Ο χορός των αλόγων - η σπάνια σχέση των Μυτιληνιών με τα άλογα

Ο Γιώργος Μουστάκας με το άλογό του στο πανηγύρι

Χορός λεβέντικος, αντρίκιος, κινήσεις ρωμαλέες, στιβαρές, μια δοκιμασία ισορροπίας σε στιγμές πανηγυριώτικης έκστασης. Στον χορό των αλόγων ξετυλίγεται η σπάνια σχέση των Μυτιληνιών με τα άλογα.
Οι μαυροντυμένοι πανηγυριώτες πλησιάζουν τα στολισμένα άλογα με βήματα αργά. Ο κόσμος στην πλατεία σχηματίζει έναν κύκλο, αφήνει χώρο για το θέαμα που σε λίγες στιγμές θα ξεδιπλωθεί μπροστά στα μάτια τους.




Οι παρέες που σιγοπίνουν το ούζο τους αφήνουν για λίγο το ποτήρι, χαμηλώνουν κάπως τις κουβέντες τους· αυτό που θα αρχίσει από στιγμή σε στιγμή αξίζει όλο τους το ενδιαφέρον και την προσοχή.

Είναι η δεύτερη μέρα στο πανηγύρι του Αγίου Χαραλάμπους στην Αγία Παρασκευή, στην Κώμη, στην Πηγή, στην Κλειώ, στο Μανταμάδο, στα χωριά της Λέσβου που η γιορτή του αγίου έχει τόσα χρόνια τώρα συνδεθεί άρρηκτα με τη θυσία του ταύρου και τον εντυπωσιακό χορό πάνω στα άλογα.

Εντυπωσιακές φιγούρες την ώρα του «Κιόρογλου»

Οι πρώτες νότες του «Κιόρογλου» δίνουν το σύνθημα, ο χορός ξεκινάει. Χωρίς λόγια, πένθιμος αλλά ρωμαλέος, ο «αλογίσιος» σκοπός είναι από τους πιο αγαπημένους των Μυτιληνιών κι αυτό φαίνεται στην ένταση με την οποία ζουν αυτές τις στιγμές όσοι παρευρίσκονται.

Με ένα σάλτο ο χορευτής βρίσκεται στη ράχη του αλόγου, όχι καβαλάρης αλλά όρθιος,  ισορροπώντας πάνω στο άτι, πασχίζοντας να ακολουθεί σταθερά τον ρυθμό της μελωδίας χωρίς απότομες κινήσεις, χωρίς εξάρσεις. Οι μαυροπουκαμισάδες χορευτές σηκώνουν τα χέρια, κάνουν περίτεχνες φιγούρες, γίνονται «ένα» με  τα στολισμένα άλογα σε μια εκστατική επίδειξη ισορροπίας και λεβεντιάς. Κάποιες φορές κάποιος μπορεί να πέσει, δεν είναι κι εύκολο να σταθείς πάνω στο άλογο, πόσω μάλλον να χορέψεις.

Αλλά και πάλι θα ανέβει, δεν θα σταματήσει πριν τελειώσει ο σκοπός, πριν ολοκληρωθεί το «τάμα» στον άγιο και πριν καταλαγιάσει η έξαψη της μυσταγωγίας. Και ο Κιόρογλου αργεί να τελειώσει, μπορεί να παίζεται και να παίζεται όλο το βράδυ, εναλλάξ με τον «ατ χαβασί», τον χαβά των αλόγων, τον άλλο πεντάσημο χορό που συνοδεύει αυτό το θέαμα του πανηγυριού.

Κι από κοντά και οι ιπποδρομίες, οι εορταστικοί αγώνες για το πιο γρήγορο άλογο και επιδείξεις, με τους ιδιοκτήτες να στολίζουν τα άτια τους με φανταχτερά πλουμίδια, με χάντρες και αστραφτερά, χρυσά κουμπιά, με καλοφτιαγμένες σέλες ντυμένες με δερμάτινα κεντητά.


Οι Μυντιλήδες
Οι ειδικοί λένε πως οι μελωδίες του Κιόρογλου και του «ατ χαβασί» ήρθαν, άγνωστο πότε, από τις απέναντι ακτές της Μικρασίας και την Πόλη, ως αποσπάσματα μιας παλιάς αρμένικης οπερέτας. Και ωστόσο ταίριαξαν απόλυτα με το πανηγύρι του Αγιου Χαράλαμπου, μέχρι που και τα άλογα σιγά σιγά συνήθισαν στον ρυθμό τους και έμαθαν να βοηθούν κι αυτά τον αναβάτη τους να ολοκληρώσει τον χορό του έτσι όπως πρέπει. Οι Μυτιληνιοί, άλλωστε, είχαν πάντα και διατηρούν μια ιδιαίτερη, στενή σχέση με τα άλογα.

Ο Νίκος Μουστάκας επί τω έργω στο εργαστήριό του

Δεν είναι γνωστό πώς ή πότε ξεκίνησε. Οι απαρχές της χάνονται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ή και ακόμα παλιότερα, όταν «όργωναν» τα βουνά της Λέσβου οι μυντιλήδες, η ντόπια ράτσα κοντόσωμων αλόγων, που κάποτε αριθμούσαν αρκετές εκατοντάδες. Κυνηγήθηκαν, όμως, πολύ, αναμείχθηκαν με άλλες ράτσες, έπειτα ήρθαν στη Λέσβο άλλα άλογα, πιο δυνατά και υπάκουα στη δουλειά, και οι μυντιλήδες σχεδόν εξαφανίστηκαν. Οχι όμως και η αγάπη των Μυτιληνιών για τα περήφανα αυτά ζώα.

Δεν είναι εύκολο να πει κανείς πόσα άλογα υπάρχουν σήμερα πάνω στη Λέσβο· τα στοιχεία των 4 κτηνιατρείων του νησιού μιλούν για περίπου 2.500 άλογα, κυρίως στην περιοχή της Καλλονής, αλλά και της Μυτιλήνης, του Μανταμάδου και της Αγιάσου. Κομμάτι της καθημερινότητάς του, ο Μυτιληνιός φροντίζει για το άλογό του σαν να ήταν ένα ακόμη μέλος της ίδιας του της οικογένειας.

Μέλη του «Κένταυρου» έτοιμοι για την εξόρμησή τους

Πολλοί φτιάχνουν τα δικά τους στολίσματα για τα άλογά τους, όπως ο Νίκος Μουστάκας, που κατασκευάζει σέλες και δερμάτινα ντύματα. Από την άλλη, ο Νίκος Βελιδούκας, πρόεδρος της Λέσχης Φιλίππων «Κένταυρος» μας μιλάει για τις οργανωμένες πια εκδρομές με άλογα σε όλο το νησί, από την Καλλονή μέχρι την Αγιάσο ή το Καμμένο Δάσος.

«Η ζωή μας είναι δεμένη με το άλογο, αναπτύσσεται μεταξύ μας σχέση αγάπης και αμοιβαίας εμπιστοσύνης» τονίζει και πραγματικά το διαπιστώνουμε εύκολα καθώς τους ακολουθούμε στην κυριακάτικη εξόρμησή τους στα βουνά της Λέσβου...

Κείμενο: Γιάννης Μαντάς
Φωτογραφίες: Ηρακλής Μήλας