Στα Ασκληπιεία, τα θεραπευτήρια του Ασκληπιού, οι ικέτες-ασθενείς ευελπιστούσαν ο θεός της ιατρικής να εμφανιστεί στο όνειρό τους για να δώσει λύσεις και απαντήσεις· να τους αγγίξει με το θεϊκό του χέρι, να φιλήσει το σημείο που πονά, να τους θεραπεύσει μέσα από τα ιερά του ζώα, τον σκύλο ή το φίδι. Ο ύπνος, ως αναγκαίος μεσολαβητής για την ίαση, συνδέει σώμα και πνεύμα, αναδεικνύοντας μια βαθιά και διαχρονική αξία που, σήμερα, ασπάζεται η ολιστική και εξατομικευμένη ιατρική προσέγγιση.
«Πάντα από το παρελθόν και την ιστορία μαθαίνουμε πώς εξελίσσεται ο κόσμος και φτάσαμε στο σήμερα» σημειώνει η Γεωργία Τρακαδά MD, PhD, MSc, Καθηγήτρια Πνευμονολογίας με εξειδίκευση στην Ιατρική Ύπνου (Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Θεραπευτική Κλινική νοσοκομείο «Αλεξάνδρα») και Γενική Γραμματέας Ελληνικής Εταιρείας Υπνολογίας. Στο τεύχος Ιουνίου του περιοδικού Sleep Medicine, φιλοξενείται το «ταξίδι» της κ. Τρακαδά μαζί με συνερευνητές της στα Ασκληπιεία, με εφόδια τις ιστορικές πηγές, τα αρχαιολογικά ευρήματα και την επιστημονική βιβλιογραφία και στόχο να αναδείξουν τη σημασία της ολιστικής προσέγγισης της υγείας και της δύναμης του φαινομένου placebo.
«Όλα ξεκίνησαν από μια πρόσκληση που δέχτηκα από τη Διακίδειο Σχολή Λαού της Πάτρα να μιλήσω για ένα θέμα της αρεσκείας μου. Επέλεξα τα Ασκληπιεία της Πελοποννήσου και έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία για να έρθω σε επαφή με την τελετουργία που συνόδευε τα θεραπευτήρια της αρχαίας Ελλάδας» αναφέρει στο protothema.
«Μελετώντας το θέμα, ανακάλυψα πολλά ιδιαίτερα στοιχεία και κατανόησα γιατί πρέπει να σεβόμαστε τους αρχαίους προγόνους μας για τα επιτεύγματά τους. Ο Ασκληπιός, μετά ο Ιπποκράτης και έπειτα ο Αριστοτέλης, ήταν αυτοί που έθεσαν τα θεμέλια όχι μόνο της σύγχρονης ιατρικής, αλλά της ιατρικής του ύπνου ειδικότερα».
Και δεν ήταν η μόνο εντυπωσιακή ανακάλυψη. Κατά την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, θα διαπιστώσει ότι ελάχιστοι Έλληνες έχουν γράψει άρθρα για τον ύπνο στην αρχαία Ελλάδα. Στο Sleep Medicine, έγκριτο επιστημονικό περιοδικό για την ιατρική του ύπνου, οι μόνοι που είχαν γράψει για τον Ιπποκράτη και τον ύπνο ήταν μια ομάδα Ισπανών. «Κανένας Έλληνας!» υπογραμμίζει.
«Με λυπεί, γιατί από εκεί ξεκίνησε η ιστορία της ιατρικής του ύπνου και των θεραπειών του, κι όμως δεν ασχολούμαστε αρκετά με το παρελθόν μας ούτε το προβάλλουμε προς τα έξω. Θα ήθελα να δω περισσότερους Έλληνες να μελετούν το παρελθόν της χώρας μας και να το συνδέουν με το μέλλον».
Το τελετουργικό της εγκοίμησης «Τα Ασκληπιεία ήταν ουσιαστικά τα πρώτα νοσοκομεία των αρχαίων Ελλήνων. Οι άνθρωποι πήγαιναν για να λάβουν θεραπεία για τα νοσήματά τους ή απαντήσεις σε προβληματισμούς τους. Οι ιερείς του Ασκληπιού ήταν οι γιατροί εκείνης της εποχής» εξηγεί η κ. Τρακαδά, περιγράφοντας το τελετουργικό της εγκοίμησης.
«Ο ασθενής έφτανε σε έναν χώρο που περιλάμβανε διάφορα τμήματα. Το πρώτο αφορούσε την κάθαρση: ο ασθενής πλενόταν σε ειδική, ιερή πηγή και στη συνέχεια περνούσε μερικές ημέρες κάνοντας φυσική άσκηση, διαβάζοντας, ακούγοντας μουσική και συμμετέχοντας σε αγώνες με άλλους ανθρώπους, ώστε να «ανακουφιστεί» το πνεύμα και το σώμα του.
Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, περνούσε στο Εγκοιμητήριο ή Άβατο, που συνήθως βρισκόταν στο υπόγειο του ναού του Ασκληπιού.
«Οι ασθενείς κοιμόντουσαν σε ξεχωριστά δωμάτια και περίμεναν να εμφανιστεί ο θεός Ασκληπιός, μαζί με τους γιους και τις κόρες του, στον ύπνο τους, για να τους αποκαλύψει το μυστικό της θεραπείας τους. Κάποιοι έπαιρναν οδηγίες για μετέπειτα θεραπεία ή θεραπεύονταν στη διάρκεια του τελετουργικού».
Αναισθησία και placebo
Οι αναθηματικές πλάκες σε μέρη με Ασκληπιεία, όπως στην Επίδαυρο και στην Κω, φέρνουν στο φως διηγήσεις για τις θεραπείες που λάμβαναν οι ασθενείς.
«Οι ιερείς, εκτός από τον ρόλο τους ως θεραπευτές, είχαν και γνώσεις της ιατρικής επιστήμης της εποχής. Γι’ αυτό, η διαδικασία της εγκοιμήσεως θεωρείται ότι είχε διττό ρόλο» εξηγεί η κ. Τρακαδά.
Αφενός, ενδέχεται να λειτουργούσε ως ένα είδος αναισθησίας, ώστε οι ασθενείς να υποβληθούν σε χειρουργικές επεμβάσεις ή άλλες ιατρικές πράξεις. «Στα μουσεία που συνδέονται με τα Ασκληπιεία, βλέπουμε αρκετά αντικείμενα που παραπέμπουν σε αρκετά εκλεπτυσμένες χειρουργικές παρεμβάσεις, στον εγκέφαλο ή ακόμη και ανοιχτής καρδιάς, σύμφωνα με πληροφορίες» λέει η καθηγήτρια.
Για την πιθανότητα χρήσης παραισθησιογόνων, απαντά: «Είναι σαφές ότι ο απλός ύπνος από μόνος του δεν αρκούσε. Πιθανότατα υπήρχε κάποια μέθοδος για να επιτευχθεί βαθύτερη καταστολή, αλλά μας λείπουν τα δεδομένα». Αφετέρου, η εγκοίμηση μπορεί να σχετιζόταν με το φαινόμενο placebo.
«Ο όρος άρχισε να χρησιμοποιείται στην ιατρική πριν από περίπου ενάμιση αιώνα και αναφέρεται στην επιτυχία ή αποτυχία μιας θεραπευτικής παρέμβασης που είναι στην ουσία πλασματική, επειδή ο ασθενής πιστεύει ότι έλαβε κάποιο φάρμακο. Δεν ξέρουμε ακριβώς τους μηχανισμούς μέσω των οποίων λειτουργεί, αλλά το χρησιμοποιούμε συνήθως στις κλινικές μελέτες για να συγκρίνουμε την αποτελεσματικότητα ή τις ανεπιθύμητες ενέργειες ενός φαρμάκου ή θεραπείας σε σχέση με αυτό».
Η ομάδα της κ. Τρακαδά ανατρέχει σε ευρήματα ερευνών για έως και κατά 33 % καλύτερη έκβαση σε ασθενείς χάρη στο φαινόμενο placebo. «Στην αρχαιότητα, το placebo μπορεί να λειτουργούσε μέσω της πίστης του ασθενούς, του ενθουσιασμού του ότι λάμβανε θεραπεία ή της θετικής αντίληψης που είχε για τους θεράποντες.
Υποθέτουμε ότι ο θεός Ασκληπιός φάνταζε στα μάτια τους ως κάτι ιδιαίτερο και, βλέποντάς τον στον ύπνο τους, σε συνδυασμό με το τελετουργικό, πιθανότατα ενίσχυε την πίστη ότι θεραπεύονταν».
Ασκληπιείο στην Κω Από τα Ασκληπιεία στα σύγχρονα ιατρεία μελέτης του ύπνου «Τα Ασκληπιεία μας διδάσκουν την αξία της ολιστικής προσέγγισης, η οποία περιλαμβάνει τη σωματική, την ψυχική υγεία και την ευζωία, όπως ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας» σημειώνει η κ. Τρακαδά, υποστηρίζοντας την ανάγκη εφαρμογής της σε όλα τα ιατρεία και στα ιατρεία ύπνου. «Ο ασθενής δεν είναι ένα κομμάτι, δεν είναι ο πνεύμονας για π.χ. για εμένα που είμαι πνευμονολόγος ή η καρδιά για τον καρδιολόγο κ.ο.κ.».
Ο ύπνος είναι απαραίτητος για τη ζωή και την καλή υγεία. Η ίδια εξηγεί: «Πολλές φορές, συμπτώματα των ασθενών οφείλονται σε κακό ύπνο ή διαταραχές ύπνου. Άρα με την ορθή εγκοίμηση -αν τους μάθουμε να κοιμούνται σωστά ή τους θεραπεύσουμε από αυτές τις διαταραχές- θα συμβάλει στη συνολική τους υγεία».
Σύμφωνα με την κ. Τρακαδά, οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν τον Ύπνο θεό ακριβώς γιατί αναγνώριζαν τις θαυματουργές ικανότητες που έχει μία νύχτα αποδοτικού, αναζωογονητικού ύπνου. «Αργότερα, όταν η ιατρική άρχισε να προτυποποιείται, βλέπουμε ότι ο Ιπποκράτης περιλάμβανε στις συνταγές του οδηγίες για τον ύπνο με βάση το νόσημα. Ο Αριστοτέλης έγραψε την πρώτη επιστημονική μελέτη/ανάλυση για τη διαδικασία του ύπνου και της εγρήγορσης» αναφέρει.
Δυτική ιατρική και πεποιθήσεις Η εγκοίμηση δεν ήταν απλώς ύπνος· ήταν μια πράξη τελετουργικού και θρησκευτικού χαρακτήρα. Σήμερα, μπορεί η δυτική ιατρική να συνυπάρξει με τις πεποιθήσεις και τις ανάγκες των ασθενών; «Ο ασθενής είναι ένα σύνολο, ένα όλον. Δεν μπορείς να αγνοήσεις τις πεποιθήσεις ή τα “θέλω" του. Αυτό είναι το πρώτο που μαθαίνουμε στην ιατρική και περιλαμβάνεται στον όρκο του Ιπποκράτη: να σεβόμαστε τι πιστεύει κάθε άνθρωπος ακόμη και εάν διαφωνούμε. Άρα, οι οδηγίες που δίνουμε πρέπει να προσαρμόζονται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ασθενή, κατά πράξη και περίπτωση» απαντά.
«Δεν μπορείς να αλλάξεις μια θρησκευτική ή κοινωνική πεποίθηση, χρειάζεται προσαρμογή. Ένας ιερομόναχος που ζει σε μοναστήρι και ξυπνά στις τέσσερις το πρωί για τον όρθρο, πιθανότατα δεν κοιμάται αρκετά. Αυτό, ιατρικά, το λέμε εναλλασσόμενο ωράριο και στέρηση ύπνου. Δεν μπορείς όμως να του το αλλάξεις. Αντ’ αυτού, πρέπει να βρεις έναν τρόπο να προσαρμόσεις τη θεραπεία του: να του συστήσεις να κοιμάται νωρίτερα ή να συνεχίζει τον ύπνο του μετά την πρωινή προσευχή. Το ίδιο ισχύει και για κοινωνικές ή εργασιακές συνθήκες, που δεν επιτρέπουν στον ασθενή να τηρήσει ένα ιδανικό πρόγραμμα ύπνου».
Η κ. Τρακαδά στέκεται στη μοναδικότητα κάθε ασθενούς. «Δεν υπάρχει ούτε εντέλλεσθαι ούτε ομοιομορφία στην εφαρμογή μιας θεραπείας. Δεν διατάζεις τον ασθενή να κάνει κάτι αλλά του εξηγείς τις διαθέσιμες επιλογές και τι συνέπειες θα έχουν, ώστε να αποφασίσει εκείνος τι του ταιριάζει. Αυτή την εξατομίκευση επιδιώκει η σύγχρονη ιατρική γιατί είμαστε όλοι ίσοι, αλλά όχι ίδιοι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου