Σκότωσε και τον Στάλιν ο Λαβρέντι Μπέρια;

Για μια ακόμη φορά θα αναφερθούμε σήμερα σε ένα από τα πρόσωπα που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα. Πρόκειται για τον Ιωσήφ Στάλιν. Έχουμε καλύψει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή και τη δράση του, θα ασχοληθούμε σήμερα με τον θάνατό του. Επισήμως, ο Στάλιν πέθανε από εγκεφαλική αιμορραγία στις 5 Μαρτίου 1953. Στο βιβλίο του «ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ», ο Τζάιλς Μίλτον παραθέτει μια άλλη εκδοχή: ότι ο Στάλιν δολοφονήθηκε από το «πρωτοπαλίκαρό» του Λαβρέντι Μπέρια, όταν αυτός διαισθάνθηκε ότι ήρθε και η σειρά του να εκτελεστεί...

Το μοιραίο για τον Στάλιν βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 1953

Ήδη από το 1952 ο σοβιετικός λαός γνώριζε ότι ο Στάλιν αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας, με κυριότερο την υψηλή αρτηριακή πίεση, που έφτανε στα επίπεδα των 19/11 και κάποιες φορές, 21/12. Παραπονιόταν επίσης πολύ συχνά για ζαλάδες. Το βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 1953 ο Στάλιν είχε καλέσει στην ντάτσα (βίλα, εξοχική κατοικία) του στο Κούντσεβο, λίγο έξω από τη Μόσχα, μερικούς από τους πιο στενούς συνεργάτες του. Αφού ήπιε μερικά ποτήρια αραιωμένο γεωργιανό κρασί, τα έβαλε με τον προσωπικό του γιατρό που του είχε συστήσει να παραιτηθεί λόγω των προβλημάτων υγείας του. Επίσης, ο Σοβιετικός ηγέτης εξαπέλυσε πυρά και εναντίον των επιφανέστερων γιατρών της Μόσχας που είχαν συλληφθεί πρόσφατα με χαλκευμένες κατηγορίες, στο πλαίσιο της λεγόμενης «Συνωμοσίας των Γιατρών».





Ο Στάλιν ζητούσε να παραδεχθούν την ενοχή τους. Ανάμεσά στους καλεσμένους του Στάλιν εκείνο το βράδυ ήταν και ο διαβόητος Λαβρέντι Μπέρια, αρχηγός της NKVD της μυστικής Αστυνομίας του Στάλιν, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, μερικών εκατομμυρίων ορθότερα... Δεν παραξενεύτηκε από τη συμπεριφορά του Στάλιν, καθώς είχε συνηθίσει τις εκρήξεις του. Όμως, ξαφνικά ο Σοβιετικός ηγέτης άρχισε να εξαπολύει σφοδρές κατηγορίες εναντίον των παρευρισκομένων στην ντάτσα. Τους κατηγορούσε ότι νοσταλγούσαν τα παλιά μεγαλεία και εμμέσως πλην σαφώς, άρχισε να τους απειλεί. Ήταν πλέον σαφές ότι ο Μπέρια και οι άλλοι προσκεκλημένοι θα ήταν τα επόμενα θύματά του... Ο Στάλιν δεν επέτρεψε σε κανέναν να φύγει. Συνέχισε, πίνοντας κρασί, να απειλεί τους πάντες και τα πάντα... Μόλις στις 4 π.μ., της 1ης Μαρτίου 1953 πλέον, έδωσε την άδεια στους καλεσμένους του φύγουν.




Εκείνο το βράδυ, έμειναν αρχικά στην ντάτσα τρεις αξιωματικοί της φρουράς του, οι Στάροστιν, Τούκοφ και Χρουσταλόφ. Έμεινε επίσης και ο υποδιοικητής της ντάτσας Πιοτρ Λοζγκατσόφ, «άνθρωπος – κλειδί» για όσα περίεργα ακολούθησαν. Σύμφωνα με την επίσημη καταγραφή των γεγονότων, ο Στάλιν πριν αποσυρθεί στο δωμάτιό του είπε στους φρουρούς του: «Πηγαίνω για ύπνο, δεν θα σας χρειαστώ άλλο. Πηγαίνετε κι εσείς να κοιμηθείτε». Ο Λοζγκατσόφ όμως, δήλωσε αργότερα ότι δεν άκουσε ποτέ τον ίδιο τον Στάλιν να λέει αυτά τα λόγια. Ο Χρουσταλόφ, αξιωματικός της φρουράς του Στάλιν και δεξί χέρι του Μπέρια ήταν αυτός που μετέφερε τα λόγια του Στάλιν (;): «Λοιπόν παίδες ακούστε μια διαταγή που δεν μας έχει ξαναδοθεί ποτέ. Το Αφεντικό είπε: "Πηγαίνετε για ύπνο, όλοι σας, δεν χρειάζομαι τίποτα. Θα πάω κι εγώ για ύπνο. Δεν θα σας χρειαστώ άλλο σήμερα"».





Ο Χρουσταλόφ εκτέλεσε τη διαταγή του Στάλιν. Μετέφερε το μήνυμα στους άλλους κι έφυγε από την ντάτσα. Ο Στάλιν κοιμήθηκε μέχρι αργά το πρωί. Όταν η ώρα έφτασε 12, οι άντρες που είχαν μείνει στην ντάτσα άρχισαν να ανησυχούν. Ο Στάροστιν είπε στον Λοζγκατσόφ: «Κάτι δεν πάει καλά. Τι κάνουμε τώρα;» Δεν μπορούσαν όμως να κάνουν τίποτα καθώς ο Στάλιν είχε δώσει αυστηρές εντολές να μην τον ενοχλούν όταν κοιμάται και κανείς να μην μπαίνει στο δωμάτιό του. Κάποια στιγμή άναψε το φως στο δωμάτιο του Στάλιν και οι φρουροί του ανακουφίστηκαν. Όμως δεν υπήρξε καμία άλλη κινητικότητα στη συνέχεια... Στις 11 το βράδυ έφτασε στην ντάτσα ένα σημαντικό δέμα από την Κεντρική Επιτροπή για τον Στάλιν. Ο Λοζγκατσόφ θεώρησε ότι ήταν μια καλή ευκαιρία να μπει στο δωμάτιο του Στάλιν.

«Δεν γίνεται, θα πάω. Ευχηθείτε μου καλή τύχη», είπε στους συναδέλφους του. Όταν ο Λοζγκατσόφ μπήκε στο δωμάτιο του Στάλιν αντίκρισε ένα αποκρουστικό θέαμα. Ο Στάλιν ήταν σωριασμένος στο πάτωμα, μέσα στα ούρα, με το χέρι απλωμένο. Είχε τις αισθήσεις του, αλλά ήταν παραζαλισμένος. «Να φωνάξω γιατρό;», είπε ο Λοζγκατσόφ; Ο Στάλιν δεν απάντησε. Έβγαζε έναν περίεργο ήχο σαν «τζ...τζ...». Ο Λοζγκατσόφ φώναξε τον Στάροστιν και έβαλαν τον Στάλιν σ' έναν καναπέ. Παράλληλα, τηλεφώνησε στον Μπέρια και στον Μαλενκόφ, ανώτατο στέλεχος του Πολίτμπιρο που βρισκόταν επίσης το προηγούμενο βράδυ στην ντάτσα. Θα περίμενε κανείς ότι Μπέρια και Μαλενκόφ θα έφταναν αμέσως. Όμως εμφανίστηκαν τέσσερις ώρες αργότερα, που ήταν καθοριστικές για τον Στάλιν...

Το μέλος του Πολίτμπιρο Γκεόργκι Μαλενκόφ
Όταν ο Μπέρια είδε τον Στάλιν είπε στους φρουρούς: «Τι κάνετε έτσι; Το Αφεντικό κοιμάται του καλού καιρού». Τους ζήτησε να αφήσουν τον Στάλιν ήσυχο και, σε αυστηρό τόνο, να μην τον ξαναενοχλήσουν στο τηλέφωνο.

Όμως ο Λοζγκατσόφ και ο Στάροστιν ανέλαβαν την πρωτοβουλία να καλέσουν επιφανείς γιατρούς και συγγενικά πρόσωπα του Στάλιν. Οι γιατροί έφτασαν το πρωί της 2ας Μαρτίου, δεκατρείς και πλέον ώρες από τότε που, φέρεται ότι, αρρώστησε ο Στάλιν. Πλέον έκανε αιμόπτυση και η κατάστασή του ήταν πολύ σοβαρή. «Όλοι οι γιατροί είναι τρομοκρατημένοι. Τον κοιτάζουν και τρέμουν. Όταν τον εξέταζαν, τα χέρια τους έτρεμαν», είπε ο Λοζγκατσόφ. Οι γιατροί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Στάλιν είχε υποστεί εσωτερική αιμορραγία.

Όταν πλέον ήταν βέβαιο ότι ο Στάλιν δεν θα συνερχόταν κάλεσαν στην ντάτσα την κόρη του Σβετλάνα: «Η επιθανάτια αγωνία ήταν κάτι το τρομερό. Ήταν ένα φρικτό θέαμα, έκανε σαν τρελός ή οργισμένος και ήταν κυριευμένος από τον τρόμο του θανάτου», είπε η Σβετλάνα.

Λαβρέντι Μπέρια
Ο θάνατος του Στάλιν - Η αλλόκοτη συμπεριφορά του Μπέρια

Τελικά, ο Στάλιν άφησε την τελευταία του πνοή στις 9.30 μ.μ. της 5 Μαρτίου 1953. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η στάση του Μπέρια. Έτρεξε πρώτος στη μεγάλη αίθουσα όπου περίμεναν όλοι αμίλητοι και φώναξε, σχεδόν θριαμβευτικά, με τη βροντερή του φωνή: «Χρουσταλόφ, το αυτοκίνητο». Ήταν κάτι πολύ παράξενο, αν σκεφτεί κανείς ότι μόλις είχε πεθάνει ο Στάλιν και η ατμόσφαιρα ήταν πολύ βαριά. Επίσης αν και υπήρχαν πολλοί άνθρωποι του στενού κύκλου του Στάλιν, ο Μπέρια φώναξε τον Χρουσταλόφ, τον αξιωματικό θυμίζουμε που το ξημέρωμα της 1ης Μαρτίου είχε μεταφέρει στους φρουρούς την εντολή του Στάλιν (;) να μην τον ενοχλήσει κανείς. Στις 4 π.μ. της 6ης Μαρτίου 1953 μεταδόθηκε από τον κρατικό ραδιοσταθμό η ακόλουθη είδηση: «Η καρδιά του συντρόφου ηγέτη και συνεχιστή της μεγαλοφυΐας του σκοπού του Λένιν του σοφού ηγέτη και δασκάλου του Κομμουνιστικού Κόμματος και της Σοβιετικής Ένωσης έπαψε να χτυπά».

Ο Μπέρια κρατά στην αγκαλιά του την κόρη του Στάλιν που φαίνεται στο βάθος
Η ιατροδικαστική έκθεση για τον θάνατο του Στάλιν

Οι γιατροί που διενήργησαν τη νεκροψία στη σορό του Στάλιν συμπέραναν ότι είχε υποστεί εσωτερική αιμορραγία στον εγκέφαλο, στους μυς της καρδιάς και τον βλεννογόνο του στομάχου. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η χρόνια υπέρταση του Στάλιν προκάλεσε της αιμορραγίες. Σύμφωνα όμως με τις σύγχρονες αντιλήψεις της Ιατρικής, η υψηλή αρτηριακή πίεση θα μπορούσε να προκαλέσει εγκεφαλική, αλλά όχι γαστρεντεντερική αιμορραγία.

Ο Μαλενκόφ σε εξώφυλλο του TIME το 1953
Πώς εμπλέκεται ο Μπέρια στον θάνατο του Στάλιν;

Η πιο πιθανή αιτία για τέτοιου είδους εσωτερική αιμορραγία είναι η χορήγηση βαρφαρίνης, μιας άοσμης και άχρωμης χημικής ουσίας που είχε αρχίσει να κυκλοφορεί στην ΕΣΣΔ στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Επρόκειτο για ισχυρό αντιπηκτικό, το οποίο έριξε ο Μπέρια στο αραιωμένο κρασί του Στάλιν το μοιραίο για τον "Πατερούλη" βράδυ. Να σημειώσουμε ότι η βαρφαρίνη είναι ουσία που περιέχεται στα ποντικοφάρμακα και είναι αυτή που προκαλεί τον θάνατο των ποντικών, σπάζοντάς τους τα αιμοφόρα αγγεία. Ο λόγος που έκανε κάτι τέτοιο ο Μπέρια είναι ότι φοβόταν ότι θα ήταν το επόμενο θύμα των εκτελέσεων του Στάλιν. Αργότερα, είπε σε κορυφαίους Σοβιετικούς αξιωματούχους ότι θα πρέπει να τον ευγνωμονούν που έβγαλε τον Στάλιν από τη μέση. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να πει στον Μολότοφ: «Τον καθάρισα. Έσωσα ολωνών τα τομάρια σας». Συνένοχός του στο έγκλημα ήταν ο Χρουσταλόφ, ο επικεφαλής της φρουράς της ντάτσας. Με την εντολή του να μην ενοχλήσει κανείς τον Στάλιν εξασφάλισε ότι όταν θα τον ανακάλυπταν, θα ήταν πολύ αργά για να σωθεί. Αν λάβουμε υπόψη μας το ποιόν του Μπέρια, αλλά και τον αδίστακτο χαρακτήρα του Στάλιν, ο οποίος εκτελούσε εν ψυχρώ ανθρώπους που βρίσκονταν δίπλα του και τον είχαν βοηθήσει, η θεωρία αυτή είναι πολύ πιθανή...

O Bαϊτσεσλάβ Μολότοφ
Το τέλος του Μπέρια

Πάντως και ο Λαβρέντι Μπέρια δεν άργησε να έχει τέλος ανάλογο με αυτό πολλών από τα θύματά του. Μετά τον θάνατο του Στάλιν ήταν για σύντομο χρονικό διάστημα μέλος της κυβερνώσας τρόικας, μαζί με τους Γκεόργκι Μαλενκόφ (που θυμίζουμε συνόδευε τον Μπέρια κατά την επίσκεψή του στον ετοιμοθάνατο Στάλιν) και Βιατσεσλάβ Μολότοφ ο οποίος στα "Απομνημονεύματά" του γράφει ότι ο Μπέρια δηλητηρίασε τον Στάλιν... Εντυπωσιακό είναι ότι στον ελάχιστο χρόνο που υπήρξε μέλος της τρόικας, ο Μπέρια προσπάθησε να εφαρμόσει μια σειρά από μεταρρυθμίσεις, που υλοποιήθηκαν τελικά τη δεκαετία του 1980 από τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ!

Όμως ο Μπέρια είχε πολλούς και σημαντικούς εχθρούς... Το καλοκαίρι του 1953 όταν ξέσπασε μια αντικομμουνιστική εξέγερση στην τέως, Ανατολική Γερμανία, στάλθηκε εκεί για να την αντιμετωπίσει. Όταν επέστρεψε στη Μόσχα, στις 26 Ιουνίου 1953, ο Μπέρια συνελήφθη. Ο Στρατάρχης Μασκαλένκο του κόλλησε ένα πιστόλι στον κρόταφο και ο Μαλενκόφ του είπε: «Πολίτη Μπέρια, είσαι υπό κράτηση». Στις 27 Ιουνίου, οι σοβιετικές εφημερίδες δημοσίευσαν ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία ο «εχθρός του λαού Μπέρια συνελήφθησαν για κατασκοπεία, υπέρ των Η.Π.Α., της Μ. Βρετανίας της Δ. Γερμανίας και της Γιουγκοσλαβίας». Ο Μπέρια κλείστηκε σ' ένα ειδικά διαμορφωμένο καταφύγιο κοντά στη Μόσχα και φυλασσόταν νυχθημερόν από στρατιώτες. Τα ικετήρια γράμματά του προς τους Χρουστσόφ, Μαλενκόφ και Μολότοφ για αποφυλάκισή του δεν απαντήθηκαν ποτέ. Ο Μπέρια κατάλαβε ότι το τέλος του πλησίαζε. Έγραψε μια επιστολή στον Μαλενκόφ με την οποία του ζητούσε να προσέχει την ηλικιωμένη μητέρα του, τη σύζυγο και τα παιδιά του. Ο Μπέρια εκτελέστηκε με μια σφαίρα πίσω από το κεφάλι στις 23 Δεκεμβρίου 1953...

Ο διάδοχος του Στάλιν Νικίτα Χρουστσόφ
Κλείνουμε το άρθρο με μία σημαντική σημείωση. Ως το 1950 περίπου, δεν υπήρχαν αντιυπερτασικά φάρμακα. Από τις αρχές της δεκαετίας του '50 άρχισαν να χρησιμοποιούνται, μόνο σε σοβαρές περιπτώσεις και στην κακοήθη υπέρταση, φάρμακα με βασικές δραστικές ουσίες τη ρεζερπίνη και τη γουανεθεδίνη, οι οποίες είχαν πολλές παρενέργειες.






Βασική πηγή για το άρθρο ήταν το βιβλίο του Τζάιλς Μίλτον, «ΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, 5η ΕΚΔΟΣΗ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021
Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι και το άρθρο "Tyrant’s End: Did Joseph Stalin Die From Warfarin Poisoning?", που είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο.