Πώς και γιατί τα περιστέρια κατέκλυσαν τον κόσμο

Λίγοι τα ταΐζουν και τα έχουν σαν κατοικίδια, πολλοί περισσότεροι τα μισούν και τα εχθρεύονται. Μήπως είναι άδικη αυτή η αντίληψη που έχουμε για τα περιστέρια; Τα πιο κοσμοπολίτικα πτηνά που μπορεί να συναντήσει κανείς, τα περιστέρια υπάρχουν σχεδόν παντού στη γη – κυρίως σε αστικά κέντρα. Οι κάτοικοι, συχνά, τρέφουν αισθήματα αγάπης και μίσους για αυτά τα συνηθισμένα – αλλά καθόλου βαρετά – πουλιά της πόλης.Κουτσουλισμένα μπαλκόνια γεμάτα CD που κρέμονται, ατυχείς… συναντήσεις κατά τη διάρκεια επαγγελματικών meetings και πρώτων ραντεβού, λερωμένα ρούχα και σπόρια στην πλατεία Συντάγματος, ηλεκτροφόρα σύρματα, παιδάκια που τα κυνηγούν ουρλιάζοντας από (κάπως σαδιστικό) ενθουσιασμό. Αυτές είναι λίγες μόνο από τις εικόνες που έρχονται στο μυαλό των κατοίκων και των επισκεπτών των πόλεων όταν ακούν για περιστέρια.

Σε πόλεις όλου του κόσμου, αμέτρητα περιστέρια μαζεύονται στις γειτονιές και στις κεντρικές πλατείες, πολλά απ’ αυτά σε κακή κατάσταση, στα σύρματα του ηλεκτρικού και σε οροφές σπιτιών, και συμβιώνουν μαζί μας. Πολλοί από εμάς τα αγνοούμε εντελώς, άλλοι τα πολεμάμε ώστε να μείνουν όσο πιο μακριά γίνεται από τις γλάστρες μας. Έχετε αναρωτηθεί όμως, ποτέ, από πού ήρθαν τα περιστέρια και πώς βρίσκονται σε τόσα αστικά κέντρα και αγροτικές περιοχές ανά την υφήλιο;

Τι είναι τα περιστέρια;

Τα περιστέρια κατάγονται από το λεγόμενο “περιστέρι των βράχων” (είδος Columba livia),ο κοντινότερος συγγενής του οποίου είναι το “περιστέρι των λόφων”, Columba rupestri. Το περιστέρι της πέτρας είναι ο άγριος συγγενής του σημερινού οικόσιτου περιστεριού, Columba livia domestica. Οι άνθρωποι εξημερώνουν και ζουν με περιστέρια για χιλιάδες χρόνια, κάτι που έχει οδηγήσει στην ύπαρξη πάνω από 1000 διαφορετικών ειδών. Υπάρχουν περιστέρια με τόσο περίεργο και ιδιαίτερο φτέρωμα, που καταλήγουν να μην θυμίζουν σχεδόν καθόλου τον αρχαίο πρόγονό τους.


Τα περιστέρια που βλέπετε να κυκλοφορούν στο δρόμο τσιμπολογώντας ψίχουλα θεωρούνται περιστέρια “της πόλης”. Αυτά τα περιστέρια που γεμίζουν τις πόλεις, αποτελούν ένα υβρίδιο του αρχικού άγριου περιστεριού των βράχων και των οικόσιτων περιστεριών. Ο λόγος που τα άγρια περιστέρια έχουν τόσους διαφορετικούς χρωματισμούς, είναι το γεγονός ότι, με το πέρασμα των αιώνων, οικόσιτα περιστέρια που το είχαν σκάσει συνέβαλαν στον άγριο πληθυσμό με τα ιδιαίτερα γονίδιά τους.

Τα άγρια περιστέρια των βράχων έχουν ένα ιδιαίτερο, χαρακτηριστικό φτέρωμα το οποίο μπορεί να έχουμε συνηθίσει και να μην μας κάνει εντύπωση, αλλά αν το σκεφτούμε καλύτερα είναι κομψό και ντελικάτο: γκρι σώμα με μαύρες λωρίδες στα φτερά, και ιριδίζοντα πράσινα και μωβ φτερά στο λαιμό και στο στήθος. Έχουν, ακόμα, πορτοκαλί μάτια, ροζ πόδια, και λευκό πάνω από το ράμφος τους. Τα αρσενικά και τα θηλυκά μοιάζουν πολύ, αν εξαιρέσει κανείς ότι τα θηλυκά έχουν λιγότερους ιριδισμούς στο στήθος και στον λαιμό τους.

Υπάρχουν περίπου 260-400 εκατομμύρια περιστέρια σε όλο τον κόσμο, η πλειοψηφία των οποίων είναι άγρια ή οικόσιτα πτηνά.

Πολλά άγρια περιστέρια της πόλης έχουν το ίδιο μοτίβο στο φτέρωμά τους με τα άγρια περιστέρια των βράχων, επομένως δεν μπορεί κανείς να καταλάβει αν ένα περιστέρι είναι υβρίδιο αποκλειστικά κοιτώντας το. Για να γίνει αυτό χρειάζεται ανάλυση DNA, η οποία μπορεί να αναδείξει πόση υβριδοποίηση έχει προκύψει σε έναν πληθυσμό. Πολλοί πληθυσμοί δεν έχουν ακόμη μελετηθεί αρκετά.

Από πού ήρθαν;


Σήμερα, τα άγρια περιστέρια των βράχων μπορούν να εντοπιστούν στη νότια Ευρώπη, στη βόρεια Αφρική, στη Μέση Ανατολή, στην κεντρική και τη δυτική Ασία. Αντίθετα με τα περιστέρια της πόλης, τα άγρια περιστέρια των βράχων ζουν σε σπήλαια και γκρεμούς.

Σύμφωνα με την αρχαιολογική έρευνα, τόσο οι άνθρωποι του Νεάντερταλ όσο και οι Homo sapiens έτρωγαν περιστέρια των βράχων. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι τα εξημέρωσαν για να τα χρησιμοποιήσουν ως πηγή τροφής τουλάχιστον το 4500 π.Χ. Στη συνέχεια, οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι η αίσθηση προσανατολισμού των περιστεριών μπορεί να να τους φανεί χρήσιμη, καθώς πρόκειται για πτηνά που μπορούν να γυρίσουν στη φωλιά τους αν αιχμαλωτιστούν και αφεθούν ελεύθερα, όσο μακριά κι αν έχουν μεταφερθεί. Έχουν ένα ιδιαίτερο ένστικτο, δηλαδή, το οποίο τα βοηθά να προσανατολιστούν ως προς το σπίτι τους. Λόγω του ενστίκτου αυτού, οι άνθρωποι μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν περιστέρια για να προσανατολίσουν ναυτικούς ως προς τη στεριά, και να παραδώσουν μηνύματα σε μεγάλες αποστάσεις. Η χρήση των αγγελιοφόρων-περιστεριών συνεχίστηκε μέχρι τη μοντέρνα εποχή, όπως για παράδειγμα στον Α’ και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Κάρολος Δαρβίνος μελετούσε και εξέτρεφε οικόσιτα περιστέρια για πολλά χρόνια, κάτι που τον βοήθησε στην ανάπτυξη της θεωρίας της εξέλιξης.

Γιατί είναι παντού;

Σήμερα, τα περιστέρια της πόλης ζουν σε όλες τις ηπείρους εκτός απ’ την Ανταρκτική.

Οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες έφεραν οικόσιτα περιστέρια στην Αμερική μεταξύ των ετών 1600-1610. Στη συνέχεια, πτηνά που ξέφυγαν δημιούργησαν άγριους πληθυσμούς. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες στην Αυστραλία κατά το 1870.

Αντίθετα με τους άγριους συγγενείς τους, τα περιστέρια της πόλης διατηρούν με τους ανθρώπους μια συμβιωτική σχέση. Ζουν κοντά μας, σε πόλεις και αγρούς, καθώς τους παρέχουμε ένα αστικό περιβάλλον και διάφορες πηγές τροφής. Σπάνια ένα περιστέρι της πόλης θα φύγει μακριά από έναν ανθρώπινο οικισμό.

Η ειρωνεία λοιπόν είναι η εξής: Εμείς οι άνθρωποι δεν συμπαθούμε ιδιαίτερα τα περιστέρια, και κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τα ξεφορτωθούμε. Δεν αντιλαμβανόμαστε, όμως, ότι εμείς ευθυνόμαστε για το γεγονός ότι τα περιστέρια βρίσκονται παντού.