Η ΑΝΙΚΑΝΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΣΥΝΘΕΤΟΥΝ ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΩΔΕΣ ΠΑΖΛ

Στο βωμό του κέρδους ζωές και περιβάλλον Οι 200 «χωματερές-βόμβες» * Το «μαύρο κύκλωμα» * Η ανήμπορη πολιτεία * Τι πληρώνουν οι πολίτες

Του ΑΡΓΥΡΗ ΔΕΜΕΡΤΖΗ

- Διασπαρμένες επικίνδυνες ουσίες απειλούν την υγεία

- Πώς θησαυρίζει το «μαύρο κύκλωμα» των τοξικών αποβλήτων, και ο λογαριασμός που πληρώνουν οι πολίτες

Δειγματοληψίες σε εδαφοδεξαμενές με βιομηχανικά απόβλητα. Αυλίδα, νομός Ευβοίας. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο παράγονται από 350.000 έως 650.000 τόνοι τοξικών αποβλήτων στη χώρα, κυρίως από τις 20 μεγάλες επιχειρήσεις

Οι Έλληνες πολίτες πληρώνουμε ακριβά και μάλιστα πολλές φορές το λογαριασμό της ανεξέλεγκτης διαχείρισης των επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων, που βρίσκεται στα χέρια ενός «γνωστού άγνωστου» πολυπλόκαμου κυκλώματος απροκάλυπτης εγκληματικής δράσης κατά του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, με τεράστιους τζίρους νοθείας κατά κύριο λόγο των καυσίμων της βιομηχανίας, λαθρεμπορίας υλικών, φοροδιαφυγής και μαύρης εργασίας, που εκτιμάται ότι ανέρχεται σε πολλές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Οι πολίτες πληρώνουν ακριβά πρόστιμα, που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση, για την απουσία εθνικού σχεδίου και υποδομών διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων. Νέα κονδύλια σε ιδιώτες που αναλαμβάνουν τώρα από το ΥΠΕΚΑ να καταγράψουν πάνω από 2.000 «τοξικές χωματερές» σε εννέα νομούς της επικράτειας.

Δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για την περισυλλογή αποβλήτων από περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές και έργα περιβαλλοντικής αποκατάστασης που γίνονται με δημόσιους πόρους, ενώ οι αποδεδειγμένα υπεύθυνοι μένουν στο απυρόβλητο. Επίσης πληρώνουν το υψηλό κόστος που συνεπάγεται στις τελικές τιμές των προϊόντων η υποχρεωτική μεταφορά αποβλήτων στο εξωτερικό, ενώ έχει δημιουργηθεί ένα ισχυρότατο εγχώριο και ξένο επιχειρηματικό τραστ μεταφοράς, που λέγεται ότι σε μεγάλο βαθμό επηρεάζει τις κεντρικές αποφάσεις. Κυβέρνηση και υπουργείο Περιβάλλοντος, διαστρεβλώνοντας την ευρωπαϊκή πολιτική και προστατεύοντας ισχυρά και μικρομεσαία επιχειρηματικά συμφέροντα, έχουν καθιερώσει το δόγμα «ο ρυπαίνων... δεν πληρώνει».

Το μεγαλύτερο κόστος όμως που υποχρεωτικά πληρώνουν οι πολίτες είναι από τις συνέπειες των τοξικών αποβλήτων στη δημόσια υγεία και το περιβάλλον, με αυξημένους δείκτες θανατηφόρων ασθενειών, εκρηκτικές ιδιωτικές και δημόσιες δαπάνες υγείας, αλλά και την απαξίωση ιδιωτικών περιουσιών και ολόκληρων τουριστικών περιοχών.

Αφοπλιστική ανικανότητα

Η επίσημη πολιτεία, αντιμετωπίζοντας το εκρηκτικό πρόβλημα των επικίνδυνων αποβλήτων, διαχρονικά, με αφοπλιστική ανικανότητα πρωτοστατεί στην παγίωση αλλά και στη συνεχή διόγκωσή του, προσφέροντας εύκολες διαφυγές παράνομου κέρδους στους επιτηδείους, ιδίως την περίοδο της κρίσης. Χωρίς ολοκληρωμένο εθνικό σχέδιο διαχείρισης, εμφανίζεται επί σειρά ετών ανίκανη να βρει τις δύο άκρες του νήματος:

- Την αρχή, που είναι η εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συστήματος ηλεκτρονικής παρακολούθησης και καταγραφής των αποβλήτων που παράγουν οι ελληνικές επιχειρήσεις. Καταγραφή, η οποία, σύμφωνα με τους ειδικούς, πρέπει να γίνεται με σύστημα «on line» παρακολούθησης και διασταύρωσης των στοιχείων, βάσει των ποσοτήτων που θα πρέπει οι επιχειρήσεις να προμηθεύονται και να εμπορεύονται με νόμιμα παραστατικά και τιμολόγια, πρώτων και ενδιάμεσων υλών και των τελικών προϊόντων τους, στα πρότυπα της παρακολούθησης της βιομηχανικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης, του λεγόμενου χρηματιστηρίου ρύπων.

- Και το τέλος του νήματος, που είναι ο έλεγχος της τελικής διάθεσης των αποβλήτων. Πράγμα όμως που στην Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει μέχρι σήμερα, ούτε για πολλά επόμενα χρόνια, λόγω της παντελούς απουσίας κατάλληλων χώρων και ειδικών εγκαταστάσεων διάθεσης και επεξεργασίας των αποβλήτων. Η πρόβλεψη του πρωτόλειου σχεδιασμού, που κατάρτισε το υπουργείο Περιβάλλοντος το 2007 και παρά τις πιέσεις και τα βαριά πρόστιμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά την ενσωμάτωση ευρωπαϊκών οδηγιών με νομοθεσία του 2012, έκτοτε παραμένει ανεφάρμοστος και ανεπίκαιρος, ήταν να δημιουργηθούν σε πανελλήνια κλίμακα δύο Χώροι Υγειονομικής Ταφής Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΧΥΤΕΑ), ένας στο βορρά και ένας στο νότο.

Η λύση του βορρά περιορίστηκε στην αδειοδότηση ΧΥΤΕΑ στα ορυχεία Καρδιάς στην Πτολεμαΐδα αποκλειστικά για τον αμίαντο της ΔΕΗ, που δεν καλύπτει τις εκρηκτικές ανάγκες του όγκου και πλήθους των άλλων κατηγοριών αποβλήτων. Η λύση του νότου κατέληξε σε φιάσκο, όταν στις αντίστοιχες εγκαταστάσεις της Μεγαλόπολης χωροθετήθηκε ΧΥΤΕΑ για τις ανάγκες της ΔΕΗ αλλά επιχειρήθηκε συγκαλυμμένα να διευρυνθεί η δραστηριότητά του στη συνολική διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων. Το έργο ανατέθηκε το καλοκαίρι του 2010, αλλά έπειτα από αντιδράσεις και προσφυγές, λόγω των κακών χειρισμών που έγιναν, η Ευρωπαϊκή Ενωση ακύρωσε το διαγωνισμό και τη χρηματοδότηση του έργου, για περιβαλλοντικούς λόγους.

Το πολιτικό σύστημα, αμετακίνητο στην εργολαβική διαχείριση των έργων και εξορκίζοντας για άλλη μία φορά την ανικανότητά του, περιέλαβε στο δεύτερο Μνημόνιο, θεσμοθετώντας στη Βουλή το 2012, τη χωροθέτηση δύο ΧΥΤΕΑ σε βορά και νότο, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει καθορίσει με αδιάβλητα επιστημονικά κριτήρια τους κατάλληλους χώρους.

Άγνοια

Σε συνδυασμό με την αναποτελεσματικότητα των πολυποίκιλων ελεγκτικών μηχανισμών, χωρίς να ελέγχει την αρχική παραγωγή και την τελική διάθεση, η επίσημη πολιτεία δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τις πραγματικές ποσότητες ούτε την πορεία που ακολουθούν οι τόνοι των τοξικών αποβλήτων. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο παράγονται από 350.000 έως 650.000 τόνοι τοξικών αποβλήτων στη χώρα, κυρίως από τις 20 μεγάλες επιχειρήσεις των κλάδων, που επισήμως καταγράφονται ως παραγωγοί αποβλήτων. Πολλές άλλες μικρομεσαίες επιχειρήσεις παράγουν επίσης τοξικά απόβλητα, οι ποσότητες των οποίων δεν είναι ελεγχόμενες και καταμετρημένες.

Το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΕΣΔΕΑ 2007) του υπουργείου Περιβάλλοντος, που υπολογίζει τις παραγόμενες ποσότητες σε 333.155 τόνους, θεωρείται ότι είναι εκτός πραγματικότητας και έχει πλήρως ξεπεραστεί.

Το «μαύρο κύκλωμα» κάνει πάρτι...

Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ζήτησε την επιβολή σωρευτικού προστίμου ύψους 14,9 εκατομμυρίων ευρώ και την επιβολή ημερησίου προστίμου 72.864 ευρώ, έως ότου η Ελλάδα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, οι οποίες έπρεπε να είχαν υλοποιηθεί έως το 2013

Με υψηλό κόστος, που επιβαρύνει την τελική τιμή των προϊόντων και εντέλει τους καταναλωτές, οι εγχώριες επιχειρήσεις μεταφέρουν τουλάχιστον ένα μέρος των αποβλήτων τους για τελική διάθεση και επεξεργασία σε πιστοποιημένες μονάδες του εξωτερικού Βιομηχανικά και νοσοκομειακά απόβλητα, ΧΑΔΑ Ακραιφνίου Νέες μπίζνες από ιδιώτες

Με το νέο οργανόγραμμα του ΥΠΕΚΑ, που αρχίζει να εφαρμόζεται ουσιαστικά από αύριο, η νευραλγική υπηρεσία των επιθεωρητών περιβάλλοντος, που έχει επιδείξει πλούσιο και αποτελεσματικό έργο στο κυνήγι των περιβαλλοντικών παραβάσεων, υποβαθμίζεται σε μια απλή διεύθυνση του υπουργείου, ενώ η καταγραφή των «τοξικών» χωματερών» ανά την ελληνική επικράτεια, που οι ειδικοί υπολογίζουν ότι ο συνολικός αριθμός τους ξεπερνά τα 2.000 σημεία στην καρδιά του περιβάλλοντος, ανατίθεται σε ιδιωτική κοινοπραξία. Μάλιστα οι ιδιώτες παίρνουν «προίκα» το πολύτιμο αρχείο καταγραφής «γκρίζων περιοχών», που έχουν δημιουργήσει με ελέγχους και εφόδους των τελευταίων δέκα ετών οι επιθεωρητές.

Την ίδια ώρα, λοιπόν, που το «μαύρο κύκλωμα» θησαυρίζει κάνοντας τζίρους εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ και το δημόσιο ταμείο αιμορραγεί, οι φορολογούμενοι πολίτες καλούνται να πληρώσουν βαρύ λογαριασμό, για το άγος της ανεξέλεγκτης διαχείρισης των επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων. Ο λογαριασμός, λοιπόν, άμεσα και έμμεσα έρχεται με πολλούς τρόπους στους πολίτες, οι κυριότεροι από τους οποίους είναι:

1. Τα πρόστιμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Προσφάτως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέπεμψε το θέμα στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ), το οποίο ζήτησε την επιβολή σωρευτικού προστίμου ύψους 14,9 εκατομμυρίων ευρώ και την επιβολή ημερησίου προστίμου 72.864 ευρώ, έως ότου η Ελλάδα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, οι οποίες έπρεπε να είχαν υλοποιηθεί έως το 2013. Η κατηγορία είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει καταθέσει κανένα «αξιόπιστο χρονοδιάγραμμα» για την υλοποίηση του βασικού ζητήματος, που είναι η υιοθέτηση ενός εθνικού σχεδίου διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, καθώς η πρώτη απόφαση του ΔΕΚ του 2009 αναφερόταν επίσης στην απουσία ενός σχεδίου διαχείρισης για την αντιμετώπιση των διάφορων τύπων των επικίνδυνων αποβλήτων, όπως τα ιατρικά απόβλητα και τα χημικά προϊόντα, τα οποία παραμένουν στο περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα και είναι πιθανόν να προκαλέσουν καρκίνο (πολυχλωροδιφαινύλια PCB και πολυχλωροτριφαινύλια PCT). Προκειμένου να συμμορφωθεί με τις κοινοτικές απαιτήσεις, η χώρα μας οφείλει να «υιοθετήσει ένα επαρκές σχέδιο διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων», να «δημιουργήσει επαρκείς εγκαταστάσεις για να διαχειριστεί τα επικίνδυνα απόβλητα» και να αντιμετωπίσει το ζήτημα των παλαιότερων αποβλήτων, που έχουν αποθηκευτεί προσωρινά.
2. Έργο καταγραφής σε ιδιώτες: Με προϋπολογισμό σε πρώτη φάση ύψους 400.000 ευρώ συν ΦΠΑ, που εκτιμάται ότι το έργο θα επεκταθεί και το ποσό θα αυξηθεί, ανατέθηκε από το ΥΠΕΚΑ σε ιδιωτική κοινοπραξία η καταγραφή, η αξιολόγηση επικινδυνότητας και ο προγραμματισμός αποκατάστασης των ρυπασμένων χώρων, του εδάφους και των υπόγειων νερών, που προκαλείται από τη διαφυγή ρύπων, η οποία είναι συνέπεια διαφόρων δραστηριοτήτων, όπως της ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων, της εφαρμογής μη ορθών πρακτικών στη διαχείριση βιομηχανικών και επικίνδυνων αποβλήτων, στην αποθήκευση επικίνδυνων πρώτων υλών και προϊόντων, στις εξορυκτικές δραστηριότητες κ.λπ. Το έργο ξεκίνησε περί το τέλος του 2013 και έχει συμβατικό χρόνο ολοκλήρωσης 16 μήνες. Η καταγραφή γίνεται στους νομούς Θεσσαλονίκης, Βοιωτίας, Εύβοιας, Κοζάνης, Αχαΐας, Ηρακλείου, Μαγνησίας, Καβάλας και Χαλκιδικής. Ως βασική μέθοδος χρησιμοποιείται αυτή του ερωτηματολογίου, που απευθύνεται να απαντηθεί από διαφόρους φορείς, όπως είναι δήμοι, ΜΚΟ και σύλλογοι κατοίκων.
3. Αποκατάσταση ζημίας ιδιωτών με δημόσιο χρήμα: Το υπουργείο Περιβάλλοντος δεν έχει καθιερώσει μέχρι σήμερα, παρά τις προσπάθειες που έγιναν στο πρόσφατο παρελθόν από την Ειδική Γραμματεία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, αξιόπιστο σύστημα αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημίας. Η νομοθεσία επιτάσσει οι υπεύθυνοι επιχειρηματίες και άλλοι παραγωγοί αποβλήτων για την περιβαλλοντική ζημία που προκαλούν, παράλληλα με τις ποινικές και διοικητικές ποινές να επιβαρύνονται και με το κόστος της περιβαλλοντικής αποκατάστασης. Ενα από τα πιο χτυπητά παραδείγματα είναι το έργο εξυγίανσης του ρυπασμένου υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής Ασωπού, με μεταφορά νερού από τον Μόρνο, προϋπολογισμού 35 εκατομμυρίων ευρώ, που υλοποιεί η ΕΥΔΑΠ με εγχώριους και κοινοτικούς πόρους. Δεκάδες επιχειρήσεις της βιομηχανικής ζώνης, που έχουν καταδικαστεί με δικαστικές αποφάσεις για τη ρύπανση της περιοχής, άρα αποδεδειγμένα ευθύνονται για τη μεγάλη περιβαλλοντική ζημιά που επί δεκαετίες γίνεται στον Ασωπό, δεν έχουν απολύτως καμία οικονομική επιβάρυνση και συμμετοχή στο έργο περιβαλλοντικής αποκατάστασης. Εδαφοδεξαμενές με βιομηχανικά απόβλητα. Αυλίδα, νομός Ευβοίας§ Παράλληλα τα τελευταία χρόνια έχουν δαπανηθεί δεκάδες εκατομμύρια ευρώ από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΕΠΠΕΡΑΑ) και το πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας 2007-2013 «Αλέξανδρος Μπαλτατζής» μέσω δήμων και περιφερειών για απομάκρυνση επικίνδυνων αποβλήτων από ακτές, δάση και άλλες περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές και μεταφορά τους σε χώρους ασφαλούς διάθεσης. Συνολικό ποσό 1,5 εκατομμυρίων ευρώ, 1 εκατ. ευρώ το 2013 και 500.000 ευρώ φέτος έχει διαθέσει επίσης το «πράσινο ταμείο» σε αποκεντρωμένες διοικήσεις των περιφερειών για συλλογή και απομάκρυνση επικίνδυνων αποβλήτων από περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές. Πάντως οι δαπάνες γίνονται αποσπασματικά, χωρίς ενιαίο πρόγραμμα και σχεδιασμό και οργανωμένο ταμείο έκτακτης διαχείρισης των «ορφανών» αποβλήτων.
4. «Ο ρυπαίνων... δεν πληρώνει»: Βασική, από τις αιτίες που διαιωνίζουν το πρόβλημα των επικίνδυνων αποβλήτων είναι η στάση παθητικής ανοχής των κυβερνήσεων απέναντι στους ισχυρούς επιχειρηματίες παραγωγούς αποβλήτων. Ετσι παρ' ότι ισχύει στα χαρτιά περισσότερο από μία δεκαετία, δεν έχει περάσει τα σύνορα της χώρας η κεντρική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κεντρικό στοιχείο της οποίας είναι η απόδοση της αποκλειστικής ευθύνης για τη δημιουργία υποδομών διάθεσης των επικίνδυνων αποβλήτων στους παραγωγούς των αποβλήτων, σύμφωνα με τη βασική αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Χαρακτηριστικά για πλήθος επικίνδυνων υλικών, πλην λαδιών, μπαταριών κ.λπ., υπουργείο Περιβάλλοντος και Εθνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης δεν έχουν ακόμη καθιερώσει συστήματα διαχείρισης των αποβλήτων. Πράγμα που θα υποχρέωνε όλες τις επιχειρήσεις παραγωγούς αποβλήτων ανά ρεύμα αποβλήτων να ενταχθούν σε επίσημο σύστημα, να συγκεντρώνουν το τέλος διαχείρισής τους από την κατανάλωση, ώστε να υπάρχει καταγραφή και παρακολούθηση της σχετικής δραστηριότητάς τους.
5. Μεταφορά αποβλήτων: Με υψηλό κόστος, που επιβαρύνει την τελική τιμή των προϊόντων και εντέλει τους καταναλωτές, οι εγχώριες επιχειρήσεις μεταφέρουν τουλάχιστον ένα μέρος των αποβλήτων τους για τελική διάθεση και επεξεργασία σε πιστοποιημένες μονάδες του εξωτερικού. Ειδικοί παρατηρούν ότι έχει δημιουργηθεί πλέον ένα ισχυρότατο επιχειρηματικό τραστ μεταφορέων αποβλήτων και σχολιάζουν ότι αφενός μεν τα συμφέροντα των συγκεκριμένων επιχειρηματιών αφετέρου δε η δυνατότητα που έχουν οι παραγωγικές επιχειρήσεις να διοχετεύουν τα απόβλητά τους με χαμηλό ρίσκο και χωρίς κόστος ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον, ίσως δίνουν κάποιες απαντήσεις στο ερώτημα γιατί η Ελλάδα δεν έχει δημιουργήσει οργανωμένες μονάδες τελικής διαχείρισης των αποβλήτων. Στοιχεία την παρουσιάζουν και ως αποστολέα επικίνδυνων αποβλήτων αλλά και ως δέκτη. Ενδεικτικά το 2004 καταγράφηκαν αποστολές από την Ελλάδα 2.044,615 τόνων επικίνδυνων αποβλήτων με κύριες χώρες υποδοχής το Βέλγιο και τη Γερμανία, ενώ κάποιες ποσότητες εξήχθηκαν στη Γαλλία, τη Φινλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αντιστοίχως η Ελλάδα αποτέλεσε και χώρα υποδοχής επικίνδυνων αποβλήτων, με ποσότητα 1.996,043 τόνους. Οι εισαγωγές αποβλήτων περιλαμβάνουν χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια και ξηρές μπαταρίες Pb, τα οποία μεταφέρονται σε ελληνικές βιομηχανίες αναγέννησης ή ανακύκλωσης.

Οι ισχυροί στο απυρόβλητο

Από τη δραστηριότητα των επιθεωρητών περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος, του μοναδικού φορέα που τα τελευταία χρόνια αναπτύσσει αξιόλογη δράση εντοπίζοντας δεκάδες υποθέσεις παράνομης αποθήκευσης, διακίνησης και απόρριψης στο περιβάλλον, αλλά και από την κοινή πλέον εμπειρία των πολιτών, γνωρίζουν όλοι ότι τα τοξικά απόβλητα σε μεγάλο βαθμό καταλήγουν στο περιβάλλον, σε δάση, ποτάμια, ανοιχτούς χώρους και από εκεί στο πιάτο και το ποτήρι μας.

Οι ειδικοί επιστήμονες έχουν καθιερώσει τον όρο «ορφανά» και υπολογίζουν σε περίπου 600.000 τόνους τα επικίνδυνα απόβλητα που χάνονται κάθε χρόνο από τη φάση της αρχικής παραγωγής μέχρι το τέλος του νήματος της νόμιμης διαχείρισής τους σε ειδικές εγκαταστάσεις, είτε της μεταφοράς τους σε πιστοποιημένες μονάδες του εξωτερικού. Πρόκειται για εκρηκτική ποσότητα τοξικών και επικίνδυνων αποβλήτων, που καταλήγει στο περιβάλλον είτε παράνομα σε χωματερές, ενώ εκτιμάται ότι κυρίαρχη πτυχή της δράσης του «μαύρου κυκλώματος» είναι ότι «ξεπλένει» τοξικά απόβλητα σε καύσιμα βιομηχανίας με τζίρους πολλών εκατομμυρίων ευρώ.

Οι έλεγχοι των επιθεωρητών περιβάλλοντος και του τμήματος περιβάλλοντος της Αστυνομίας έχουν εντοπίσει και έχουν παραπέμψει στον εισαγγελέα, επιβάλλοντας παράλληλα τα ανάλογα πρόστιμα, δεκάδες υποθέσεις παράνομης διαχείρισης αποβλήτων τα τελευταία χρόνια, σε περιοχές όπως της Δυτικής και Ανατολικής Αττικής (Ασπρόπυργος, Ελευσίνα, Θριάσιο, Μεσόγεια), στη Βοιωτία, όπου υπάρχει το διαρκές αίσχος του Ασωπού, σε Εύβοια, Θεσσαλία κ.ά.

Η γενική εικόνα είναι ότι οι μεγάλοι υπεύθυνοι, οι ισχυροί, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές, που κρατούν στα χέρια τους το κύκλωμα και λυμαίνονται το μαύρο χρήμα των τοξικών αποβλήτων, μένουν στο απυρόβλητο. Εντοπίζονται από τακτικούς αλλά και αιφνίδιους ελέγχους μεγαλύτερες και μεσαίες επιχειρήσεις, που διώκονται συνήθως επειδή έχει λήξει η προθεσμία της προσωρινής αποθήκευσης τοξικών, χωρίς να τα έχουν διαθέσει σε νόμιμη επεξεργασία. Οι υπεύθυνοι, σε αυτές τις περιπτώσεις, αντιμετωπίζουν τυπικές κυρώσεις και πρόστιμα, που συνήθως δεν πληρώνονται στο σύνολό τους, έπειτα από δικαστικά μέτρα, ενστάσεις, δικαστικές προσφυγές και διακανονισμούς. Βεβαίως, λένε οι ειδικοί ότι η μέθοδος της προσωρινής οδηγεί στη μόνιμη αποθήκευση και από εκεί στην ανεξέλεγκτη διάθεση.

 ΧΑΔΑ Μεγάρων, τα στερεά απόβλητα είναι εμποτισμένα με διαλύτες Στο μεταξύ την περίοδο της κρίσης, όπως αναφέρουν τα στοιχεία που συγκεντρώνουν οι αρμόδιες αρχές, παρατηρείται πρωτοφανής έξαρση του φαινομένου της παράνομης αποθήκευσης και ανεξέλεγκτης διαχείρισης των επικίνδυνων αποβλήτων. Πολλές μικρομεσαίες παραγωγικές μονάδες βάζουν λουκέτο ή περιορίζουν δραστικά τις νόμιμες δραστηριότητές τους και παραδίδουν υπαίθριους χώρους και στεγασμένες αποθήκες στην αλυσίδα της παράνομης διαχείρισης των αποβλήτων. Σε αυτές τις περιπτώσεις συνήθως εμφανίζονται ως υπεύθυνοι της εταιρείας και έρχονται αντιμέτωποι με τις συνέπειες του νόμου πρόσωπα που η κοινωνική και οικονομική τους κατάσταση μαρτυρά ότι είναι «υπεύθυνοι-βιτρίνα».

Σε περιπτώσεις που συλλαμβάνονται επί το έργον της παράνομης απόρριψης αποβλήτων στο περιβάλλον, στην τσιμπίδα του νόμου πιάνονται συνήθως μεταφορείς και εργάτες αλλά σπάνια βρίσκονται αντιμέτωποι με τις συνέπειες του νόμου οι εργολάβοι, που οργανώνουν τις επιχειρήσεις και οι παραγωγοί των τοξικών αποβλήτων.

Υποβαθμίζουν τους επιθεωρητές

Την υποβάθμιση μέχρι εξαφάνισης της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, τον μοναδικό ελεγκτικό μηχανισμό εντοπισμού των περιβαλλοντικών εγκλημάτων, και τον πλήρη κατακερματισμό των αρμοδιοτήτων τους φέρνει, εκτός των άλλων, το νέο οργανόγραμμα που τίθεται σε εφαρμογή στο υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Η Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος (ΕΥΕΠ) -η οποία σήμερα λειτουργεί ως ενιαία Υπηρεσία (με επικεφαλής τον Γενικό Επιθεωρητή Περιβάλλοντος) και υπάγεται αυτοτελώς στην ΕΓΕΠΕ-, υποβαθμίζεται σε δύο Τμήματα ξεχωριστών Διευθύνσεων ως εξής: α) Τμήμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος Νότιας Ελλάδας για τις περιφέρειες Αττικής, Στερεάς Ελλάδος, Πελοποννήσου, Νοτίου Αιγαίου, Κρήτης, Ιονίου και Δυτικής Ελλάδος και β) Τμήμα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος Βόρειας Ελλάδας για τις περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης, Δυτικής Μακεδονίας, Θεσσαλίας, Βορείου Αιγαίου και Ηπείρου. Ο προβλεπόμενος αριθμός επιθεωρητών περιβάλλοντος στα Τμήματα Νότιας και Βόρειας Ελλάδας είναι 8 και 6 αντίστοιχα, δηλαδή 14 επιθεωρητές περιβάλλοντος, ενώ σήμερα στα αντίστοιχα Τμήματα υπηρετούν 25 και 10 αντίστοιχα, συνολικά 35 επιθεωρητές, οι οποίοι βεβαίως δεν επαρκούν για το τεράστιο έργο που τους αναλογεί.

Δηλαδή στην πράξη επιχειρείται: μείωση 21 επιθεωρητών περιβάλλοντος από σύνολο 35 (60% του συνόλου) με αποτέλεσμα την πλήρη αποδυνάμωση των περιβαλλοντικών ελέγχων. Διοικητική υποβάθμιση της ΕΥΕΠ σε επίπεδο δύο Τμημάτων (υπαγομένων σε δύο ξεχωριστές Διευθύνσεις) και κατάργηση του Τμήματος Στερεάς Ελλάδας (Γραφείο Οινοφύτων), που αφορά τον έλεγχο του διαρκούς περιβαλλοντικού εγκλήματος σε Ασωπό, Εύβοια κ.λπ., η δημιουργία του οποίου έχει εξαγγελθεί στο παρελθόν, αλλά ποτέ δεν έγινε πράξη.

Επικίνδυνα τοξικά απόβλητα στο ΧΑΔΑ Μεγάρων Οι παραγωγοί αποβλήτων

Οι παραγωγοί επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων στην Ελλάδα είναι:

Μεταλλουργία σιδήρου - χάλυβα, αλουμινίου και χαλκού. Κατεργασία και επικάλυψη μετάλλων. Αναγέννηση ορυκτελαίων. Παραγωγή και ανακύκλωση συσσωρευτών μολύβδου. Διύλιση πετρελαίου. Ναυπηγεία. Παραγωγή λιπασμάτων και άλλων ανόργανων χημικών προϊόντων, π.χ. χρωμάτων - βερνικιών, συνθετικών ρητινών, πλαστικών και λοιπών οργανικών χημικών προϊόντων. Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Σιδηρονικελίου. Συσκευασία γεωργικών φαρμάκων. Κλωστοϋφαντουργία. Παραγωγή χάρτου - χαρτονιού. Εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης κοινού. Επικίνδυνα ιατρικά απόβλητα. Ζωικά υποπροϊόντα. Πολυχλωριωμένα διφαινύλια - τριφαινύλια (PCB's και PCT's). Απόβλητα (υπολείμματα) κατά τη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων (ζιζανιοκτόνων και παρασιτοκτόνων). Τέλος, περιλαμβάνονται και μικρές ποσότητες στα αστικά απόβλητα.

Επικίνδυνα χαρακτηρίζονται τα απόβλητα που περιέχουν ουσίες που χαρακτηρίζονται ως τοξικές, εκρηκτικές, εύφλεκτες, καρκινογόνες, ραδιενεργές, ερεθιστικές και μεταλλαξιογόνες, καθώς και κάθε ουσία που μπορεί να προκαλέσει βλάβες και αλλοιώσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (αντιπεριφερειάρχης Δυτικής Αττικής)

«Εχουμε 3 επιθεωρητές, για χιλιάδες βιομηχανίες»

Είναι αλήθεια ότι στην Αττική και ιδιαίτερα στις βιομηχανικές ζώνες παράγονται επικίνδυνα και τοξικά απόβλητα που επειδή οι βιομηχανίες δεν τα εξουδετερώνουν τα βρίσκουμε σε θάλασσες, σε ρεματιές, ακόμα και σε δρόμους και σε πηγάδια, και σας διαβεβαιώ ότι κυριολεκτώ... Μια πλευρά αυτού του προβλήματος αναδείξατε στο δημοσίευμά σας στην «Ε» πριν από λίγες ημέρες.

Αρκεί να σας πω ότι η Περιφέρεια έχει μόλις τρεις (3) επιθεωρητές περιβάλλοντος για να πραγματοποιεί ελέγχους σε χιλιάδες βιομηχανίες. Σημειώστε ότι κάθε επιθεωρητής πρέπει να ελέγξει ακόμα και 2.000 επιχειρήσεις, κάτι που πρακτικά είναι αδύνατον. Από τους 600 χιλιάδες τόνους τοξικών αποβλήτων που παράγονται σε όλη την Ελλάδα οι 150 παράγονται στο Θριάσιο, καταλαβαίνετε την επιβάρυνση που υπάρχει στην περιοχή. Από τις αρχές του Σεπτέμβρη έχουμε στον Ασπρόπυργο 98,3 τόνους υδράργυρο σε μια αποθήκη, που έχουν έρθει από τη Γερμανία. Προσπαθούμε να τα αποσύρουμε, είμαστε σε συνεννόηση και με το ΥΠΕΚΑ και με τη Γερμανία και δεν υπάρχει εξουσιοδοτημένη εταιρεία για να τα εξουδετερώσει, δίοτι, καταλαβαίνετε, ο υδράργυρος δεν είναι οποιοδήποτε υλικό.

Η ριζική λύση του προβλήματος θα ήταν να καταγραφούν οι επιχειρήσεις που παράγουν τοξικά και επικίνδυνα απόβλητα, όπως και οι εταιρείες που τις προμηθεύουν υλικά, να καταμετρούνται οι ποσότητες στην είσοδο και την έξοδο, να ελέγχει η περιφέρεια το ισοζύγιο και γενικότερα να υπάρχει η δυνατότητα από την πλευρά του κράτους να ασκείται έλεγχος.

Ανεξάρτητη Ενωτική Κίνηση ΕΔΣΝΑ