Τουρκία: Κρέμεται ο Ερντογάν από μια κλωστή;

 Γιατί ο απρόβλεπτος Τούρκος πρόεδρος κάνει σκέψεις για πρόωρες εκλογές, παρά τις αρνητικές σε βάρος του δημοσκοπήσεις και την παραπαίουσα τουρκική οικονομία - Ανησυχία για «εξαγωγή» της κρίσης προς Αιγαίο-Κύπρο - Στο 25% ο πληθωρισμός, θα συνεχιστεί η πτώση της λίρας - Κίνδυνος για κοινωνική έκρηξη - Προβληματίζει ο ελιγμός με την «επιταγή» των 10 δισ. δολαρίων από τα Αραβικά Εμιράτα Την ώρα που η τουρκική οικονομία έχει μπει σε έναν καθοδικό φαύλο κύκλο περιδίνησης με τον πληθωρισμό στο 20%, τη λίρα να έχει υποτιμηθεί 40% από την αρχή του 2021 και το κόστος ζωής για τα νοικοκυριά να έχει αυξηθεί κατά 35%, ο Ταγίπ Ερντογάν τζογάρει και παζαρεύει για την πολιτική του επιβίωση, αδυνατώντας να κάνει τις ανατροπές που θα οδηγήσουν την τουρκική οικονομία σε τροχιά σταθεροποίησης.



Αν υποθέσουμε ότι η τύχη του Ερντογάν κρέμεται από μια κλωστή, το μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει ο επί σχεδόν 19 χρόνια απόλυτος άρχων της Τουρκίας. Θα επιδιώξει να κάνει εξαγωγή της εσωτερικής κρίσης στην Κύπρο, στο Αιγαίο ή σε κάποιο άλλο μέτωπο προσδοκώντας να επιτύχει τη στοίχιση των Τούρκων πίσω του αν και γνωρίζει ότι οποιαδήποτε κρίση θα προκαλέσει ένταση που θα αποσταθεροποιήσει ακόμη περισσότερο την οικονομία του, θα προσπαθήσει να αντλήσει οικονομική βοήθεια από τρίτες φιλικές χώρες, θα εξαπολύσει νέα επίθεση στους πολιτικούς του αντιπάλους, θα αναγκαστεί να προσφύγει για δανεισμό στο ΔΝΤ, ή μήπως θα προκηρύξει πρόωρες εκλογές;




Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν την πολιτική καθίζηση του άλλοτε πανίσχυρου προέδρου της Τουρκίας. Το τελευταίο γκάλοπ που δείχνει ότι η κεμαλική αντιπολίτευση του CHP με τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου προηγείται με ποσοστό 25,6% και το κόμμα του Ερντογάν να υπολείπεται με 24,2% μοιάζει να έχει σοκάρει τους συνεργάτες του προέδρου.




Την ώρα που 6 στους 10 Τούρκους πιστεύουν πως ο Ταγίπ Ερντογάν δεν μπορεί να βγάλει τη χώρα από την οικονομική κρίση και θεωρούν (σχεδόν στο ίδιο ποσοστό, σύμφωνα με τη μέτρηση της Avrasya) ότι είναι αναγκαίες οι πρόωρες εκλογές, ο ίδιος ο πρόεδρος της Τουρκίας αφήνει όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά. «Εάν ο λαός πει στο καλό κι έρθουν οι επόμενοι, ας γκρεμίσουν όσα χτίσαμε», είπε ο ίδιος στις 15 Νοεμβρίου, αναφερόμενος έστω και με αυτό τον έμμεσο τρόπο στο ενδεχόμενο ήττας του στις επόμενες προεδρικές εκλογές που είναι προγραμματισμένες για το 2023. Θα επιχειρήσει ο Ερντογάν κάποιον εκλογικό «αιφνιδιασμό», την ώρα μάλιστα που τα γκάλοπ δείχνουν το κόμμα που ίδρυσε να έρχεται δεύτερο με ποσοστό κάτω του 25%;

Η λογική, γραμμική, ανάλυση λέει ότι κάποιος που χάνει δεν προσφεύγει σε πρόωρες κάλπες για να φύγει μια ώρα αρχύτερα. Εκτός βέβαια κι αν έχει συνειδητοποιήσει ότι η παραμονή του στην εξουσία θα του επιφέρει ακόμη μεγαλύτερη φθορά ή έχει αντιληφθεί ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη, μας λέει άνθρωπος με γνώση του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος, της δυσκολίας που αντιμετωπίζει η Αγκυρα να τιθασεύσει τον πληθωρισμό και της αδυναμίας του Ερντογάν να σχεδιάσει και να υλοποιήσει ένα οικονομικό πρόγραμμα που θα σταματήσει την κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας.



Ο απρόβλεπτος Ερντογάν δεν είναι διόλου απίθανο να επιχειρήσει έναν ελιγμό. Να ανακοινώσει πρόωρες προεδρικές εκλογές, παρά το γεγονός ότι οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι χάνει και από τους δύο κύριους αντιπάλους του που είναι πιθανό να διεκδικήσουν την προεδρία. Τόσο ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου όσο και ο δήμαρχος Αγκυρας Μανσούρ Γιαβάς προηγούνται σε όλες τις δημοσκοπήσεις. Επιπλέον, σχεδόν 8 στους 10 Τούρκους θεωρούν τον Ερντογάν υπεύθυνο για το χάλι της τουρκικής οικονομίας.

Με δεδομένη την ακραία πόλωση μεταξύ των κομμάτων στην Τουρκία και το ενδεχόμενο να αναζητηθούν ευθύνες στους λάθος χειρισμούς του που έχουν προκαλέσει κραχ στην οικονομία, ίσως ο πρόεδρος της Τουρκίας θεωρήσει ότι τώρα, που κανένα κόμμα δεν έχει την απόλυτη πλειοψηφία, έχει περιθώριο να αναζητήσει συμβιβασμό με τους αντιπάλους του, ώστε την επόμενη μέρα, ακόμη και ως ηττημένος των εκλογών, να μη βρεθεί αντιμέτωπος με τη Δικαιοσύνη.

Εχουν περάσει περίπου πέντε μήνες από την τελευταία επίσκεψη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και η τουρκική οικονομία συνεχίζει να... ψυχορραγεί, παρατηρεί στέλεχος με πείρα στην αντιμετώπιση διεθνών οικονομικών κρίσεων. Στην έκθεσή του τον Ιούνιο, το ΔΝΤ προέβλεπε σχεδόν κατά γράμμα όσα συμβαίνουν αυτές τις ημέρες στην Τουρκία. Τι έκανε ο Ερντογάν για να ανατρέψει την προαναγγελθείσα κατάρρευση της οικονομίας του; Τίποτα, όπως δείχνουν τα μετρήσιμα αποτελέσματα της πολιτικής του.

Το «μάννα» των 10 δισ. δολαρίων



Ωστόσο, ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι προφανές ότι δεν θα εγκαταλείψει εύκολα τη μάχη παραδίδοντας την εξουσία, όπως έδειξε και η πρόσφατη επιτυχία του να αντλήσει κεφάλαια ύψους 10 δισ. δολαρίων από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η επένδυση αυτή από το Αμπου Ντάμπι, όπως αποφασίστηκε την Τετάρτη από τον διάδοχο του θρόνου πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ αλ Ναϊάν και ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια συνάντησής του με τον Ερντογάν στην Αγκυρα, χαρακτηρίστηκε σαν ένα φιλί της ζωής. Η λίρα ενισχύθηκε 6% μετά τη γνωστοποίηση της παροχής 10 δισ. δολαρίων από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, βάζοντας τέλος στο σερί της μεγαλύτερης υποτίμησης του τουρκικού εθνικού νομίσματος τα τελευταία 20 χρόνια.

Πώς εξηγείται η κίνηση του Αμπου Ντάμπι να επενδύσει 10 δισ. δολάρια σε μια παραπαίουσα οικονομία για την οποία τρέχουν τα δυσμενέστερα σενάρια από τους πιο έγκυρους διεθνείς αναλυτές; Ποιος τοποθετεί 10 ολόκληρα δισεκατομμύρια δολάρια για να κάνει επενδύσεις σε μια οικονομία με πληθωρισμό 20%, γνωρίζοντας ότι τον επόμενο μήνα ο πληθωρισμός μπορεί να καλπάζει με 25%-30%;

Το θέμα της οικονομικής βοήθειας που έδωσαν αιφνιδιαστικά στην Τουρκία τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα συζητήθηκε πολύ στα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας, με δεδομένο ότι η Αθήνα και το Αμπου Ντάμπι συνήψαν πριν από ένα χρόνο αμυντική συμφωνία στην οποία περιλαμβάνεται ρήτρα στρατιωτικής συνδρομής, σε περίπτωση που η Ελλάδα ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεχθούν επίθεση από τρίτη χώρα. «Δεν μοιάζει φυσιολογική η επιλογή της οικονομικής βοήθειας στην Τουρκία», αναφέρει διπλωματικός παράγοντας από τον οποίο ζητήσαμε σχόλιο για την χειρονομία του πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ αλ Ναϊάν να δώσει... επιταγή 10 δισ. δολαρίων στον Ταγίπ Ερντογάν.

Όπως μας εξηγεί το ίδιο στέλεχος, με γνώση των διεργασιών για την εμβάθυνση των συνεργασιών της Ελλάδας με χώρες του Περσικού Κόλπου, μάλλον στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα «έχουν την αίσθηση ότι οι Αμερικανοί αποχωρούν σταδιακά από την περιοχή και αναπροσαρμόζουν τις σχέσεις τους με τις γειτονικές χώρες, άρα και με την Τουρκία, διά παν ενδεχόμενο». Με οικονομικούς όρους, η επένδυση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στην Τουρκία είναι υψηλού ρίσκου, όμως από την άλλη κάθε επενδυτικό fund τοποθετεί ένα μέρος των κεφαλαίων του και σε επενδύσεις υψηλού ρίσκου που μπορεί να έχουν μεγάλες αποδόσεις.

Οι Εμιρατινοί αγοράζουν στην Τουρκία «μπιρ παρά» σε μια περίοδο που οι αξίες εκεί είναι στα Τάρταρα και ο Ταγίπ Ερντογάν -λόγω του συστήματος που ελέγχει- έχει την ευκολία να υλοποιεί ό,τι υπόσχεται σε εκείνους που θα διακινδυνεύσουν να τον δανείσουν για να διασωθεί πολιτικά, δίνοντας απλώς μια εντολή και χωρίς να χρειάζονται προσυμβατικοί έλεγχοι ή άλλες διαδικασίες που είναι επιβεβλημένες σε χώρες της Ε.Ε. για λόγους διαφάνειας.

Η δραματική κατάσταση στην οικονομία

«Χειμάζεται απ’ όλες τις πλευρές», λέει για την τουρκική οικονομία πρόσωπο που παρακολουθεί καθημερινά τις εξελίξεις στη γειτονική χώρα και προσθέτει: «Η κατάσταση είναι δραματική και εκτός από την εκτόξευση του κόστους ζωής, τις απογοητευτικές δημοσκοπήσεις και την πτώση της δημοτικότητας του Ερντογάν, έχουν αρχίσει και κάποιες μικρές διαδηλώσεις που μπορεί να μην είναι κάτι σημαντικό, δείχνουν όμως την τάση στην τουρκική κοινωνία».

Οσο συνεχίζεται η οικονομική κρίση και ο πληθωρισμός στην Τουρκία τρέχει προς το 25%, ο Ταγίπ Ερντογάν θα φθείρεται όλο και περισσότερο. Παρά το γεγονός ότι το χρέος της Τουρκίας είναι χαμηλό και υπολογίζεται γύρω στο 40% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου στα 300 δισ. δολάρια, για να εξυπηρετείται ομαλά η Αγκυρα θα πρέπει να συνεχίσει να δανείζεται με υψηλά επιτόκια και θα είναι αναγκασμένη να αναχρηματοδοτεί το χρέος αυτό με ακόμη υψηλότερα επιτόκια. Είναι δεδομένο νομοτελειακά, όπως έδειξε και η οικονομική κρίση στην Ελλάδα, ότι είναι θέμα χρόνου προτού το χρέος της Τουρκίας αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο και εκτοξευτεί σε δυσθεώρητα ύψη.

Στην πραγματική οικονομία τα πράγματα είναι πολύ άσχημα για τους πολίτες της Τουρκίας με τον κατώτερο μισθό στα 209 ευρώ, σχεδόν τρεις φορές χαμηλότερα απ’ ό,τι στην Ελλάδα.

Κι αν η Ελλάδα στη δεκαετή οικονομική κρίση υποχρεώθηκε σε εσωτερική υποτίμηση για να μείνει στο ευρώ, ο Ερντογάν έχει επιλέξει την εξωτερική υποτίμηση της λίρας που από την αρχή του έτους έχει χάσει το 40% της αξίας της. Ως αποτέλεσμα, η μικροαστική τάξη συνθλίβεται και η μεσοαστική μετατρέπεται ταχύτατα σε μικροαστική.

Ο φαύλος κύκλος στην τουρκική οικονομία δύσκολα ανατρέπεται. Με δεδομένο ότι ο Ταγίπ Ερντογάν δεν μπόρεσε να αντιληφθεί την επερχόμενη καταιγίδα που προέβλεπε κατά γράμμα το ΔΝΤ από το καλοκαίρι, η μόνη εναλλακτική που θα υπάρχει σε λίγο καιρό για την Τουρκία θα είναι να αναλάβει μια νέα κυβέρνηση που θα βάλει μπροστά ένα φιλόδοξο σχέδιο για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό ζητώντας από τους πολίτες να κάνουν υπομονή και επιχειρώντας παράλληλα να προσελκύσει επενδύσεις, με την ελπίδα ότι θα δημιουργηθεί ένα σταθερό κλίμα που θα επιτρέπει την ανάπτυξη της οικονομίας, εξηγεί οικονομικός αναλυτής.

Tα γερμανικά υποβρύχια

Μετά την αλλαγή σκυτάλης στη Γερμανία και την αποχώρηση της Ανγκελα Μέρκελ, ο Τούρκος πρόεδρος χάνει την ισχυρή φωνή που πάντοτε τον υπερασπιζόταν. Τι γραμμή θα ακολουθήσει ο νέος καγκελάριος της Γερμανίας Ολαφ Σολτς και πόσο θα επηρεαστεί από τη συνεργασία με τους Πράσινους και τους Φιλελεύθερους είναι κάτι που θα φανεί. Διπλωματικοί παράγοντες δεν αναμένουν τεκτονικές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική της Γερμανίας απέναντι στην Τουρκία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα μεταβληθούν οι αποχρώσεις της τακτικής που θα ακολουθείται το επόμενο διάστημα από το Βερολίνο απέναντι στην Αγκυρα.

Στο μεγάλο θέμα των έξι γερμανικών υποβρυχίων που ναυπηγούνται στην Τουρκία, έναν πονοκέφαλο για την ελληνική αμυντική και εξωτερική πολιτική αφού σε λίγα χρόνια με τη σταδιακή παραλαβή τους θα ανατραπεί η σημερινή υπεροπλία της Ελλάδας στους βυθούς του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, δεν θα πρέπει να αναμένονται εκπλήξεις. Το Βερολίνο δεν είναι διατεθειμένο να χαλάσει ή να ακυρώσει τη συμφωνία πώλησης των έξι υποβρυχίων στην Αγκυρα, αφού σε αυτή την περίπτωση οι Γερμανοί -όπως μεταφέρουν σε συνομιλητές τους- θα είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν στους Τούρκους ρήτρες άνω των 3 δισ. ευρώ που έχουν συμφωνηθεί με εγγύηση του Γερμανικού Δημοσίου.

Η Ουάσιγκτον και οι γεωτρήσεις

Προβληματίζονται οι Αμερικανοί για την οικονομική κατάσταση στην Τουρκία; Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα που απομένει να απαντηθεί προσεχώς, κυρίως, μέσω των ενεργειών της Ουάσινγκτον σε μια σειρά από θέματα που απασχολούν το καθεστώς της Τουρκίας.

Από τις 19 Νοεμβρίου τέθηκε σε ισχύ η NAVTEX που εκδόθηκε από τον παράκτιο σταθμό της Λάρνακας. Σύμφωνα με αυτή την αγγελία προς ναυτιλλομένους, το επόμενο διάστημα και μέχρι τις 30 Ιανουαρίου αναμένεται να πραγματοποιηθούν «προπαρασκευαστικές εργασίες και γεωτρητικές εργασίες» από την αμερικανική ExxonMobil στο τεμάχιο 10 της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης όπου έχει εντοπιστεί το κοίτασμα «Γλαύκος», το οποίο υπολογίζεται σε 5-8 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου.

Θα δώσει η αμερικανική κυβέρνηση το πράσινο φως στον κολοσσό της ExxonMobil να ξεκινήσει γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ παρά τις απειλές του Ταγίπ Ερντογάν; Σε αυτή την περίπτωση, αν δηλαδή οι εργασίες για τον εντοπισμό των κοιτασμάτων φυσικού αερίου εξελιχθούν σύμφωνα με τον προγραμματισμό της αμερικανικής πετρελαϊκής εταιρείας και της κυπριακής κυβέρνησης, η Αγκυρα κινδυνεύει να υποστεί ένα πολιτικό και διπλωματικό «στραπάτσο».

Θα επιχειρήσει ο Ερντογάν σ’ αυτές τις συνθήκες να εξάγει την εσωτερική του κρίση προκαλώντας κάποιου είδους επεισόδιο στην κυπριακή ΑΟΖ, θεωρώντας ότι θα αποκομίσει πολιτικά οφέλη από την αναστάτωση και αδιαφορώντας για τους κλυδωνισμούς που θα ακολουθήσουν απειλώντας να τινάξουν στον αέρα την τουρκική οικονομία;

Ουδείς μπορεί να δώσει ασφαλή απάντηση, πολύ περισσότερο που οι εξελίξεις επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες που λειτουργούν προς διαφορετικές κατευθύνσεις και έχουν συγκρουόμενα συμφέροντα.

«Οποτε μιλάμε για την Τουρκία καταλήγουμε στο ίδιο συμπέρασμα: Είναι απρόβλεπτη και δύσκολα μπορεί κάποιος να υπολογίσει τι θα γίνει», λέει στο «ΘΕΜΑ» κυβερνητική πηγή και εξηγεί: «Η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη για κάθε ενδεχόμενο, για κάθε προβλεπτό και απρόβλεπτο σενάριο».