Αστικό Πάσχα: Τα έθιμα και οι γεύσεις του, σε Αθήνα και υπόλοιπη Αττική

Τα έθιμα και τις γεύσεις του Πάσχα της Αθήνας, αλλά και της ευρύτερης Αττικής.Πριν από έξι ή επτά δεκαετίες, η Αθήνα ακόμα είχε αυλές και ελεύθερους χώρους, ενώ οι μεταπολεμικοί εσωτερικοί μετανάστες διατηρούσαν ισχυρές τις μνήμες των πατρίδων τους, μεταφέροντας τα έθιμά τους στην πρωτεύουσα. Έτσι, προοδευτικά, αλλά αρκετά γρήγορα, διαμορφώθηκε ένας σχεδόν ενιαίος «τύπος» εορτασμού του Πάσχα, λίγο με τη λογική του ισχυρότερου είδους και λίγο για λόγους ευκολίας. Πραγματικά, καθώς οι περισσότεροι νεοφερμένοι προέρχονταν από περιοχές όπου επικρατούσε το ψήσιμο στα κάρβουνα, αρνιά και κοκορέτσια εκτόπισαν τα μαγειρευτά ή τα ψητά του φούρνου, ενώ τα αρωματικά και αφράτα πολίτικα τσουρέκια αντικατέστησαν τις λαμπροκουλούρες, όπως και οι έτοιμες βαφές αυγών, τα κρεμμυδόφυλλα ή το ριζάρι.



Σήμερα πια έχω την εντύπωση ότι όλο και λιγότεροι μπαίνουν στη διαδικασία του σουβλιστού αρνιού και ακόμα λιγότεροι του κοκορετσιού. Είτε λόγω έλλειψης χώρου, είτε λόγω έλλειψης γνώσης ή και χρόνου. Αντίθετα, οι εξορμήσεις στα μαγαζιά με θαλασσινά, το βράδυ μετά τον Επιτάφιο καλά κρατούν. Όπως και οι έφοδοι στα απανταχού ψητοπωλεία, με προτίμηση στα γνωστά της Βάρης, ανήμερα του Πάσχα. Δεν πρέπει να παραλείψουμε τα αναστάσιμα και πασχαλινά μενού των ξενοδοχείων για όσους αντέχει η τσέπη τους.
Το Πάσχα της Αττικής

Παρότι όταν μιλάμε για την Αττική το μυαλό μας πάει στην Αθήνα, στην περιφέρειά της συναντάμε –ή τουλάχιστον συναντούσαμε παλιότερα– πολύ ενδιαφέροντα έθιμα που ξεφεύγουν από τα στερεότυπα του αστικού Πάσχα. Για παράδειγμα, από τα «Υδρέικα λαογραφικά» του Νικόλαου Χαλιόρη, που εκδόθηκαν το 1931, μαθαίνουμε ότι στην Ύδρα έβαφαν τα κόκκινα αυγά την Κυριακή των Βαΐων. Τη Μεγάλη Πέμπτη ζύμωναν τα κουλούρια κι ανάμεσά τους τις «κουτσούνιζες», που προορίζονταν για τα παιδιά. Ακόμα, των Βαΐων, όπως και στα περισσότερα μέρη, συνήθιζαν να τρώνε ψάρι βραστό φρέσκο ή παστό, κολιό ή μπακαλιάρο, με σκορδαλιά.


Στο τραπέζι της Λαμπρής το αρνάκι μαγειρευόταν ψητό στην κατσαρόλα. Συνοδευόταν από τον «τσορβά» (ένα είδος μαγειρίτσας), τουλουμοτύρι και σαλάτα με σαρδέλες. Στα Μέγαρα, στην αυστηρή νηστεία της Μ. Παρασκευής τρώνε τις «κεραμιδόπιτες». Πίτες δηλαδή ψημένες σε κεραμίδι, με προζύμι που είχαν «αναπιάσει» τη Μ. Τετάρτη στην εκκλησία, χρησιμοποιώντας λουλούδια του περσινού Επιταφίου και βαγιόνερο. Μετά την Ανάσταση έρχεται η μαγειρίτσα, ενώ το κατ’ εξοχήν πασχαλινό φαγητό είναι το σουβλιστό αρνί.