Ποιος θα σώσει το ιστορικό σπίτι του Ανάργυρου

Από τα παράθυρά του ο Ελευθέριος Βενιζέλος που φιλοξενούνταν εκεί αγνάντευε το απέραντο γαλάζιο. Στα φωτισμένα σαλόνια του έδωσαν το «παρών» βασιλιάδες, πρωθυπουργοί και αμέτρητες προσωπικότητες μιας άλλης εποχής.
Η φθορά του χρόνου, όμως, ακατανίκητη για ανθρώπους και υλικά, δεν κάνει εξαιρέσεις, ούτε μπορεί να περιμένει τις γραφειοκρατικές αδυναμίες και παθογένειες, όπως έχει αποδειχθεί σε πολλές περιπτώσεις. Στην προκειμένη, το ρολόι μετράει αντίστροφα καιρό τώρα γι’ αυτό το ξεχωριστό στολίδι των Σπετσών. Το αρχοντικό του εθνικού ευεργέτη Σωτήριου Αναργύρου, ενός ανθρώπου που με την παρουσία και τη δράση του άλλαξε το νησί συμβάλλοντας τα μέγιστα ώστε να εξελιχθεί στον σημερινό κοσμοπολίτικο προορισμό.

Ο Σωτήριος Ανάργυρος υποδέχεται τον Ελευθέριο Βενιζέλο στα κτίρια της Κοργιαλενείου Σχολής (1928) Tο ξενοδοχείο «Ποσειδώνιο», τοπόσημο των Σπετσών Το ψηφιδωτό μονόγραμμα του Σωτηρίου Ανάργυρου διασώζεται στο μωσαϊκό του αρχοντικού Βασίλης Καρδιασμένος (πρώην δήμαρχος Σπετσών): «Στο χείλος της κατάρρευσης βρίσκεται αυτό το καταπληκτικό κτίριο που έχτισε ο εθνικός ευεργέτης στο κεντρικότερο σημείο των Σπετσών. Σαν να λέμε τη “Μεγάλη Βρεταννία” στην πλατεία Συντάγματος» Οι ζημιές είναι εκτεταμένες και ο κίνδυνος κατάρρευσης είναι ορατός σήμερα σε κάθε γωνιά του αρχοντικού


Δεν είναι μόνο η Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή που ο ίδιος δημιούργησε κατόπιν της επίμονης προτροπής του προσωπικού του φίλου Ελευθέριου Βενιζέλου. Δεν ήταν ούτε ο ίδιος μόνο οι Σπέτσες. Ξενιτεμένος, κοσμογυρισμένος, κυνήγησε μεγάλους ορίζοντες, κατέκτησε την επιτυχία και επέστρεψε στη γενέθλια γη για να προσφέρει, εκτός από ένα όραμα ανάταξης, τα μέσα για να καταστεί εφικτό και να γίνει κτήμα των Σπετσιωτών.

Ο χρόνος όμως, εκτός από πανδαμάτωρ, είναι και αδυσώπητα σκληρός στο πέρασμά του. Ετσι ένα από τα «θύματά» του κινδυνεύει να γίνει το περίφημο αρχοντικό στο κέντρο των Σπετσών, στην Ντάπια, η αποκατάσταση του οποίου έχει εξελιχθεί σε πολυετές σίριαλ με απρόβλεπτες ενδεχομένως συνέπειες. Αν και με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή Σπετσών (ΑΚΣΣ), το οποίο έχει επιφορτιστεί με την υλοποίηση του οράματος και τη διαχείριση της περιουσίας που κατέλιπε ο Σωτήριος Ανάργυρος, καθώς και άλλων παραγόντων, εξασφαλίστηκαν κονδύλια ύψους 2,5 εκατ. ευρώ από την Περιφέρεια Αττικής, προκηρύχθηκε διαγωνισμός και τελικά τον Αύγουστο του 2023 αναδείχθηκε προσωρινός ανάδοχος, εδώ και έναν ολόκληρο χρόνο δεν έχει γίνει απολύτως τίποτα. Οι πληροφορίες μιλούν για διαδοχικές προσφυγές και ενστάσεις, όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις. Ωστόσο, όλες οι περιπτώσεις δεν είναι... ίδιες, όπως η εμβληματική οικία Ανάργυρου, που παραδομένη στη φθορά, λεηλατημένη και αφύλακτη, απειλείται με ολοκληρωτική καταστροφή.

Ο Σωτήριος Ανάργυρος υποδέχεται τον Ελευθέριο Βενιζέλο στα κτίρια της Κοργιαλενείου Σχολής (1928)
Αγωνιώδης έκκληση

Την αγωνία της τοπικής κοινωνίας των Σπετσών εκφράζει με χαρακτηριστικό τρόπο προς το «ΘΕΜΑ» ο διατελέσας για πάνω από δύο δεκαετίες δήμαρχος Βασίλης Καρδιασμένος: «Απευθύνω, μέσω του “Πρώτου Θέματος”, έκκληση ως Σπετσιώτης και ως απόφοιτος της Αναργυρείου και Κοργιαλενείου Σχολής, αλλά για τη μνήμη του μεγάλου ευεργέτη του έθνους Σωτήριου Αναργύρου, ο οποίος, εκτός από τη Σχολή, το περίφημο ξενοδοχείο “Ποσειδώνιο” και την τεράστια περιουσία που άφησε στο ίδρυμα της Σχολής, έχτισε ένα καταπληκτικό κτίριο μέσα στο κεντρικότερο σημείο των Σπετσών, σαν να λέμε τη “Μεγάλη Βρεταννία” στην πλατεία Συντάγματος», μας λέει.

«Δυστυχώς αυτό το κτίριο πέρασε πολλές διακυμάνσεις. Το είχαν οι Ρότσιλντ, για 15 χρόνια, μετά το εγκατέλειψαν και άρχισε να υφίσταται ζημιές. Εγώ ως δήμαρχος το 1984 διέθεσα ένα ποσό 3 εκατ. δραχμών και σταθεροποιήσαμε τον δεύτερο όροφο που ήταν έτοιμος να καταρρεύσει», επισημαίνει. Για τη σημερινή του κατάσταση, ο κ. Καρδιασμένος τονίζει, μεταξύ άλλων, ότι «το κτίριο βρίσκεται στο χείλος της κατάρρευσης. Ο κόσμος βλέπει την πινακίδα που έχει τοποθετηθεί με τα στοιχεία του μελλοντικού έργου αποκατάστασης, αλλά εδώ και έναν χρόνο δεν έχει προχωρήσει τίποτα».

Το ψηφιδωτό μονόγραμμα του Σωτηρίου Ανάργυρου διασώζεται στο μωσαϊκό του αρχοντικού

Ο ίδιος εκφράζει την πικρία του και για τη στάση του υπουργείου Πολιτισμού το οποίο, όπως υποστηρίζει, δεν έχει δείξει το απαραίτητο ενδιαφέρον. Σημειώνεται ότι η οικία το 1986 χαρακτηρίστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού έργο τέχνης και ιστορικά διατηρητέο μνημείο, «διότι παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό και μορφολογικό ενδιαφέρον, αποτελεί αξιόλογο και αντιπροσωπευτικό δείγμα αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ού αιώνα στις Σπέτσες και υπήρξε κατοικία του εθνικού ευεργέτη και ευεργέτη των Σπετσών Σωτήριου Αναργύρου». Μάλιστα, το ΥΠΕΧΩΔΕ ανέλαβε το 1990 τη σύνταξη μελέτης αποκατάστασης του μνημείου, ενώ το 1991 εγκρίθηκε από το ΥΠΠΟ η πρώτη φάση εργασιών αποκατάστασης του δώματος του κτιρίου η οποία υλοποιήθηκε το 1995. Κάπου εκεί σταμάτησε και το ενδιαφέρον...

«Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, το κτίριο θα πέσει. Και τότε θα πρέπει να ντρέπονται όλοι οι υπεύθυνοι», συμπληρώνει ο πρώην δήμαρχος. Σχετικά με το εάν το κονδύλι των 2,5 εκατ. ευρώ είναι αρκετό για την αποκατάσταση ο κ. Καρδιασμένος αναφέρει ότι «πάντα στα έργα υπάρχει μια υπέρβαση του προϋπολογισμού λόγω αύξησης του κόστους των οικοδομικών υλικών. Πιστεύω ότι θα βρεθούν τα επιπλέον χρήματα. Και αν δεν βρεθούν θεωρώ ότι θα συμβάλει το Ιδρυμα Νιάρχου, αλλά και όλοι οι μεγασχήμονες που έχουν καταλάβει τις Σπέτσες και μπορούν να βάλουν από ένα μικρό ποσό, ακόμη και οι Σπετσιώτες να κάνουν έρανο για να καλύψουν τη διαφορά».

Βασίλης Καρδιασμένος (πρώην δήμαρχος Σπετσών): «Στο χείλος της κατάρρευσης βρίσκεται αυτό το καταπληκτικό κτίριο που έχτισε ο εθνικός ευεργέτης στο κεντρικότερο σημείο των Σπετσών. Σαν να λέμε τη “Μεγάλη Βρεταννία” στην πλατεία Συντάγματος»
Τι αναφέρει το Ιδρυμα

Από πλευράς της διοίκησης του Ιδρύματος ΑΚΣΣ διατυπώθηκε προς το «ΘΕΜΑ» η θέση ότι «το Ιδρυμα αναμένει πολύ σύντομα το πέρας των προσφυγών, ώστε ο ανάδοχος να ξεκινήσει τις εργασίες αποκατάστασης». Πηγές της διοίκησης, επιβεβαιώνοντας ότι μετά την ολοκλήρωση του διαγωνισμού ακολούθησε μπαράζ προσφυγών και ενστάσεων, εξέφραζαν την αισιόδοξη εκτίμηση ότι ενδεχομένως και από το φθινόπωρο θα καταστεί δυνατό να ξεκινήσουν οι εργασίες.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι την 1η Αυγούστου 2022 υπογράφτηκε η σύμβαση με την Περιφέρεια Αττικής για τη χρηματοδότηση του έργου ύψους 2,5 εκατ. ευρώ. Το καλοκαίρι του 2023 προκηρύχθηκε ο τελικός διαγωνισμός για το σύνολο των οικοδομικών εργασιών και ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων που απαιτούνται για την αποκατάσταση της Οικίας Αναργύρου και τη μετατροπή της σε πολιτιστικό πόλο-χώρο εκθέσεων, με την αξία της σύμβασης να ανέρχεται σε 2,014 εκατ. ευρώ (πλέον ΦΠΑ).

Τον Αύγουστο του 2023 ανακηρύχθηκε ως προσωρινός μειοδότης η εταιρεία Kontos Concreate ΑΤΕ, που πρόσφερε, όπως αναφέρεται στο σχετικό πρακτικό, «την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει τιμής, με μέση έκπτωση 2,01% και ποσού 1.974.022 ευρώ πλέον ΦΠΑ 24%, καλύπτοντας όλες τις προϋποθέσεις συμμετοχής στον διαγωνισμό σύμφωνα με τους όρους της Διακήρυξης».

Οι ζημιές είναι εκτεταμένες και ο κίνδυνος κατάρρευσης είναι ορατός σήμερα σε κάθε γωνιά του αρχοντικού
Ο ευεργέτης Ανάργυρος

Ο Σωτήριος Ανάργυρος γεννήθηκε στις Σπέτσες το 1849, καταγόμενος από την ένδοξη σπετσιώτικη γενιά των Αναργυραίων, ναυμάχων του 1821, και θεωρείται η σπουδαιότερη προσωπικότητα των Σπετσών του προηγούμενου αιώνα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ιδρύματος Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή Σπετσών, η δίψα του για επιτυχία τον οδηγεί από νεαρή ηλικία σε περιπλανήσεις με σταθμούς την Κωνσταντινούπολη, τη Ρουμανία, την Αίγυπτο, τη Γαλλία και την Αγγλία. Εκεί ασχολείται για πρώτη φορά με τα καπνά.

Το 1883, με οδηγό το εμπορικό του ένστικτο, μεταναστεύει στη Νέα Υόρκη όπου προσλαμβάνεται στη μεγάλη καπνοβιομηχανία του Αμερικανοεβραίου Τόμσον, την οποία και στο τέλος κληρονομεί μετά την υιοθεσία του από εκείνον.

Με όχημα αυτή την επιχείρηση, ο Ανάργυρος χτίζει έναν πραγματικό εμπορικό κολοσσό στον χώρο των καπνών, με εκτόπισμα σε όλη σχεδόν την αμερικανική αγορά.
Το 1894 επιστρέφει για πρώτη φορά στις Σπέτσες και στην επόμενη επίσκεψή του, έναν χρόνο μετά, θα γνωρίσει και θα παντρευτεί τη δεύτερη εξαδέλφη του Ευγενία Θ. Αναργύρου. Θα ζήσουν για άλλα τρία χρόνια στις ΗΠΑ όπου ο Ανάργυρος διαπρέπει επιχειρηματικά, ωστόσο η νοσταλγία του ίδιου και της γυναίκας του θα επικρατήσουν, οδηγώντας τους πίσω στις Σπέτσες. Ενδεικτικό της οικονομικής επιφάνειας είναι ότι από την πώληση της καπνοβιομηχανίας του και μόνο εισέπραξε το ιλιγγιώδες τότε ποσό των 650.000 δολαρίων.


Η επιστροφή του σηματοδοτεί την απαρχή μιας περιόδου ανάπτυξης για το νησί, που λόγω των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων αναδεικνύεται σε εμπορικό κέντρο. Το 1904 ολοκληρώνεται η ανέγερση του πολυτελούς αρχοντικού, νεοκλασικού ρυθμού, στο κέντρο της πόλης. Το 1907 κατασκευάζει, με δικά του έξοδα, το πρώτο υδραγωγείο.
Το 1913-14 αγοράζει μεγάλη έκταση που καλύπτει το 44% του νησιού, την οποία αναδασώνει, αναγεννώντας ουσιαστικά το πευκοδάσος των Σπετσών που κινδύνευε τότε με αφανισμό, ενώ παράλληλα ανοίγει περιφερειακούς δρόμους και βέβαια κατασκευάζει το ξενοδοχείο «Ποσειδώνιο». Ενα έργο εμβληματικό που έδωσε τουριστική ώθηση στο νησί αναδεικνύοντάς το σε παραθεριστικό κέντρο των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Πολύ σύντομα οι Σπέτσες θα αποκτήσουν τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα τους καθώς βασιλιάδες, πρίγκιπες, πρωθυπουργοί και εξέχουσες προσωπικότητες απ’ όλο τον κόσμο έρχονταν κάθε καλοκαίρι διαμένοντας στο μοναδικό για την εποχή «Ποσειδώνιο». Το 1927 ξεκινά την πλούσια διαδρομή της η Αναργύρειος και Κοργιαλένειος Σχολή Σπετσών, η μεγαλύτερη προσφορά του που υπήρξε ένα από τα καλύτερα πρότυπα κολέγια της χώρας και όχι μόνο.

Ο Σωτήριος Ανάργυρος ήταν ο μόνος εθνικός ευεργέτης που αρνήθηκε στον Ελευθέριο Βενιζέλο, παρά την προσωπική τους φιλία, να πραγματοποιήσει, όπως και οι άλλοι ευεργέτες, έργα στην Αθήνα, εστιάζοντας στο νησί του. Παρά ταύτα, συνέβαλε με σημαντικές δωρεές και σε εθνικό επίπεδο, όπως το 1912 με το ποσό των 40.000 δραχμών για την αγορά των πρώτων τριών αεροπλάνων κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, αλλά και 100.000 δραχμών υπέρ των αναπήρων πολέμου. Ο Σωτήριος Ανάργυρος έφυγε από τη ζωή τον Δεκέμβριο του 1928, σε ηλικία 79 ετών.


Η ιστορία του αρχοντικού

Φέτος συμπληρώνονται 120 χρόνια από την ανέγερση του αρχοντικού, που σε αυτή τη μεγάλη πορεία «συνδέθηκε στενά με την πολυκύμαντη ζωή και του ιδιοκτήτη του και του νησιού ολόκληρου», όπως αναφέρεται στα ιστορικά στοιχεία του Ιδρύματος και στην τεχνική περιγραφή του έργου αποκατάστασης.

Η αφετηρία της δημιουργίας του ανατρέχει στο 1899, όταν ο Ανάργυρος επέστρεψε για να εγκατασταθεί μόνιμα στις Σπέτσες. Εκτοτε ξεκίνησε την αναζήτηση του κατάλληλου σημείου για την κατασκευή οικίας αντάξιας της οικονομικής του επιφάνειας. Αν και υπήρχαν αρκετά σπίτια συγγενών όπου μπορούσε να φιλοξενηθεί, εκείνος επεδίωξε την ανεξαρτησία του. Ετσι νοίκιασε ένα από τα ωραιότερα ακίνητα του νησιού, την οικία Σκαρμακόπουλου, δίπλα στον Αγιο Σπυρίδωνα. Την άνοιξη του 1902 βρέθηκε ο ιδανικός χώρος για την ανέγερση του αρχοντικού. Στο κέντρο ακριβώς της πόλης, ανάμεσα στα παλιά αρχοντικά της Μπουμπουλίνας και του Μπόταση, σε κυρίαρχη θέση, με θέα καταπληκτική προς τη θάλασσα. Αμέσως προχώρησε στην αγορά των μικρών οικοπέδων και σπιτιών που υπήρχαν εκεί, κατεδάφισε τα κτίσματα και υπέβαλε αίτηση μετατροπής του σχεδίου πόλεως για την ενοποίηση του οικοδομήσιμου χώρου.

Παράλληλα, ανέθεσε την εκπόνηση των σχεδίων του αρχοντικού στον αρχιτέκτονα Παναγιώτη Ζίζηλα, από τους σημαντικότερους των αρχών του 20ού αιώνα, ο οποίος σχεδίασε ακόμη το «Ποσειδώνιο», τα ξενοδοχεία «Μητρόπολις» και «Παλλάδιον» στην Αθήνα, το Μέγαρο Σαμαρά κ.ά. Οι οδηγίες του Ανάργυρου ήταν σαφείς. Φιλοδοξούσε να χτίσει ένα αρχοντικό που να μοιάζει με αρχαίο αιγυπτιακό ανάκτορο ή ναό. Προς αυτόν τον σκοπό επιστράτευσε τους καλύτερους τεχνίτες του νησιού και μόλις σε έναν χρόνο όρθωσε ένα από τα λαμπρότερα οικοδομήματα των Σπετσών. Οραμά του ήταν να αναπλάσει το κέντρο της Ντάπιας μπροστά στο αρχοντικό και γι’ αυτόν τον λόγο έφερε έναν Ιταλό αρχιτέκτονα για να εκπονήσει την αντίστοιχη μελέτη. Το φιλόδοξο αυτό σχέδιο, όμως, ουδέποτε υλοποιήθηκε.


Η ανέγερση του αρχοντικού κόστισε γύρω στις 100.000 χρυσές δραχμές, ποσό ιδιαίτερα σημαντικό για την εποχή. Και, αποτυπώνοντας κατά κάποιον τρόπο, τον αντισυμβατικό χαρακτήρα του, ήταν κι εκείνο κόντρα στις γραμμές της λιτής νησιώτικης αρχιτεκτονικής.

Το διώροφο λιθόκτιστο κτίριο ορθώνεται στο μέσον ενός τετράγωνου οικοπέδου περίπου ενός στρέμματος. Χαρακτηρίζεται από συμμετρία στις όψεις, ισορροπία στη διάπλαση του όγκου, καθαρότητα των αρχιτεκτονικών μορφών και σαφήνεια των επμέρους νεοκλασικών μορφολογικών στοιχείων. Χαρακτηριστική είναι η στοά περιστυλίου που διαμορφώνεται στο ισόγειο και σχηματίζει στον όροφο εξώστη. Το κτίριο βρίσκεται στη μέση ενός κήπου με βοτσαλωτούς διαδρόμους, τρεις δεξαμενές, ορνιθώνα, περιστερώνα και φούρνο.

H σφραγίδα «ΝΗΙΘ»

Μπαίνοντας κανείς από την κεντρική είσοδο στον κήπο του αρχοντικού, αντικρίζει έναν βοτσαλόστρωτο διάδρομο με ποικίλες παραστάσεις, πλαισιωμένο από φοίνικες. Στο τέλος του διαδρόμου υπάρχει η μαρμάρινη πλατιά σκάλα που οδηγεί στην επιβλητική πόρτα του ισογείου. Στο ύψος του τρίτου σκαλοπατιού, δεξιά και αριστερά, στέκονται δύο αιγυπτιακές σφίγγες, από τα στοιχεία που δείχνουν πόσο ο Ανάργυρος επηρεάστηκε από τη διαμονή του στην Αίγυπτο. Ενα ακόμη τέτοιο στοιχείο είναι η σφραγίδα στο στηθαίο της βορεινής πρόσοψης με το «ΝΗΙΘ», που παραπέμπει στην θεά Νηίθ των αρχαίων Αιγυπτίων.

Το ισόγειο περιβάλλεται από ευρύχωρη βεράντα στα κράσπεδα της οποίας εδράζονται συμμετρικά υψηλοί κίονες. Πάνω στις πλατιές τετράγωνες κεφαλές τους στηρίζεται η βεράντα του άνω ορόφου. Ετσι γύρω από το ισόγειο σχηματίζεται περίστυλη τετράγωνη στοά που ζώνει το αρχοντικό. Στην οροφή της στοάς υπήρχαν τοιχογραφίες που σήμερα είναι καλυμμένες. Η είσοδος στο ισόγειο είναι μεγαλοπρεπέστατη, θυμίζοντας πύλη αρχαιοελληνικού ναού.

Η κεντρική δίφυλλη ξυλόγλυπτη θύρα, που πλαισιώνεται από δύο τετράγωνους πεσσούς και στεφανώνεται από τριγωνικό αέτωμα, οδηγεί σ’ έναν ευρύ διάδρομο που τέμνει αξονικά τον κάτω όροφο σε δύο ισομερείς πτέρυγες.

Στην ανατολική πτέρυγα υπάρχει το σαλόνι και στη συνέχεια η σάλα-τραπεζαρία, με θαυμαστή διακόσμηση και πλούσια επίπλωση. Από την είσοδο μέσα από μια τετράφυλλη πόρτα με ζωγραφισμένα κρύσταλλα, μέχρι τα έπιπλα από ξύλο καρυδιάς, το τζάκι, τον κρυστάλλινο καθρέφτη και το ρολόι-εκκρεμές, αλλά και το εσωτερικό μικρό σαλόνι σε σχήμα θεωρείου θεάτρου, όπου οι καλεσμένοι μετά το γεύμα περνούσαν για να καπνίσουν και να απολαύσουν τον καφέ τους, ο χώρος αυτός ήταν ο επιβλητικότερος του αρχοντικού.

Σε αυτόν δεξιωνόταν ο Σ. Ανάργυρος μέλη της βασιλικής οικογένειας, με την οποία επίσης διατηρούσε στενή σχέση, παρά τη φιλία του με τον Ελ. Βενιζέλο, τον ίδιο τον Εθνάρχη, τον ανιψιό του Αλέξανδρο Διομήδη και πλήθος ακόμη υψηλών προσώπων της εποχής.

Στη δυτική πτέρυγα υπήρχαν το επίσημο γραφείο του, το ξύλινο κλιμακοστάσιο και η κουζίνα. Η προσπέλαση στον άνω όροφο γίνεται «από εντυπωσιακή εσωτερική σκάλα, μοναδικής καλλιτεχνίας». Ο όροφος περιβάλλεται από τετράγωνη κιγκλιδωτή βεράντα, ενώ κυριαρχεί το σαλόνι με την εκπληκτική θέα προς τη θάλασσα, όπου επίσης ο οικοδεσπότης δεξιωνόταν τους υψηλούς προσκεκλημένους πριν από το γεύμα ή το δείπνο στην τραπεζαρία. Εκεί δέσποζαν ένα πιάνο με ουρά, αμερικανικής κατασκευής και μια πιανόλα.

«Στις μέρες της ευτυχίας η σύζυγός του Ευγενία του έπαιζε διάφορα μουσικά κομμάτια κι εκείνος την άκουγε εκστατικός. Μετά τον χωρισμό τους και όσο περνούσαν τα χρόνια, ο Ανάργυρος γινόταν όλο και πιο βαρύθυμος, οι βεγγέρες λιγόστευαν, η μουσική του πιάνου ακουγόταν όλο και πιο σπάνια και κάποτε σταμάτησε οριστικά»...

Από αυτό το σαλόνι περνάει κανείς στην κρεβατοκάμαρα, με το διπλό ορειχάλκινο κρεβάτι με την κουνουπιέρα, την τρίφυλλη ιματιοθήκη όπου φύλασσε την πλούσια γκαρνταρόμπα του κ.ά., ενώ υπήρχε ένα ακόμη δωμάτιο που χρησίμευε ως αυστηρά προσωπικό του γραφείο και πρόχειρη τραπεζαρία. Σε όλους τους κεντρικούς χώρους κυριαρχούσαν οι οροφογραφίες και οι τοιχογραφίες.

Ο κήπος του αρχοντικού, όσο ζούσε ο Ανάργυρος, ήταν ένα κομψοτέχνημα από μόνος του, με πανύψηλα φοινικόδεντρα, κουκουναριές, κληματαριές, τριανταφυλλιές, νυχτολούλουδα και βέβαια πολλούς κόκκινους ιβίσκους που ήταν το αγαπημένο του λουλούδι. Μετά τον θάνατό του τόσο το αρχοντικό όσο και όλη η τεράστια περιουσία του περιήλθε στο Ιδρυμα της Σχολής. Ακολούθησαν χρόνια ερήμωσης και εγκατάλειψης. Στην Κατοχή και την πρώτη μετακατοχική περίοδο στεγάστηκαν εκεί οι δημοτικές αρχές και το δημοτικό νοσοκομείο.

Οι Ρότσιλντ και οι ζημιές

Τη δεκαετία του ’60 το αρχοντικό νοικιάστηκε για κάποια χρόνια σε μέλη της οικογένειας Ρότσιλντ, που το χρησιμοποίησαν ως κατοικία. Στη φάση αυτή, όπως τονίζεται, έλαβαν χώρα οι πρώτες σημαντικές μείζονες ζημιές του κτιρίου και συγκεκριμένα ο επιχρωματισμός μεγάλου μέρους του ζωγραφικού διακόσμου. Μετά την «περίοδο Ρότσιλντ» η οικία παρέμεινε κλειστή και υπέστη περαιτέρω ζημιές.

Τη δεκαετία του ’90 η φραγή των λουκιών συλλογής των ομβρίων στην ταράτσα επέφερε βαθμιαία διάβρωση της κατασκευής του δώματος και των ζωγραφισμένων οροφών του πρώτου ορόφου και αργότερα ορισμένων σημείων του ισογείου και των παλιών περίτεχνων δαπέδων του. Στη συνέχεια υπήρξε επισκευή της μόνωσης του δώματος, αλλά οι ζημιές από την έλλειψη συντήρησης εξακολουθούσαν με την καταστροφή των οροφογραφιών του περιστυλίου. Σήμερα, το στολίδι, κάποτε, των Σπετσών μοιάζει αφημένο στην τύχη του, αναμένοντας κάποια σωτήρια παρέμβαση που θα του προσδώσει ξανά την αίγλη του παρελθόντος...