Μαρία Κάλλας: Όταν τραγουδούσε με αμοιβή ρύζι, φακές και πατάτες

Είναι 1942. Η Ελλάδα στενάζει από τον πόλεμο, ο κόσμος πεινάει...Μια ομάδα καλλιτεχνών από την Αθήνα προσκαλείται να δώσει μια συναυλία στη Θεσσαλονίκη με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Ροσίνι. Ανάμεσά τους η 19χρονη τότε Μαρία Κάλλας, η οποία συνοδεύεται από τη μητέρα της, Ευαγγελία Καλογεροπούλου, ο σπουδαίος τενόρος Πέτρος Επιτροπάκης, ο μαέστρος Ανδρέας Παρίδης και η περίφημη υψίφωνος Μιρέιγ Φλερύ.





Για να κάνουν το ταξίδι προς την συμπρωτεύουσα απαιτείται να έχουν διαβατήρια από την γερμανική Κομαντατούρ ενώ για την επιστροφή τους χρειάζεται αντίστοιχη άδεια από το ιταλικό προξενείο. Σε αυτό το τελευταίο έγγραφο αναφέρεται και η αμοιβή τους για τη συναυλία. Πρόκειται για σακιά με ρύζι, φακές και πατάτες!






Η άδεια μεταφοράς του ιταλικού προξενείου στο οποίο αναγράφεται και η αμοιβή των καλλιτεχνών σε τρόφιμα



Το παραπάνω ντοκουμέντο είναι ένα μόνο από τα χιλιάδες που περιλαμβάνει το πλούσιο αρχείο του Στάθη Αρφάνη το οποίο ο ίδιος δώρισε στο Ωδείο Αθηνών προκειμένου να διαφυλαχθεί αλλά και το μπορεί να το μελετήσει όποιος το επιθυμεί. Ένα αρχείο πραγματικός θησαυρός το οποίο περιλαμβάνει πάνω από 30.000 δίσκους βινυλίου και γραμμοφώνου, κασέτες, VHS και δίσκους ακτίνας, ηχογραφήσεις σπουδαίων Ελλήνων και ξένων ερμηνευτών και συνθετών, σπανιότατες πρωτότυπες φωτογραφίες αλλά και χειρόγραφα μεγάλων ονομάτων της παγκόσμιας μουσικής και προγράμματα συναυλιών και αφίσες από τις αρχές του 20ού αιώνα.

Η τρίχα του Μπετόβεν



Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ένα κάδρο στο κέντρο του οποίου διακρίνει κανείς ένα κομμάτι ανθρώπινης τρίχας η οποία, σύμφωνα με όλα τα στοιχεία αγοράς που τη συνοδεύουν, ανήκει στον κορυφαίο Γερμανό συνθέτη και πιανίστα Λούντβιχ βαν Μπετόβεν! Πώς βρέθηκε αυτή η τρίχα στο χέρια του Έλληνα συλλέκτη; Ο ίδιος εξηγεί στo protothema.gr: «Ο Μπετόβεν πέθανε το 1827. Εκείνη την εποχή οι φίλοι ή οι μαθητές των διασήμων έκοβαν μερικές τούφες από τα μαλλιά τους και τις κρατούσαν ως ενθύμιο. Μία από αυτές τις μικρές τούφες κατέληξε στα χέρια ενός Αμερικανού φίλου κάποιου μαθητή του Μπετόβεν ο οποίος έκοψε τις τρίχες σε πολύ μικρά κομματάκια και τις μοίρασε σε γυάλινα δοχειάκια που έμοιαζαν με κορνίζα για να τις πουλήσει. Δεν έχει γίνει εξέταση DΝΑ αλλά από τα έγγραφα που συνόδευαν την πώλησή της φαίνεται πως είναι αληθινή.»

Το αυτόγραφο του Στραβίνσκι

Ιδιαίτερης αξίας, εξάλλου, θεωρούνται και τα δεκάδες αυτόγραφα διεθνούς φήμης καλλιτεχνών της κλασικής μουσικής μεταξύ των οποίων ο Βέρντι, ο Βάγκνερ, ο Μπραμς, ο Βέρντι, ο Πουτσίνι, ο Μπερλιόζ, ο Ραχμάνινοφ, ο Σοστακόβιτς, ο Προκόφιεφ κ.α. Ο Στάθης Αρχάνης αφόρασε αυτά τα αυτόγραφα από το εξωτερικό. Όπως μάς λέει «υπήρχαν εταιρείες ή αυτόνομοι συλλέκτες, κυρίως στην Αμερική, που συγκέντρωναν τέτοιο υλικό και στη συνέχεια το πουλούσαν». Οι τιμές για όλα αυτά κυμαίνονταν ανάλογα με το όνομα του καλλιτέχνη και τη σπανιότητά τους ενώ έναντι μεγαλύτερων χρηματικών ποσών, πωλούνταν τα χειρόγραφα, όπως η επιστολή του Μπραμς προς έναν σπουδαίο τσελίστα της εποχής η οποία συμπεριλαμβάνεται στο αρχείο.






Αυτόγραφο του Πουτσίνι

Για τον Στάθη Αρχάνη το αρχείο αυτό αποτελεί ένα έργο ζωής. Μια αποστολή στην οποία αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά χάρη στη μεγάλη του αγάπη για την κλασική μουσική αλλά και την επιθυμία του να φέρει στο φως άγνωστες πτυχές της μουσικής ζωής στην Ελλάδα οι οποίες αποκαλύπτονται μέσα από πλήθος αρχείων που τού εμπιστεύθηκαν σημαντικοί Έλληνες λυρικοί τραγουδιστές όπως οι Τ. Ξηρέλλης, Π. Επιτροπάκης, Ο. Λάππας, Μ. Φλερύς, Ζ. Βλαχοπούλους, Ε. Μαγκλιβέρας. Α. Δελένδας, Τζ. Βλάικου. Υλικό που πλαισιώνεται από μια πλούσια συλλογή προγραμμάτων, αποκομμάτων, βιβλίων και φωτογραφιών σχετικών με το Ελληνικό Μελόδραμα και γενικά την Ελληνική Μουσική.

Αυτόγραφο της Χαρίκλειας Νταρκλέ, της σοπράνο που τραγούδησε στην παγκόσμια πρεμιέρα την Τόσκα, στη Ρώμη το 1900



Η μεγάλη του αγάπη για τη μουσική και η επιθυμία του να γίνει συλλέκτης ξεκίνησε από τα παιδικά του κιόλας χρόνια: «Η πρώτη μου επαφή με δίσκους έγινε στα 10 μου χρόνια, το 1956, όταν ένας συγγενής μού χάρισε ένα λεύκωμα με 12 δίσκους όπερας 78 στροφών. Σε έναν δίσκο είδα πάνω το όνομα του Οδυσσέα Λάππα, του κορυφαίου τενόρου του μεσοπολέμου που ζούσε στην Αλεξάνδρεια. Μού έκανε εντύπωση που ένας Έλληνας ήταν ανάμεσα στα μεγαλύτερα ονόματα της όπερας της εποχής. Κι έτσι μπήκε μέσα του το μικρόβιο να αναζητήσω κι άλλους Έλληνες καλλιτέχνες αυτού του μουσικού είδους» μάς εξηγεί ο ίδιος.

Έμελλε η αγνή εκείνη παιδική περιέργεια να εξελιχθεί σε ένα μεγάλο πάθος πάνω από το οποίο ο ίδιος έσκυψε με προσήλωση και σεβασμό, ξοδεύοντας, προφανώς, πολλά χρήματα, και έχοντας ως προσωπικό κέρδος την μεγάλη ηθική ικανοποίηση πως αποτελεί έναν ενεργό και ισόβιο θεματοφύλακα τους λαμπρού παρελθόντος της παγκόσμιας και κυρίως της ελληνικής μουσικής.