Ιστορικά και γεωγραφικά στοιχεία για το Ελαφονήσι - Η σφαγή των Ελλήνων από τους Οθωμανούς το 1824 - Το ναυάγιο του Imperatrix το 1907 - Ο φάρος του νησιού και ο Ρώσος ναύαρχος Φιλοσοφόφ.
Ένας από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς της χώρας μας είναι το πανέμορφο Ελαφονήσι της Κρήτης. Συγκαταλέγεται μάλιστα ανάμεσα στις ομορφότερες παραλίες της Ευρώπης αλλά και ολόκληρου του κόσμου.
Είναι τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και προστατευόμενη περιοχή Natura. Θυμίζει εξωτικό νησί, καθώς περιβάλλεται από τιρκουάζ αβαθή νερά, ενώ η πανέμορφη αμμουδιά του έχει χρώμα ροζ σε κάποια σημεία.
Πού βρίσκεται το Ελαφονήσι - Η ιστορία του
Το Ελαφονήσι (ή Ελαφόνησος για μερικούς) βρίσκεται στη δυτική Κρήτη 75 χλμ. περίπου νοτιοδυτικά από τα Χανιά. Έχει έκταση 0,435 km (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ) και μέγιστο υψόμετρο 30 μέτρα. Θα λέγαμε ότι είναι νησί αλλά και χερσόνησος, καθώς όταν ο καιρός είναι καλός μπορεί να μεταβεί κανείς σ' αυτό με τα πόδια από την απέναντι ακτή Βρούλια.
Το Ελαφονήσι μαζί με τους γύρω σκοπέλους, Πρασονήσι ή Άρτεμις και Πλακουλήθρα, ταυτίζεται με την αρχαία νησιωτική συστάδα Μουσαγόραι νήσοι. Σ' αυτό κατά την αρχαιότητα υπήρχε ιερό του θεού Απόλλωνα. Το όνομα Μουσαγόραι απαντά στον Πλίνιο και τον Πομπόνιο Μέλα. Tres Musagores ή Acusagorus (το Ελαφονήσι με τους δύο σκοπέλους του) που βρίσκονται κοντά στο ακρωτήριο Κριού Μέτωπον, ΝΔ άκρο της Κρήτης.
Στον Ανώνυμο συγγραφέα του «Σταδιασμού της Μεγάλης Θάλασσας» αναφέρεται το Ελαφονήσι ως Ιουσάγορα. Ας δούμε τι ακριβώς γράφει ο Ανώνυμος συγγραφέας του Σταδιασμού της Μεγάλης Θάλασσας:
''Υπάρχει ένα νησί σε απόσταση 60 στάδια που βλέπει προς την Ανατολή, η Ιουσάγουρα μ' ένα λιμάνι κι ένα ιερό του Απόλλωνα. Υπάρχει ένα νησί 3 στάδια μακριά που ονομάζεται Μέση με ένα αγκυροβόλιο. Το τρίτο ονομάζεται Μύλη. Το κανάλι είναι βαθύ. Έχει χώρο αγοράς'' (1 στάδιο= 185 μέτρα περίπου)
Να σημειώσουμε εδώ ότι ο ''Σταδιασμός της Μεγάλης Θάλασσας'' γράφτηκε μεταξύ 3ου και 4ου αιώνα. Ο Ανώνυμος συγγραφέας του καταγράφει αποστάσεις σε στάδια μεταξύ λιμανιών της Ανατολικής Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής (ως την πόλη Υτίκη).
Το Ελαφονήσι είναι γνωστό στους ναυτικούς γιατί όταν πνέουν ισχυροί νοτιοδυτικοί άνεμοι παρατηρούνται εκεί τα μεγαλύτερα κύματα της Μεσογείου. Με το όνομα Ελαφόνησος υπάρχει χαμηλό οροπέδιο στο ΝΔ άκρο της Κρήτης στην περιοχή του ακρωτηρίου Κριού Μέτωπο.
Η ετυμολογία του ονόματος Ελαφονήσι
Θεωρητικά το όνομα Ελαφονήσι είναι πολύ εύκολο να ετυμολογηθεί: ελάφι+ νησί. Υπάρχουν όμως ελάφια στην Κρήτη;
Ας δούμε τι γράφει ο Ελευθέριος Πλατάκης (1910-1986) στο βιβλίο του ''Δημώδη ονόματα ζώων της Κρήτης''. ''Σήμερα δεν ζει έλαφος στην Κρήτη ούτε στη λοιπή Ελλάδα εκτός από το είδος dama dama που βρίσκεται μόνο στη Ρόδο. Άλλοτε ζούσε ως εξάγεται από έρευνες παλαιοντολογικές και αρχαιολογικές και μάλιστα το είδος έλαφος η Κρητική, cervus creteensis πλειστοκαινικής ηλικίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι όταν μέχρι και τις αρχές του αιώνα μας (ενν. 20ου)μιλούσαν για ελάφι στην Κρήτη εννοούσαν το αγρίμι που μέχρι τότε ζούσε και σε άλλες περιοχές της Κρήτης και όχι μόνο στα Σφακιά. Πολύ μικρός άκουσα πολλές φορές ότι στα απέναντι από το Βραχάσι βουνά ζούσαν πριν από λίγα χρόνια ελάφια (αγρίμια)''. Με βάση τα παραπάνω ο Μιχάλης Σκανδαλίδης στο βιβλίο του ''Ονοματολογική Ναυσιπλοΐα στο Ελληνικό Αιγαίο'' γράφει:
''Μπορεί επομένως το όνομα της νησίδας να συνδέεται με ύπαρξη αγριμιών σ' αυτήν ή στο απέναντι οροπέδιο Ελαφονήσι < έλαφος (αγρίμι)+ νησί (λόφος) ή το πιθανότερο να πήρε το όνομα από το ομώνυμο τοπωνύμιο των έναντι ακτών όπως συνήθως συμβαίνει''. Το Ελαφονήσι υπήρξε κατά καιρούς ορμητήριο πειρατών. Μια άποψη ότι οι θησαυροί των πειρατών έδωσαν το όνομά τους στο νησί (Ελαφονήσι< Λαφονήσι από τα λάφυρα που έκρυβαν εκεί οι πειρατές) δεν φαίνεται να ευσταθεί.
Πάσχα 1824 - Η σφαγή των αμάχων στο Ελαφονήσι
Το Πάσχα του 1824 έγινε στο Ελαφονήσι σφαγή εκατοντάδων αμάχων από τους Τούρκους.
Οι άμαχοι κάτοικοι των γύρω χωριών, 640 σύμφωνα με μια εκδοχή, 850 σύμφωνα με άλλη κατέφυγαν στο Ελαφονήσι. Μαζί τους ήταν και 40 πολεμιστές.
Όλοι αυτοί περίμεναν πλοίο που θα τους μετέφερε στα αγγλοκρατούμενα τότε Ιόνια νησιά. Οι Τούρκοι έφτασαν στην απέναντι από το Ελαφονήσι ξηρά.
Δεν έβρισκαν όμως τρόπο για να περάσουν στο νησί. Τότε ένα από τα άλογά τους μπήκε στη θάλασσα και καθώς τα νερά ήταν πολύ ρηχά έφτασε στο Ελαφονήσι. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή ένας γάιδαρος που αναζητούσε το αφεντικό του οδήγησε τους Τούρκους στο Ελαφονήσι. Υπάρχει και τρίτη εκδοχή κατά την οποία οι Τούρκοι γνώριζαν ότι μπορούν να περάσουν στο Ελαφονήσι μέσα από τη θάλασσα, καθώς τους είχε ενημερώσει ένας Τουρκοκρητικός βοσκός που λεγόταν Καμπέρης.
Παρά τη γενναία αντίσταση των μαχητών οι Τούρκοι επικράτησαν. Μόνο 5-6 απ' όσους βρίσκονταν πάνω στο νησί κατάφεραν να γλιτώσουν. 120 γυναικόπαιδα περίπου πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου. Όλες και όλοι οι υπόλοιποι σφαγιάστηκαν. Ήταν Κυριακή 17 Απριλίου. Πάσχα του 1824.
Στη μνήμη όλων αυτών που έχασαν τη ζωή τους στο Ελαφονήσι το Πάσχα του 1824 στήθηκε πέτρινο μνημείο, όπου σε μαρμάρινη πλάκα αναγράφεται: ''ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΛΑΦΟΝΗΣΙΟΥ 1824. ΗΡΩΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ 40 ΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ ΘΥΣΙΑ 600 ΓΥΝΑΙΚΟΠΑΙΔΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΣΑΣ ΤΟΥ ΛΥΤΡΩΜΟΥ ΟΙ ΧΑΡΑΥΓΗ ΡΟΔΙΖΕΙ''
1907: Το ναυάγιο του ''Imperatrix''
Στις 9/2/1907 (με το Ιουλιανό Ημερολόγιο) ναυάγησε στο Ελαφονήσι το αυστριακό ατμόπλοιο Imperatrix (σε άλλες πηγές αναφέρεται ως Imperatrice). Είχε ναυπηγηθεί το 1888 και εκτελούσε το δρομολόγιο Τεργέστη- Καλκούτα.
Το πλήρωμά του αποτελούσαν 144 άνδρες, ενώ μετέφερε και 38 επιβάτες ανάμεσά τους κι έναν Έλληνα που ονομαζόταν Αυγουστίνης. Οι άσχημες καιρικές συνθήκες σε συνδυασμό με ανθρώπινα λάθη οδήγησαν στο ναυάγιο του πλοίου. Πενήντα άτομα που επέβαιναν στο πλοίο έπεσαν στη θάλασσα. Από αυτούς οι 12 σώθηκαν και οι 38 πνίγηκαν, βρέθηκαν όμως οι σοροί μόνο 17 από αυτούς και ενταφιάστηκαν στο Ελαφονήσι. Οι υπόλοιποι πήγαν στην πλώρη για ασφάλεια, καθώς το πλοίο είχε σφηνώσει στα βράχια.
Τελικά διασώθηκαν χάρη στις προσπάθειες των κατοίκων των γύρω χωριών, του ηγούμενου και των μοναχών της γειτονικής προς το Ελαφονήσι Μονής Χρυσοσκαλίτισσας και τη συνδρομή τριών ρωσικών πλοίων που έσπευσαν στο Ελαφονήσι απ' τα Χανιά. Ανάμεσά τους ήταν και το ''Χιβίντις'' καταδρομικό του ρωσικού ναυτικού. Κυβερνήτης του ήταν ο πλοίαρχος Νικόλαος Νικολάγιεβιτς Φιλοσοφόφ που υπηρετούσε στη Μεγαλόνησο ως επικεφαλής της ναυτικής δύναμης που είχε θέσει η εγγυήτρια Ρωσία στη διάθεση του ύπατου αρμοστή Ζαΐμη.
Νικόλαος Φιλοσοφόφ: Από ναύαρχος... φαροφύλακας
Για τη σωτηρία δεκάδων ναυαγών ο Φιλοσοφόφ βραβεύθηκε από την ελληνική κυβέρνηση, ενώ και ο τσάρος Νικόλαος του απένειμε τον βαθμό του Ναυάρχου. Ποιος ήταν όμως ο Νικόλαος Φιλοσοφόφ;
Γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1867. Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, ευπαρουσίαστος και λάτρης της λογοτεχνίας και της μουσικής.
Φοίτησε στη Ρωσική Σχολή του Αυτοκρατορικού Ναυτικού απ' όπου αποφοίτησε το 1887. Παντρεύτηκε και απέκτησε 2 γιους. Είχε εξαιρετικές σχέσεις με τον τσάρο Νικόλαο Β'.
Μετά την παραμονή του στην Ελλάδα, τοποθετήθηκε (1914) στην Οδησσό ως διευθυντής φάρων και πλοηγίας του Εύξεινου Πόντου. Η επανάσταση των μπολσεβίκων των 1917 βρίσκει την οικογένεια Φιλοσοφόφ να μάχεται στο πλευρό του τσάρου. Ο ένας γιος του Νικόλαου Φιλοσοφόφ σκοτώθηκε στα πεδία των μαχών ενώ ο δεύτερος αυτοκτόνησε. Η σύζυγός του πέθανε από κακουχίες. Με την επικράτηση των μπολσεβίκων, ο Φιλοσοφόφ έφυγε από την Οδησσό και πήγε με τα πόδια στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί επιβιβάστηκε σ' ένα πλοίο και ήρθε στην Ελλάδα.
Η βασίλισσα Όλγα ,ρωσικής καταγωγής, τον έστειλε στο Υπουργείο Ναυτικών που βρισκόταν τότε στην πλατεία Κλαυθμώνος της Αθήνας. Εκεί ο διευθυντής της Υπηρεσίας Φάρων Στυλιανός Λυκούδης του ανακοίνωσε ότι θα τον διορίσει ως ημερομίσθιο επιστάτη, καθώς δεν είχε την ελληνική υπηκοότητα ,στον φάρο που θα λειτουργούσε σε λίγες μέρες στο Ελαφονήσι της Κρήτης. Όταν ο Λυκούδης του έδειξε τον χάρτη ο Φιλοσοφόφ κατέρρευσε και γεμάτος δάκρυα είπε:
''Εκεί που έσωσα δεκάδες ναυαγούς εκεί σώθηκα κι εγώ ναυαγός της ζωής''.
Το 1923 παντρεύτηκε την Μαρία Ιβάνοβα ,Ρωσίδα πρόσφυγα από την Οδησσό και κατά 30 χρόνια νεότερή του. Όμως και η δεύτερη σύζυγός του πέθανε από βαριά ασθένεια (1925 στο Γαλλικό Νοσοκομείο των Αθηνών).
Στις 11 Οκτωβρίου 1924 ο Φιλοσοφόφ έλαβε την ελληνική υπηκοότητα και ορκίστηκε μόνιμος Επιστάτης Α' Τάξης. Το 1926 μετατέθηκε στον φάρο Απολυτάρες των Αντικυθήρων. Εκεί γνώρισε και παντρεύτηκε τη Σαμπία (Πιπίνα) Χαρχαλάκη, την οποία και παντρεύτηκε το 1927. Μαζί απέκτησαν ένα γιο τον Νικήτα.
Το 1933 αποστρατεύτηκε, ωστόσο ζήτησε από τον φίλο του Στυλιανό Λυκούδη να παραμείνει στην Υπηρεσία. Πραγματικά ως το 1935 ο Φιλοσοφόφ υπήρξε καθηγητής φαροφυλάκων.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στα Αντικύθηρα σε σπίτι που του παραχώρησε το ελληνικό κράτος. Ήταν επιστάτης στο Γυμνάσιο του νησιού, παρέδιδε μαθήματα γαλλικών και ασκούσε το επάγγελμα του γιατρού, καθώς είχε σχετικές γνώσεις. Να σημειώσουμε εδώ ότι τα Αντικύθηρα γνωστά και με το όνομα Τσιριγότο ,στην απογραφή του 1940 είχαν 240 κατοίκους, ενώ στην τελευταία απογραφή του 2011 εμφανίζονται να έχουν 44 κατοίκους.
Ο Νικόλαος Φιλοσοφόφ πέθανε το 1946. Όσο για τον εντυπωσιακό φάρο στο Ελαφονήσι; Καταστράφηκε όπως και πολλοί άλλοι από τους Γερμανούς στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και στη θέση του κατασκευάστηκε ένας μικρότερος.
Πηγές: Μιχάλης Σκανδαλίδης, ''Ονοματολογική Ναυσιπλοΐα στο Ελληνικό Αιγαίο'', ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ- ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ 2001
faroi.com
Μιχάλης Στούκας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου