«Δεν έχεις δικαίωμα να με αγγίξεις για κανέναν λόγο», λέει κατηγορηματικά η δυναμική ηθοποιός σχολιάζοντας τις αποκαλύψεις που συγκλονίζουν το ελληνικό θέατρο, αποκαλύπτει άσχημες στιγμές που βίωσε εκτός του επαγγελματικού περιβάλλοντός της και κάνει ιδιαίτερη μνεία στον φόβο των θυμάτων
Μου είπε. Με τόνο κατηγορηματικό, απόλυτο: «Δεν έχεις δικαίωμα να με αγγίξεις. Σε οποιονδήποτε χώρο και για οποιονδήποτε λόγο. Τελεία και παύλα». Και σας βεβαιώ, το εννοεί. Πάντα ιδιαίτερη. Αιρετική. Ορμητική. Επιθετική. Δυναμική. «Μπα...», μου είπε, «αυτός ο δυναμισμός είναι φτιαγμένος από ζάχαρη».
Περίπου πριν από 20 χρόνια εμφανίζεται στον Χορό της «Πενθεσίλειας» του Χάινριχ φον Κλάιστ με σκηνοθέτη τον Πέτερ Στάιν. Σχεδόν ομοφώνως, με τους πρώτους πρωταγωνιστικούς της ρόλους, ανακηρύσσεται το πιο ταλαντούχο πλάσμα της γενιάς της. Η Στεφανία Γουλιώτη. Που είχε την τύχη πολύ νωρίς, μόλις 7 ετών στο Δημοτικό, να παρακολουθήσει μαθήματα από την Κυβέλη Μυράτ, κι έτσι από εκείνη τη στιγμή να ταχθεί ολοκληρωτικά στη θεατρική σκηνή. Η Στεφανία με αφορμή τα τελευταία δυσάρεστα, εξοργιστικά περιστατικά που με ρυθμούς καταιγιστικούς αποκαλύπτονται δημοσίως ταράζοντας το θεατρικό σύμπαν.
Σκηνή 1
ΗΡΘΕ Η ΩΡΑ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ
Από την πρώτη στιγμή ήταν κάθετη και κατηγορηματική. Δεν διαπραγματεύεται τις θέσεις της. Δεν το συζητάει. Πώς να σας το πω; Είναι απόλυτη: «Εμείς οι ηθοποιοί είμαστε αγωγοί του μυστηρίου της ζωής, γι’ αυτό αυτή τη στιγμή χρειάζεται ο δικός μου ο χώρος να γίνει και αγωγός κοινοποίησης όλων των ειδών κακοποίησης στην κοινωνία. Είναι ώρα να μιλήσουμε. Και για την ψυχική κακοποίηση, την οποία δεν είμαστε καν σε θέση να αναγνωρίζουμε. Είτε την ασκούμε, είτε την υφιστάμεθα. Οσον αφορά σε κάθε άλλου είδους κακοποίηση, χρειάζεται ο χώρος μου τώρα να ασκήσει πίεση στην Πολιτεία να αλλάξουν οι νόμοι ώστε και ο αδύναμος να έχει τον χώρο και να αισθάνεται ασφάλεια για να καταγγείλει».
- Μα είναι δυνατόν οι πρόβες απαιτητικών έργων και δύσκολων σκηνοθετών να γίνονται με το «σεις» και με το «σας»; «Οι ισορροπίες, από το πού δηλαδή αρχίζει να παραβιάζεται ο ψυχικός μου χώρος, είναι πολύ λεπτές. Και χρειάζεται διαπαιδαγώγηση, να γνωρίζουμε τα όρια. Ακόμα και του πότε υφιστάμεθα σωματική βία. Υπάρχουν ηθοποιοί που υφίστανται σωματική βία, αλλά την εκλαμβάνουν ως κάτι φυσικό, μέσα στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής απόδοσης. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι διαπαιδαγώγηση των δικαιωμάτων μας και της ακεραιότητάς μας. Μια διαπαιδαγώγηση που πρέπει να περάσει σε όλες τις φλέβες της κοινωνίας».
- Ποιος όμως θα διαπαιδαγωγήσει τους παιδαγωγούς; «Αυτό πιστεύω κι εγώ. Γι’ αυτό κάνω έκκληση στην εθνική μας παιδεία. Να εκπαιδεύσει καλύτερα τους παιδαγωγούς. Να δέχεται τις αδυναμίες και τις κοινωνικές διαφορετικότητες μέσα από την τάξη των δημοτικών σχολείων κάθε χωριού της επικράτειας. Οι δάσκαλοί μας στα σχολεία μοιάζει να μην μπορούν και να μην ξέρουν να διαχειρίζονται όλες τις μορφές και τις αποχρώσεις ψυχικών καταστάσεων των παιδιών που προέρχονται από πολλές διαφορετικές οικογένειες. Τα προβλήματα ξεκινάνε από τα θρανία. Εκεί όπου το αδύναμο ψυχικά παιδί δεν βρίσκει χώρο να εκφραστεί».
Σκηνή 2
ΘΑ ΣΕ ΚΑΤΑΓΓΕΙΛΩ
- Δεν είναι αλήθεια ότι πολλοί, να μην πω όλοι, οι καλλιτέχνες, ιδιαιτέρως οι σκηνοθέτες, πάσχουν από ναρκισσισμό; «Το να είσαι νάρκισσος και εγωπαθής δεν είναι κάτι κατακριτέο. Ολοι είμαστε νάρκισσοι και εγωπαθείς. Αυτό δεν μας κάνει βάναυσους και βίαιους. Αν φέρ’ ειπείν ο κύριος Δανίκας είναι βάναυσος, πρέπει να καταγγελθεί».
- Εχεις μιλήσει με «απλούς», καθημερινούς ανθρώπους; Ξέρεις τι λένε; Αφού, παιδάκι μου, γνωρίζεις ότι ο τάδε σκηνοθέτης συμπεριφέρεται βάναυσα, γιατί συνεργάζεσαι μαζί του; «Οχι, εγώ δεν ακούω φήμες. Θα πάω γιατί είναι μια επαγγελματική δουλειά. Ο σκηνοθέτης αυτός δεν βρίσκεται στη φυλακή. Που σημαίνει ότι ασκεί το επάγγελμά του νόμιμα. Αρα θα πάω για να ζήσω από το επάγγελμα που έχω επιλέξει. Μόλις πέσω στην πρώτη κακοποιητική πράξη θα φύγω καταγγέλοντάς τον».
- Γιατί τώρα και όχι τότε που σου συνέβη αυτή η βάναυση μεταχείριση ή η σεξουαλική παρενόχληση; Γιατί τώρα μετά από τόσα χρόνια; «Επειδή η ψυχή του ανθρώπου δεν είναι κάτι που το βάζεις σε στενά χρονικά όρια και πλαίσια».
Σκηνή 3
ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΜΕ ΠΙΣΤΕΥΕ;
- Μήπως η απάντηση είναι ο φόβος και η επαγγελματική του πορεία; «Σου μιλάω από την εμπειρία τη δική μου με έναν γιατρό. Που φοβήθηκα να επικοινωνήσω το συγκεκριμένο περιστατικό, γιατί κανείς δεν θα με πίστευε. Γι’ αυτό πρέπει να διαμορφωθεί το κατάλληλο ψυχικό και κοινωνικό πλαίσιο ώστε να μπορέσουν αυτά τα πράγματα να δημοσιοποιηθούν. Ωστε όλοι μας να μπορέσουμε να τα εκφράσουμε. Τώρα, λοιπόν, είναι η κατάλληλη στιγμή. Να μην υπάρξει καμία ανοχή. Εγώ είχα μια τέτοια εμπειρία κακοποιητική με έναν γιατρό πριν από επτά χρόνια. Από έναν γιατρό που θεράπευε “επώνυμους”. Δεν είπα τίποτα, σηκώθηκα κι έφυγα και δεν ξαναπήγα. Αλλά δεν έκανα και καμία καταγγελία γιατί κανείς δεν θα με πίστευε».
- Το θεωρώ εξωφρενικό να πιστεύεις ότι... «Ναι, γιατί ήμουν μόνη μαζί του σ’ ένα δωμάτιο. Γιατί ο σωματικός τραυματισμός έγινε σ’ ένα αμφιλεγόμενο σημείο».
- Και πάλι, μου είναι ακατανόητο όλο αυτό. Μα πώς; «Είσαι σε κατάσταση σοκ. Το πότε ένα σώμα θα ξεπεράσει το σοκ δεν είναι κάτι που μπορεί να το κρίνει το οποιοδήποτε καφενείο. Και πότε αυτό το σώμα, αυτός ο άνθρωπος θα μπορέσει να αισθανθεί την ασφάλεια στον περίγυρό του, στα μέσα προβολής και επικοινωνίας, στην οικογένειά του, ώστε να γνωστοποιήσει αυτό το τραυματικό περιστατικό. Αυτή τη στιγμή πολλά απ’ αυτά τα θύματα βιώνουν ένα δεύτερο μπούλινγκ. Οπως αυτό που μου περιγράφεις. Επρεπε να έρθει εκείνη η κατάλληλη χρονική στιγμή που τα θύματα θα έβρισκαν τα ψυχικά αποθέματα να αντιμετωπίσουν το πρόβλημά τους. Να σταθούν όρθια απέναντι σε μια απάνθρωπη κοινωνία».
Σκηνή 4
ΒΡΙΣΚΟΜΟΥΝ ΣΕ ΣΥΓΧΥΣΗ
- Επιστρέφω στις πρόβες και στα γυρίσματα και στη σχέση των ηθοποιών με τους σκηνοθέτες. Μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Τι ακριβώς συμβαίνει εκεί; «Στις πρόβες απαιτείται μια ψυχική υπέρβαση που κανένας σκηνοθέτης δεν γνωρίζει να τη ζητήσει από τους ηθοποιούς του. Με αυτό τον αντιπαιδαγωγικό και κακοποιητικό τρόπο ξεπερνιούνται τα όρια. Γι’ αυτό μιλάω για την εκπαίδευση, ώστε ο σκηνοθέτης να μάθει να χειρίζεται σωστά τους ψυχισμούς των ήδη πολύ ταραγμένων ηθοποιών του. Απαραιτήτως χρειαζόμαστε ψυχική παιδεία».
- Εξ όσων γνωρίζω, η βαναυσότητα υπήρξε μέρος της μεθόδου του θρυλικού Actors Studio από το οποίο αποφοίτησαν τα μεγαλύτερα και πιο διάσημα «τέρατα» της αμερικανικής σκηνής όπως Μάρλον Μπράντο, Αλ Πατσίνο και Ρόμπερτ Ντε Νίρο. «Υπάρχουν όρια. Και το ποιο είναι το όριο του κάθε ψυχοσωματικού οργανισμού είναι κάτι που το ξέρει ο ίδιος, καθώς και ένας πολύ εμπνευσμένος καθοδηγητής. Τέτοιοι θα ήθελα να είναι οι σκηνοθέτες μας. Αλλά στην καλύτερη των περιπτώσεων, οι σκηνοθέτες μας υπήρξαν παλιοί ηθοποιοί».
- Σαν να μου λες ότι αυτός ο παλιός ηθοποιός, όταν αλλάξει ρόλο, αντιγράφει και επαναλαμβάνει όσα ο ίδιος έχει υποστεί. «Ανοίγεις ένα μεγάλο θέμα. Είναι η ίδια λογική με άτομα που στο παρελθόν είχαν κακοποιηθεί ως παιδιά και που όταν μεγαλώσουν και ενηλικιωθούν αρχίζουν κι αυτοί να συμπεριφέρονται κακοποιητικά και παραβατικά. Είτε προς τους άλλους, είτε προς τον εαυτό τους. Γιατί αυτό; Τις εξηγήσεις καλύτερα να σταματήσετε να τις παίρνετε από τους ηθοποιούς και να τις ζητήσετε από τους ψυχολόγους. Εμείς είμαστε απλά κακοποιημένα παιδιά».
- Φήμες υποστηρίζουν ότι στα παρασκήνια και στις πρόβες σπουδαίων θεατρικών ομάδων, όπως το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν και η Σκηνή του Λευτέρη Βογιατζή, συνέβαιναν πολλά τέτοια περιστατικά, που με τα σημερινά μέτρα θεωρούνται βάναυσα και κακοποιητικά. «Δεν γνωρίζω από φήμες. Εγώ ποτέ δεν υπέστη βία από τον Λευτέρη. Τώρα θα έλεγα πως είχα υποστεί ψυχολογική βία, αλλά σήμερα, ως μια δυναμική ενήλικας, σκέφτομαι ότι εκείνη τη στιγμή το γνώριζα, αλλά επέλεξα να μείνω στον θίασό του, γιατί την ώρα που έκλαιγα το μόνο πράγμα που σκεφτόμουν ήταν να πάω να σημειώσω αυτά που μου λέγε εκείνη την ώρα. Δηλαδή βρισκόμουν σε μία μεγάλη σύγχυση για το τι πρέπει να κάνω και πώς να αντιδράσω».
Σκηνή 5
ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΒΑΝΑΥΣΟΤΗΤΑΣ
- Επομένως, ευεργετικές οι σημερινές αποκαλύψεις και, επομένως, τα πράγματα και οι συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά. «Επιμένω ότι πρέπει να καταγγέλλονται και να γνωστοποιούνται τέτοια περιστατικά. Και να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο. Γιατί μιλάμε και για ανήλικα παιδιά. Θα πρέπει λοιπόν να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο όπου ένα ανήλικο παιδί θα ξέρει ποια είναι τα όρια του ενήλικα πάνω του».
- Ποια η γνώμη σου για την απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού να θεσμοθετηθεί κώδικας δεοντολογίας; «Η απόφαση του υπουργείου θα κριθεί από την Ιστορία. Αν δηλαδή αυτή η απόφαση θα έχει κάποιον πρακτικό αντίκτυπο για τους ηθοποιούς ή θα λειτουργήσει σαν σωστική λέμβος για το υπουργείο και την υπόληψή του. Ομως αυτό το τεράστιο ζήτημα κακώς περιορίζεται στο στενό πλαίσιο του υπουργείου Πολιτισμού. Πρέπει να μπει στα υπουργεία Παιδείας και Εργασίας. Σε όλους τους τομείς. Και εμείς οι καλλιτέχνες έχουμε μια ευθύνη: να μην εφησυχάσουμε με αυτή την ενέργεια του υπουργείου Πολιτισμού. Μέχρι εκείνη τη στιγμή που θα αλλάξει το νομοθετικό πλαίσιο για όλη την κοινωνία».
- Κι εγώ πιστεύω ότι βαναυσότητα και σεξουαλική παρενόχληση συμβαίνουν σε πολλούς, να μην πω σε όλους, τους επαγγελματικούς χώρους. «Μα μόνο έτσι έχει νόημα. Αφορά το σύμπαν. Απλώς εμείς οι καλλιτέχνες κάνουμε θόρυβο και αυτό είναι ευεργετικό για τους υπόλοιπους».
- Και οι δικές σου δυσάρεστες εμπειρίες με παρενοχλήσεις και κακοποιητικές συμπεριφορές; «Οχι στο θέατρο. Αλλού. Τα έχω υποστεί και ως παιδάκι από τον κηπουρό της γιαγιάς μου. Και ως πολίτης, όταν μπήκε άνθρωπος στο σπίτι μου και με χτύπησε. Και ως ασθενής γιατρού. Αναφέρομαι σε αυτές τις εμπειρίες για να ξέρουμε ότι η παραμικρή κίνηση παραβίασης και κακοποίησης του σώματός μου δεν είναι επιτρεπτή. Και δεν είναι αυτονόητο και δεδομένο ότι μπορεί να συμβαίνει. Δεν έχεις δικαίωμα να με αγγίξεις. Σε οποιονδήποτε χώρο και για οποιονδήποτε λόγο. Τελεία και παύλα».
Σκηνή 6
ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΜΟΥ
- Και τώρα; Πώς αισθάνεται η Στεφανία Γουλιώτη; «Θα έλεγα πολύ καλά, λοιπόν. Με τον αναγκαστικό εγκλεισμό παίρνεις πολύ χρόνο, κάτι που χρειαζόσουν. Να βλέπεις πράγματα που ήταν θαμμένα μέσα σου. Ανάγκες, άλυτα ζητήματα, φόβους, ανησυχίες. Ολα αυτά ήταν θαμμένα. Τώρα, λοιπόν, μπορώ να τα βγάζω έξω και να έρχομαι αντιμέτωπη με τον εαυτό μου. Με τον κρυμμένο εαυτό μου. Ισα-ίσα να ακούς και τον εαυτό σου και να μπορείς έτσι να τον διορθώνεις».
- Ποιους φόβους; «Μήπως δεν είμαι επαρκής και ικανή. Τι είδους καλλιτέχνης είμαι τελικά. Και τι είδους πολίτης είμαι τελικά. Να αντιμετωπίσω όλους εκείνους τους φόβους που με κρατάνε εγκλωβισμένη σε μια εικόνα. Σε μια εικόνα που ήθελα να αρέσει. Σε μια εικόνα που δεν χώραγε ασχήμιες. Δεν χώραγε ημιμάθεια. Σε αυτή την εικόνα όπου ήμουν βουτηγμένη. Σε μια εικόνα όπου δεν χωρούσαν συνειδητοποίηση και αμφισβήτηση».
- Εσύ βουτηγμένη σε μια εικόνα, στο image που λένε και οι κοσμικοί; «Μα ναι, σε μια εικόνα τσιμεντοποιημένη και βιομηχανοποιημένη. Και ήταν έτσι με στόχο να χωρέσει και να προσαρμοστεί σε αυτό τον καλλιτεχνικό χώρο και σε αυτή την κοινωνία. Τώρα μαθαίνω να αποδέχομαι τις αδυναμίες μου και να τις κάνω όπλα. Ναι, πιστεύω ότι τώρα είμαι σε μεγαλύτερη συμφιλίωση με τις αδυναμίες μου».
- Οπλα στραμμένα προς εσένα; «Οπλα επιβίωσης. Γιατί, και με δεδομένα όλα αυτά που συμβαίνουν τελευταία, νομίζω πως χρειάζεται να οικοδομήσουμε μια κοινωνία αδυναμιών. Οπου ο αδύναμος και ο ανασφαλής θα έχουν χώρο».
Σκηνή 7
Ο ΕΡΩΤΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΟΧΥΡΑ ΜΑΣ
- Και ο έρωτας; Τι μένει στο τέλος; Πάθος και σεξ ή τρυφερότητα και αγάπη; «Το δύσκολο στις ερωτικές σχέσεις είναι να καταφέρνεις να μη σε καθορίζουν πεποιθήσεις του παρελθόντος. Κάθε στιγμή να είναι καινούρια. Να μην κρύβεσαι πίσω από τα οχυρά σου. Και έτσι κάθε στιγμή να είσαι ταυτόχρονα καινούριος και ελεύθερος. Ωστε κάθε σχέση να είναι καινούρια - και όχι μια αναπαραγωγή παλαιότερης σχέσης».
- Ολα αυτά που λες ακούγονται σαν δοξασίες από γκουρού θεωριών αυτοβελτίωσης και εσωτερικότητας... «Καθόλου. Απλώς έχω μπει στο τριπάκι να μη με καθορίζει το παρελθόν μου με τα τραύματα από πράξεις για τις οποίες ευθύνονται άλλοι. Αρα πίσω απ’ όλα αυτά να δω τι θα ήμουν εγώ χωρίς αυτά».
- Το έχεις καταφέρει; «Προς το παρόν το παλεύω. Ομως κανείς δεν θα καταφέρει να το κάνει πράξη αν διαρκώς δεν προσπαθεί και δεν το παλεύει».
- Το ίδιο και στη δουλειά σου; «Ειδικά στη δουλειά μου. Αν δεν το κάνεις, θα μετατραπείς σε μια κασέτα αναπαραγωγής που από τη συχνή επανάληψη γρήγορα θα φθαρεί και θα καταστραφεί. Εμείς οι ηθοποιοί είμαστε οι αγωγοί όλου του μυστηρίου της ζωής. Υπάρχουμε επειδή το μυστήριο της ζωής δεν εξηγείται».
- Σχεδόν όλοι οι ηθοποιοί και εδώ και αλλού με τη μανιέρα τους πορεύονται στην καλλιτεχνική τους διαδρομή. «Ελπίζω όλοι να παλεύουν εναντίον αυτής της μανιέρας. Αλλά για να το κάνουν, πρέπει να είναι γνώστες αυτής της μανιέρας. Εγώ συνεχίζω να την αμφισβητώ σε κάθε μου βήμα. Αναγνωρίζω ότι κι εγώ έχω τη μανιέρα μου».
Σκηνή 8
ΔΥΝΑΜΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΖΑΧΑΡΗ
- Ποια η γνώμη σου για το επίπεδο του ελληνικού θεάτρου;
«Το ελληνικό θέατρο θα μπορούσε να πρωταγωνιστεί στην ευρωπαϊκή σκηνή. Με μια βασική προϋπόθεση: να γίνει πιο τολμηρό. Να τολμά να μιλά εκ βαθέων. Να μην επαναπαύεται στον εντυπωσιασμό και στις φαινομενικά καινοτόμες ιδέες. Να γίνει πραγματικά και αυθεντικά τολμηρό».
- Υπάρχουν οι ανθρώπινες, καλλιτεχνικές προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο; «Ναι, υπάρχουν! Κι αυτό επειδή υπάρχουν ταραγμένοι, ανήσυχοι άνθρωποι. Επειδή ζούμε σε μια ανήσυχη κοινωνία και ευτυχώς οι καλλιτέχνες μας καθρεφτίζουν αυτή την ανησυχία και την ταραχή».
- Από τη νεότερη γενιά των εικοσάρηδων; «Μα ναι, φυσικά. Απ’ αυτά που ακούω και νιώθω. Υπάρχει πολύς και όμορφος αναβρασμός».
- Να ρωτήσω κάτι τελευταίο; Επειδή απέναντί μου βλέπω μια δυναμική γυναίκα. Τόσο δυναμική που μερικές φορές αναρωτιέμαι πώς να αισθάνονται μαζί σου οι συνεργάτες, οι φίλοι και οι γνωστοί σου. Μάλλον προκαλείς φόβο. «Ισως είναι άμυνα επιβίωσης. Μια άμυνα που έχει προκύψει από συγκεκριμένες καταστάσεις στη ζωή μου. Απ’ αυτά που έχω περάσει. Πώς να σ’ το πω... Επειδή φοβάμαι προκαλώ φόβο. Αυτός είναι ο αμυντικός μου μηχανισμός. Αισθάνομαι πως απειλείται η δικαιοσύνη μου. Αλλά να ξέρεις. Αυτός ο δυναμισμός είναι φτιαγμένος από ζάχαρη. Ατομα σαν κι εμένα, για τη δική τους προστασία, προτάσσουν ψευτοδυναμισμό».
- Αλλο το φαίνεσθαι, άλλο το είναι. «Κάπως έτσι».
Ενα είναι σίγουρο. Επειδή την πίστεψα. Κανένα περιθώριο αμφισβήτησης δεν επιτρέπει. Δηλαδή καμία ανοχή σε κάθε είδους κακοποίηση. Καμία ανοχή στον εφησυχασμό. Καμία ανοχή στη μανιέρα. Καμία ανοχή στη βολική εικόνα. Καμία ανοχή στη μετριότητα. Και καμία ανοχή σε φήμες και γραφικότητα. Η Στεφανία Γουλιώτη, η ζωντανή επιτομή πειραματισμών, τόλμης, κατάδυσης και συνειδητότητας. Υποκλίνομαι!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου