος πρόεδρος φρόντιζε να εκφράζει με κάθε ευκαιρία τη συμπάθειά του προς τον Χανίγια. Δεν δίστασε μάλιστα να τον αποκαλέσει σε ομιλία του «ηγέτη του παλαιστινιακού αγώνα», βλέποντας μάλλον στο πρόσωπο του Αμπάς την πλέον ηγετική μορφή της Αλ Φατάχ, εν αντιθέσει με τη Χαμάς, η δράση της οποίας φέρεται να τον «συγκινεί» πολιτικά. Το «κίνημα αντίστασης» της Χαμάς αποτελεί, την ίδια ώρα, πρόσφορο όχημα για την επέκταση της σφαίρας επιρροής της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή - και κυρίως της προσωπικής εμβέλειας του Ερντογάν ως παγκόσμιου ηγέτη του ισλαμικού κόσμου.

Πολύ περισσότερο όταν η Χαμάς διατηρεί ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με το Ιράν, αλλά και τη Χεζμπολάχ, ενώ η κορυφή της οργάνωσης είναι από χρόνια εγκατεστημένη στο Κατάρ συνομιλώντας μέσω της Ντόχα με τα αραβικά εμιράτα. Ταυτόχρονα, «η Χαμάς αντιπροσωπεύει την ίδια την ουσία του παλαιστινιακού απελευθερωτικού κινήματος» στην κοσμοθεωρία του Τούρκου προέδρου, σύμφωνα με το περιοδικό «Foreign Policy», παρέχοντας έτσι πλήρη νομιμοποίηση σε όλο το φάσμα των ενεργειών της. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τούρκος πρόεδρος έχει πολλάκις αποκαλέσει δημόσια τα στελέχη της Χαμάς «μαχητές της αντίστασης» που προσιδιάζουν στην αντίληψή του με τις «Εθνικές Δυνάμεις της Τουρκίας», μια παράτυπη πολιτοφυλακή που αναπτύχθηκε στη γειτονική χώρα μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αυξάνοντας τα επίπεδα αποδοχής τους στην τουρκική κοινωνία.

Πέρα από το ιδεολογικό πλαίσιο, αλλά και το περιφερειακό δίκτυο της Χαμάς, ο ρόλος της Τουρκίας αναδείχθηκε ως κομβικός και στα πλέον δραματικά γεγονότα, καθώς ο δολοφονηθείς Ισμαήλ Χανίγια φέρεται να βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη όταν η παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση εισέβαλε στο Ισραήλ, το «μαύρο Σάββατο» της 7ης Οκτωβρίου, αφήνοντας πίσω της 1.200 νεκρούς και 240 ομήρους.





Την παρουσία του Χανίγια στον Βόσπορο στην πιο ακραία στιγμή κλιμάκωσης της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς τα τελευταία χρόνια επιβεβαίωσε εμμέσως o Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς, σύμβουλος Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας του προέδρου Ερντογάν, όπως μετέδωσε το CNN. Απαντώντας σιβυλλικά για τον Χανίγια πως «μπορεί να ήταν» την 7η Οκτωβρίου στην Κωνσταντινούπολη, ο Κιλίτς υπεραμύνθηκε παράλληλα της «φιλοξενίας» ανώτερων στελεχών της οργάνωσης στην Τουρκία με στόχο η παραμονή τους εκεί «να επιφέρει ειρήνη».

Οπως περιέγραψε, «το θέμα δεν είναι πού βρίσκονται (σ.σ.: τα μέλη της Χαμάς) και ποια ώρα, το θέμα είναι πώς μπορούμε να επιλύσουμε τη σύγκρουση που έχουμε, τον πόλεμο που έχουμε αυτή τη στιγμή». Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ο ανώτερος αξιωματούχος της τουρκικής προεδρίας προειδοποιούσε από το περασμένο φθινόπωρο το Ισραήλ να μην αποπειραθεί να δολοφονήσει τους ηγέτες της Χαμάς στο εξωτερικό, περιγράφοντας -σχεδόν προφητικά- πως οποιαδήποτε απόπειρα δολοφονίας του Ισραήλ σε τουρκικό έδαφος θα ήταν «απαράδεκτη με οποιονδήποτε όρο».

Το ταμείο

Πέρα από τη φιλοξενία, όμως, η γειτονική χώρα προχώρησε στην πολιτογράφηση στελεχών της Χαμάς παρέχοντάς τους την τουρκική υπηκοότητα, αλλά και ταξιδιωτικά έγγραφα. Πληροφορίες που έχει επικαλεστεί στο παρελθόν η «Telegraph» ήθελαν τουλάχιστον επτά μέλη της Χαμάς να έχουν αποκτήσει τουρκική υπηκοότητα, ενώ πέντε ακόμη βρίσκονταν σε καθεστώς αναμονής για την απόκτηση τουρκικού διαβατηρίου - αντίστοιχες διευκολύνσεις παρείχε και σε γνωστούς χορηγούς της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης, σύμφωνα με το Nordic Monitor. Επικαλούμενος δημοσίευμα της εφημερίδας του Κουβέιτ «Αl-Seyassah», ο γνωστός ιστότοπος ανέφερε ότι στις 14 Σεπτεμβρίου του 2014 ο Μπακρί Χανίφα μετέφερε δεκάδες εκατομμύρια δολάρια από το Κατάρ στην Τουρκία προωθώντας κεφάλαια στις πολιτικές και στρατιωτικές πτέρυγες της Χαμάς. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο Χανίφα λειτουργούσε μια επιχείρηση ανταλλαγής συναλλάγματος στη Συρία όταν η Χαμάς είχε την έδρα της εκεί, ενώ διατηρεί πλέον ανταλλακτήρια συναλλάγματος στην Κωνσταντινούπολη.

Κλειδί άλλωστε για την πολυσχιδή δραστηριότητα της Χαμάς στην Τουρκία αποτελεί η ανεμπόδιστη πρόσβαση στο τουρκικό χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό σύστημα για σειρά από εταιρείες που φέρονται να συνδέονται με την παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση, παρά τις κυρώσεις που έχουν επιβάλει σε πολλές από αυτές οι ΗΠΑ. Επιπλέον, η κρατική Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Ανάπτυξης (TIKA) φέρεται να διακινούσε χρήματα μέσω του γραφείου της στη Γάζα το διάστημα 2015-2018, με το οποίο συνεργαζόταν πρόσωπο της απολύτου εμπιστοσύνης του δολοφονηθέντος Χανίγια, κατά το Nordic Monitor. Η κοινή δράση των TIKA και Χαμάς αφορούσε πολυάριθμα έργα, τη στιγμή που η Μεράλ Ακσενέρ κατήγγειλε το 2018 πως η τουρκική εταιρεία ξόδευε 4 δισ. δολάρια ετησίως χωρίς κανένα παραστατικό.

Ο Χανίγια με τον Φιντάν: Η συνάντηση του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν με τον επικεφαλής του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια, λίγες ώρες προτού δολοφονηθεί από την ισραηλινή βόμβα στο Ιράν
Νέα στέγη

Υπό αυτές τις συνθήκες, διεθνείς παρατηρητές περιγράφουν ως αδύνατο το ενδεχόμενο να κοπεί ο ομφάλιος λώρος μεταξύ του προέδρου Ερντογάν και της Χαμάς, καθώς η Αγκυρα φέρεται να είναι υλικός -και όχι μόνο- υποστηρικτής της Χαμάς ήδη από το 2011 διευκολύνοντας ποικιλοτρόπως τη δράση της. Στο πλαίσιο αυτό, η επιλογή του Τούρκου προέδρου να δεχτεί τον Ισμαήλ Χανίγια μετά την εισβολή της 7ης Οκτωβρίου αναζωπύρωσε τα σενάρια που ήθελαν τη φυσική ηγεσία -πολιτική και στρατιωτική- της οργάνωσης να εγκαταλείπει το Κατάρ για τη γειτονική χώρα, μετά την εγκατάστασή τους στο κρατίδιο του Κόλπου το 2012.

Ο διαπραγματευτικός ρόλος που διαδραματίζει το Κατάρ, από κοινού με την Αίγυπτο, μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών ενίσχυσε ακόμη περισσότερο την αίσθηση ότι η Χαμάς αναζητεί «νέα στέγη» και ο ρόλος του Χανίγια θεωρούνταν καταλυτικός για το επόμενο βήμα στη στέγαση της τρομοκρατικής οργάνωσης.

Πλην της εμπλοκής του στις συνομιλίες, πίεση προς το Κατάρ να προχωρήσει σε... έξωση της Χαμάς φέρεται να άσκησαν και μέλη του Κογκρέσου των ΗΠΑ τους τελευταίους μήνες, ενώ πληροφορίες ήθελαν η μετεγκατάσταση να έχει ολοκληρωθεί πριν από τη λήξη του πολέμου.

Σε αυτή την προοπτική, η Τουρκία θα παρείχε στήριξη λόγω και των επαφών με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, φυσική προστασία στα στελέχη της οργάνωσης και λαϊκή απήχηση στη Χαμάς, ενώ τυχόν απόπειρες δολοφονικών επιθέσεων δεν θα περνούσαν απαρατήρητες από το άγρυπνο βλέμμα της ΜΙΤ.

Από τρίγωνο... ντουέτο

Η εγγύτητα μεταξύ του Τούρκου προέδρου και του επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια, ωστόσο, δεν κατάφερε να αποτρέψει την εξόντωσή του, ιδίως όταν αυτή αποδίδεται στο Ισραήλ, οι σχέσεις του οποίου με τη γειτονική χώρα είναι κάτι περισσότερο από ψυχροπολεμικές. «Οπως μπήκαμε στο Καραμπάχ και τη Λιβύη, έτσι θα κάνουμε το ίδιο στο Ισραήλ», δήλωνε δύο ημέρες πριν από τη δολοφονία του Χανίγια ο Τούρκος πρόεδρος περιοδεύοντας στον Πόντο, κι ενώ είχαν ξεκινήσει οι προετοιμασίες για μια νέα επίσκεψη του Μαχμούτ Αμπάς στη γείτονα, στη διάρκεια της οποίας θα εκφωνούσε και ομιλία στο τουρκικό Κοινοβούλιο.

Η υλοποίηση της «υπόσχεσης», ωστόσο, από πλευράς του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου πως «είτε έτσι, είτε αλλιώς, θα φτάσουμε σε όλη την ηγεσία της Χαμάς», όπως την είχε διατυπώσει στις 13 Ιουλίου, έγινε πράξη προτού βγει ο μήνας, με την ισραηλινή πλευρά να κλιμακώνει την αντεπίθεσή της προς τη Χαμάς, επιχειρώντας την «ολοκληρωτική νίκη», για την οποία έχει δεσμευτεί στο εσωτερικό του ακροατήριο από την αρχή του πολέμου.

Ταυτόχρονα, η πυκνότητα των χτυπημάτων που επιχειρούν τις τελευταίες ημέρες οι ισραηλινές Ενοπλες Δυνάμεις κατά ισλαμιστικών τρομοκρατικών στόχων δεν φέρεται ως ασύνδετη με τις ευρύτερες διεθνείς εξελίξεις, καθώς η αποχώρηση του Τζο Μπάιντεν από την κούρσα των προεδρικών εκλογών των ΗΠΑ τον ερχόμενο Νοέμβριο, όπως και τυχόν πολιτική αλλαγή στον Λευκό Οίκο ενδέχεται να μεταβάλλουν τους υφιστάμενους συσχετισμούς ισχύος και όχι αναγκαστικά υπέρ του Ισραήλ, συμπαρασύροντας πιθανά και το μέλλον του ίδιου του πρωθυπουργού Νετανιάχου.

Μολονότι το Ισραήλ συνιστά «ορκισμένο εχθρό» για τον Τούρκο πρόεδρο, έχοντας δηλώσει πως «ακόμα κι αν έμενα μόνος ως Ταγίπ Ερντογάν, θα συνέχιζα να υπερασπίζομαι τον αγώνα της Παλαιστίνης, να είμαι η φωνή του καταπιεσμένου παλαιστινιακού λαού», η απουσία του Ισμαήλ Χανίγια από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων δεν ευνοεί αναγκαστικά τον Ισραηλινό πρωθυπουργό και τη διεθνή εικόνα του.

Κυρίως γιατί για αρκετούς αναλυτές η οπτική του δολοφονηθέντος ηγέτη της Χαμάς υπήρξε αρκετά μετριοπαθής και κοντά στον μέσο παλαιστινιακό νου, ενώ η απώλειά του αφαίρεσε πόντους από τη διεθνή νομιμοποίηση των ισραηλινών επιχειρήσεων, η οποία υπήρξε πολύ υψηλή μετά την εισβολή της 7ης Οκτωβρίου και τον θάνατο χιλιάδων αμάχων.

Σε τεχνικό επίπεδο, η δολοφονία του Χανίγια «θέτει αμφιβολίες για το μέλλον των διαπραγματεύσεων και τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα», όπως παρατηρούν οι περισσότεροι αναλυτές, καθώς ο ηγέτης της Χαμάς λειτουργούσε ως γέφυρα ανάμεσα στο πολιτικό σκέλος της οργάνωσης στο εξωτερικό και στον στρατιωτικό της κλάδο στη Γάζα.

Ακόμη κι αν η πλευρά των Παλαιστινίων δεν εγκαταλείψει άμεσα τις συνομιλίες προκειμένου να διατηρήσει το όποιο πλεονέκτημα από την απώλεια του Χανίγια, η στάση της ισλαμιστικής οργάνωσης στο εξής σχεδόν προεξοφλείται πως θα διαφοροποιηθεί, με την απώλεια του επικεφαλής του πολιτικού γραφείου να λειτουργεί συσπειρωτικά για τους συμμάχους της Χαμάς. Ηδη το πρώτο ραντεβού μεταξύ εκπροσώπων του Ιράν, παρόντος του αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, αξιωματούχων της Χεζμπολάχ, ιρακινών μαχητικών ομάδων, αλλά και άλλων ενόπλων δυνάμεων που υποστηρίζουν την Τεχεράνη μετά τη νεκρώσιμη τελετή στη μνήμη του Χανίγια έστειλε ένα μήνυμα προετοιμασίας ισχυρών αντιποίνων, τη στιγμή που ο Τούρκος πρόεδρος θρήνησε τον επιστήθιο φίλο του δημόσια, δίνοντας δείγμα των διαθέσεών του. Αλλωστε, αυτό που πιστώνουν ακόμη και οι πολιτικοί του αντίπαλοι στον Ερντογάν είναι η... ειλικρίνειά του, καθώς δεν έχει εγκαταλείψει ούτε στιγμή την πολεμική ρητορική του κατά του Νετανιάχου, υποστηρίζοντας ότι θα δικαστεί σε διεθνές δικαστήριο ως εγκληματίας πολέμου.

Το κτίριο στην Τεχεράνη όπου δολοφονήθηκε ο Ισμαήλ Χανίγια
Πόλεμος δηλώσεων

Παρά τις απειλές περί τουρκικής εισβολής, το Τελ Αβίβ απάντησε στην Αγκυρα μέσω... Βαγδάτης, με τον Ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών Ισραέλ Κατς να παρατηρεί πως «ο Ερντογάν ακολουθεί τα βήματα του Σαντάμ Χουσεΐν και απειλεί να επιτεθεί στο Ισραήλ. Απλώς πρέπει να θυμάται τι συνέβη εκεί και πώς τελείωσε», για να ακολουθήσει η απάντηση του τουρκικού ΥΠΕΞ πως «όπως τελείωσε ο γενοκτόνος Χίτλερ, έτσι θα τελειώσει και ο γενοκτόνος Νετανιάχου. Οπως οι γενοκτόνοι ναζί λογοδότησαν, έτσι θα λογοδοτήσουν και αυτοί που προσπάθησαν να καταστρέψουν τους Παλαιστινίους», εκτοξεύοντας στα ύψη την εκατέρωθεν ένταση.

Πέρα από την ανταλλαγή λεκτικών πυρών, όμως, ο Τούρκος πρόεδρος συναντήθηκε με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό λίγες ημέρες πριν από την εισβολή της 7ης Οκτωβρίου, ενώ οι διμερείς οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών δεν σταμάτησαν ποτέ, ανεξάρτητα από τις κατά καιρούς κλιμακώσεις.

Επιπλέον, η δύναμη πυρός του Ισραήλ δεν προσπερνάται εύκολα από το στρατιωτικό επιτελείο της γειτονικής χώρας, η οποία δεν έχει βάλει εναντίον τακτικού στρατού όλα τα τελευταία χρόνια, ενώ τυχόν εμπλοκή και τρίτων δυνάμεων σε περίπτωση γενίκευσης του πολέμου εκτιμάται πως θα οδηγήσει στα πρόθυρα ολοκληρωτικού πολέμου, που δεν φαίνεται να εύχεται κανένα από τα δύο μέρη.

Αλλωστε το Ισραήλ προετοιμάζεται για το προαναγγελθέν κύμα αντιποίνων, με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου να αποσπά τηλεφωνικά τη δέσμευση του Αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν ότι οι ΗΠΑ παραμένουν «δεσμευμένες στο να εγγυηθούν την ασφάλεια του Ισραήλ απέναντι σε όλες τις απειλές του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των προσκείμενων σε αυτό τρομοκρατικών οργανώσεων Χαμάς, Χεζμπολάχ και Χούθι», με τη λίστα των δυνάμει επιτιθέμενων στο Ισραήλ ωστόσο να μην περιλαμβάνει τον Ερντογάν.